محمد ٣٨
ترجمه
| محمد ٣٧ | آیه ٣٨ | محمد ٣٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«هَآ أَنتُمْ هؤُلآءِ»: (نگا: آل‌عمران / و نساء / . «عَن نَّفْسِهِ»: در حق خود. «أَمْثَالَکُمْ»: همچون شما. همسان شما. (نگا: معارج / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْکُمْ أَيُّهَا... (۱) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ... (۲) وَ رَبُّکَ الْغَنِيُ ذُو الرَّحْمَةِ... (۲) أَ لَمْ تَرَ أَنَ اللَّهَ خَلَقَ... (۰) عَلَى أَنْ نُبَدِّلَ خَيْراً... (۱)
تفسیر
- آيات ۳۳ - ۳۸ سوره محمد
- مقصود از اطاعت خدا و اطاعت رسول (ص ) و مفاد جمله : ((لا تبطلوا اعمالكم )) در آيه : ((ياايها الذين امنوا اطيعوا اللّه ...))
- گقتار بعضى از مفسرين در خصوص مراد از ((ابطالاعمال ))
- نهى از سازش و متاركه جنگ ، معناى جمله ((و لن يتركم اعمالكم ))
- نكوهش بخل ورزندگان از انفاق مال در راه خدا
- (رواياتى درباره : ابطالاعمال ، صلح نكردن با كفار، و استبدال قومى ديگر - و ان تتولوايستبدل قوما غيركم ...)
نکات آیه
۱- دعوت الهى از مؤمنان، به انفاق، مواجه با بخلورزى برخى از آنان (هأنتم هؤلاء تدعون لتنفقوا ... فمنکم من یبخل)
۲- دعوت الهى از مؤمنان، به انفاق در مسیر جهاد * (تدعون لتنفقوا فى سبیل اللّه) با توجه به این که آیات پیشین درباره جهاد مى باشد; ممکن است مراد از «فى سبیل اللّه» نیازهاى مالى جهاد باشد.
۳- بخلورزى مردم از انفاق داوطلبانه، گواه ناخشنودى عمیق آنان از موظّف شدن به پرداخت قهرى اموال * (إن یسئلکموها فیحفکم ... و یخرج أضغنکم . هأنتم هؤلاء تدعون لتنفقوا فى سبیل اللّه فمنکم من یبخل) از ارتباط این آیه با آیه قبل، این معنا استفاده مى شود که خداوند، بخل مردم را از انفاق داوطلبانه در راه او، نمونه اى از موضع گیرى مردم در برابر پرداخت مال از روى ناگزیرى و در پى اصرار دانسته است. در این صورت واژه «تدعون» اشاره به دعوت و ارشاد خواهد بود و «یسئلکموها فیحفکم» اشاره به طلب مصرانه و قهرى.
۴- ارزش انفاق و پرداخت مال، در گرو در راه خدا بودن آن است. (تدعون لتنفقوا فى سبیل اللّه)
۵- بخلورزى انسان از انفاق هاى اندک، گواه بخلورزى عمیق تر وى از انفاق کل اموال حتى با فرمان أکید الهى (إن یسئلکموها فیحفکم تبخلوا ... تدعون لتنفقوا فى سبیل اللّه فمنکم من یبخل) برداشت بالا بنابراین نکته است که تمایز «تدعون لتنفقوا» با «إن یسئلکموها» در این باشد که در اولى، بعضى از اموال، مورد نظر و در تعبیر دوم کل اموال لحاظ شده باشد.
۶- بخل از انفاق در راه خدا، دامنگیر برخى از مؤمنان و مورد نکوهش الهى (هأنتم هؤلاء تدعون لتنفقوا فى سبیل اللّه فمنکم من یبخل) از لحن نکوهش آمیز این آیه، مطلب بالا برداشت مى شود.
