تفسیر:المیزان جلد۱۰ بخش۶: تفاوت میان نسخه‌ها

پس ، روشن شد كه نظريه آن مفسر درست نيست ، و همچنين نظريه بعضى ديگر كه گفته اند «'''منظور شركاء اين است كه شما مشركين تنها ما بتها را نمى پرستيديد، بلكه هواها و شهوات و شيطانهايتان را نيز مى پرستيديد، همان شيطانهائى كه شما را اغواء كردند - چون همانطور كه اعمال عبادتى بت پرستان مصداق بت پرستى است ، همان اعمال مصداق پيروى هواها و شيطانها و پرستش آنها است - و به عبارتى ديگر: اعمالى كه مشركين داشتند از آن جهت كه پيروى هوى و شيطان بود پرستش هوى و شيطان بر آن اعمال صادق بود، ولى اين صادق بودن باعث آن نمى شود كه پرستش بت بر آن اعمال صادق نباشد، همچنانكه خداى تعالى هر سه جهت را در كلام مجيدش تصديق نموده ، يكجا در باره بت پرستى مى فرمايد: ((و يعبدون من دون اللّه ما لا يضرهم و لا ينفعهم '''» و در جاى ديگر در باره هوى پرستى مى فرمايد: افرايت من اتخذ الهه هواه )) و در باره شيطان پرستى مى فرمايد: «'''ان لا تعبدوا الشيطان انه لكم عدو مبين '''»

وجه نادرستى اين توجيه اين است كه ما مى دانيم شركاء در مقام استدلال بر اين هستند كه معبود مشركين نبودند. نه در اين مقام كه اثبات كنند هوى و شيطان دو معبود آنان بودند، چون معبود بودن هوى و شيطان براى مشركين به هيچ وجه سودى و ربطى به حال شركاء ندارد، و بلكه به ضرر آنها تمام مى شود، چون شركاء براى تبرئه خود گفتند «'''ما از عبادت مشركين غافل بوديم و بنا به توجيه اين مفسر اين تبرئه لغو مى شود، زيرا هواى نفس مشركين نيز غافل از عبادت آنان بوده و اصلا آن را درك نمى كرد. و خلاصه ، در اين غفلت و نداشتن درك هيچ فرقى بين شركاء كه اجسامى مرده و بى شعورند، و بين هواى نفس مشركين نيست .

و شايد مفسر مزبور در اين نظريه اش اعتماد كرده به حصرى كه از جمله ((ما كنتم ايانا تعبدون '''» استفاده مى شود، و فكر كرده تقديم مفعول - ايانا - بر فعل - تعبدون )) - حصر را افاده مى كند، در حالى كه ظاهر آن مى رساند كه قصر قلب است ، يعنى معبود بودن را از خود نفى و براى غير خود اثبات مى كنند، نه اينكه اصل عبادت را نفى كنند، چون از جمله «'''عن عبادتكم '''» به دست مى آيد كه شركاء منكر اصل عبادت نيستند، زيرا اضافه مصدر به معمولش مفيد ثبوت است .

كلمه «'''بلاء'''» كه فعل «'''تبلوا'''» از آن گرفته شده به معناى امتحان است ، و كلمه «'''هنالك '''» اشاره به آن موقف و محلى دارد كه در فرمان : «'''مكانكم انتم و شركاوكم فزيلنا بينهم '''» نام برده شد.

همچنانكه آيات زير به آن اشاره نموده مى فرمايد: «'''هنالك الولاية لله الحق '''» و «'''يوم هم بارزون لا يخفى على اللّه منهم شى ء لمن الملك اليوم لله الواحد القهار'''» و ((و الامر يومئذ لله ) )) و آياتى ديگر.

==(چند روايت در مورد اينكه پاداش محسنين ، حسنى و زياده بر آن است و در مورد سياهى چهرهبدكاران در روز قيامت ) ==

و در تفسير قمى در روايتى كه از ابى الجارود از امام باقر (عليه السلام ) در تفسير اين آيه نقل كرده آمده : و اما «'''حسنى '''» عبارت است از بهشت ، و اما «'''زيادت '''» عبارت است از دنيا، چون خداى تعالى نعمت هائى را هم كه در دنيا به نيكوكاران مى دهد در آخرت به حساب مى آورد، و در نتيجه هم پاداش دنيوى به آنان مى دهد و هم پاداش ‍ اخروى - تا آخر حديث .

مؤ لف : اين دو روايت ناظر است به معناى اولى كه در بيان قبلى آورديم . و در معناى روايت دوم ، طبرسى روايتى از امام باقر (عليه السلام ) در مجمع البيان آورده است .

مؤ لف : اين معنا به چند طريق از طرق اهل سنت از رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) نقل شده و ما در تفسير آيه «'''رب ارنى انظر اليك '''» در جلد هشتم اين كتاب بيانى داشتيم كه اين حديث را توضيح مى دهد. و در كافى به سند خود از ابى بصير از امام صادق (عليه السلام ) روايت كرده كه در تفسير جمله ((كانما اغشيت وجوههم قطعا من الليل مظلما فرمود: (سياهى ، شدت و ضعف دارد) همانطور كه مى بينى در شب تاريك ، داخل اطاق تاريكتر از فضاى بيرون است همچنين وجوه مشركين سياهيشان زياد مى باشد.

مؤ لف : اين روايت را عياشى نيز از ابى بصير از آن جناب نقل كرده ، و گويا امام (عليه السلام ) خواسته است كه كلمه «'''قطعا من الليل '''» را كه در آيه آمده تفسير كند.

و در الدر المنثور است كه ابو الشيخ از سدى روايت كرده كه در ذيل جمله «'''و ردوا الى اللّه موليهم الحق '''» گفته : اين جمله را آيه «'''اللّه مولى الذين آمنوا و ان الكافرين لا مولى لهم '''» نسخ كرده است .

مؤ لف : اين سخن از سخيفترين سخنان است ، چون هر يك از دو آيه شريفه ناظر به يك جهت از معنا است ، يكى ناظر به مولاى ظاهرى است ، و ديگرى به مولاى باطنى (آن آيه كه مى فرمايد: كفار مولى ندارند، منظورش مولاى ظاهرى است كه در دنيا دل به آن بسته بودند، و هر سنگ و چوبى را مولى و شفيع خود مى پنداشتند، و اين آيه به معناى باطنى و حقيقى مولى نظر دارد، مى فرمايد: مولاى حقيقى كل عالم خداى تعالى است ، و كفار نيز به سوى او برگشت داده مى شوند).

==آيات ۳۶ - ۳۱، سوره يونس ==