۷- بخل از انفاق در راه خدا، مایه خسارت خود انسان (و من یبخل فإنّما یبخل عن نفسه)
۸- خداوند، بى نیاز مطلق و خلق، سراپا نیاز به درگاه او (و اللّه الغنىّ و أنتم الفقراء)
۹- انفاق هاى خلق در راه خدا، سودمند به حال خود ایشان و بى تأثیر در ذات بى نیاز یگانه معبود هستى (تدعون لتنفقوا فى سبیل اللّه ... و اللّه الغنىّ)
۱۰- تشریع انفاق از سوى خداوند، صرفاً در جهت منافع خود انسان ها است. (تدعون لتنفقوا ... و من یبخل فإنّما یبخل عن نفسه و اللّه الغنىّ و أنتم الفقراء)
۱۱- قوانین شریعت، در جهت رفع نیازهاى واقعى خود مردم و بى تأثیر در ذات بى نیاز خداوند (و اللّه الغنىّ و أنتم الفقراء) با توجه به این که «واللّه الغنىّ و أنتم الفقراء» در بیان غناى الهى و نیز فقر خلق مطلق است; این نکته استفاده مى شود که همه دستورات دین براى رفع نیازهاى خلق است; و نفعى براى ذات خدا ندارد.
۱۲- منافع همه طبقات جامعه، حتى ثروتمندان، در گرو انفاق و نوعى تعدیل ثروت* (تدعون لتنفقوا ... و اللّه الغنىّ و أنتم الفقراء) تعبیر «و أنتم الفقراء» ممکن است هم شامل نیاز انسان به پاداش الهى و هم شامل نوعى نیاز طبیعى و اجتماعى انسان ها باشد; یعنى، اصولاً جامعه بدون انفاق، دوام نمى یابد و تشریع انفاق از سوى خداوند، در واقع تضمینى بر ثبات و پایدارى جوامع بشرى است.
۱۳- گروه هاى ثروت اندوز و بى توجه به احتیاج نیازمندان، در معرض نابودى و جایگزین شدن گروه هاى دیگر به جاى ایشان (و إن تتولّوا یستبدل قومًا غیرکم)
۱۴- ملت هاى روى گردان از قوانین الهى، محکوم به زوال * (و إن تتولّوا یستبدل قومًا غیرکم) بنابر این که متعلق «تتولّوا»، مطلق قوانین شرع باشد و تعبیر «یستبدل» نظر به زوال و اضمحلال داشته باشد، برداشت بالا به دست مى آید.
۱۵- نقش ثروت اندوزى و عدم انفاق، در زوال جامعه و پیدایش تحولات ویرانگر اجتماعى* (تدعون لتنفقوا ... و إن تتولّوا یستبدل قومًا غیرکم) برداشت یاد شده بدان احتمال است که تعبیر «یستبدل قوماً غیرکم» اشاره به یکى از سنت هاى اجتماعى خداوند داشته باشد; زیرا امت هاى گرفتار در انحرافات اقتصادى، از درون پوسیده و یا به وسیله ملتى دیگر مقهور مى شوند.
۱۶- اراده الهى، حاکم بر تحولات تاریخى و اجتماعى بشر (و إن تتولّوا یستبدل قومًا غیرکم) استناد فعل «یستبدل» به خداوند، بیانگر مطلب بالا است.
۱۷- قدرت خداوند بر از میان بردن یک قوم و جایگزین ساختن قومى دیگر، به جاى ایشان دلیل بى نیازى مطلق او از خلق (و اللّه الغنىّ ... و إن تتولّوا یستبدل قومًا غیرکم) از این که جمله «و إن تتولّوا ...» به دنبال «واللّه الغنىّ و أنتم الفقراء» آمده است; محتواى آن «و إن تتولّوا» را دلیل و مؤید بى نیازى خداوند دانست.
۱۸- شرافت پاسدارى از دین، شایسته ملت هاى مجاهد و انفاقگر و نه بخلورزان دنیاگرا (و إن تتولّوا یستبدل قومًا غیرکم ثمّ لایکونوا أمثلکم) با توجه به این که آیات پیشین در زمینه جهاد و انفاق و نیز روى گردانان از جهاد و انفاق بود; این آیه مى تواند خطاب به جامعه مسلمین عصر پیامبر(ص) باشد که اگر آنان از جهاد و انفاق روى گردانند، خداوند شرافت پاسدارى از دین را از آنان سلب کرده و به امتى خواهد داد که این چنین نباشند.
۱۹- خالى نشدن صحنه جهان، از حاملان دین و وفاداران به قوانین الهى (و إن تتولّوا یستبدل قومًا غیرکم ثمّ لایکونوا أمثلکم) خداوند به روى گردانان از دین و انفاق، صرفاً نفرموده است که شما را از میان مى بریم; بلکه فرموده است: ملتى جز شما روى کار خواهیم آورد تا چون شما با دین و احکام الهى مقابله نکنند. از این مطلب، برداشت بالا استفاده مى شود.
۲۰- دین الهى براى بقا و استمرار خود، وابسته به هیچ گروه و قوم خاصى نیست. (و إن تتولّوا یستبدل قومًا غیرکم ثمّ لایکونوا أمثلکم) امکان جایگزینى قومى به جاى قومى دیگر، براى پاسدارى از دین، مى رساند که شرافت پاسدارى از دین، از آنِ کسانى است که به قوانین آن عمل کنند; چه آنان از عرب باشند یا عجم.
موضوعات مرتبط
- احکام: فلسفه احکام ۱۱
- اقوام: جایگزینى اقوام ۱۳، ۱۷
- انسان: تأمین منافع انسان ۱۰
- انفاق: آثار اجتماعى انفاق ۱۲; آثار اجتماعى ترک انفاق ۱۵; آثار فردى انفاق ۹; اخلاص در انفاق ۴; بخل در انفاق ۵، ۶، ۷; دعوت به انفاق ۱، ۲; فلسفه انفاق ۱۰; محدوده انفاق ۵; ملاک ارزش انفاق ۴; ناخشنودى از اجبار در انفاق ۳; هلاکت معرضان از انفاق ۱۳
- انفاقگران: فضایل انفاقگران ۱۸
- بخل: آثار بخل ۳، ۷; سرزنش بخل ۶
- بخیلان: بى لیاقتى بخیلان ۱۸; سرزنش بخیلان ۶
- تاریخ: منشأ تحولات تاریخ ۱۶
- ثروت: آثار تعدیل ثروت ۱۲
- ثروت اندوزان: هلاکت ثروت اندوزان ۱۳
- ثروت اندوزى: آثار اجتماعى ثروت اندوزى ۱۵
- جامعه: آسیب شناسى اجتماعى ۱۵; تأمین منافع جامعه ۱۲; عوامل انحطاط جامعه ۱۵
- جهاد: انفاق براى جهاد ۲; جهاد مالى ۲
- خدا: آثار قدرت خدا ۱۷; بى نیازى خدا ۸، ۹، ۱۱; حاکمیت اراده خدا ۱۶; دعوتهاى خدا ۱، ۲; دلایل بى نیازى خدا ۱۷; سرزنشهاى خدا ۶
- خود: زیان به خود ۷
- دنیاطلبان: بى لیاقتى دنیاطلبان ۱۸
- دین: ابقاى دین ۲۰; فضیلت محافظت از دین ۱۸; هلاکت معرضان از دین ۱۴
- دینداران: تداوم دینداران ۱۹
- زیان: عوامل زیان ۷
- مؤمنان: دعوت از مؤمنان ۱، ۲; مؤمنان و بخل ۱، ۶
- مجاهدان: فضایل مجاهدان ۱۸
- موجودات: نیازمندى موجودات ۸
- نیازها: عوامل تأمین نیازها ۱۱
