القصص ١٠

وَ أَصْبَحَ‌ فُؤَادُ أُمِ‌ مُوسَى‌ فَارِغاً إِنْ‌ کَادَتْ‌ لَتُبْدِي‌ بِهِ‌ لَوْ لاَ أَنْ‌ رَبَطْنَا عَلَى‌ قَلْبِهَا لِتَکُونَ‌ مِنَ‌ الْمُؤْمِنِينَ‌

ترجمه

(سرانجام) قلب مادر موسی از همه چیز (جز یاد فرزندش) تهی گشت؛ و اگر دل او را (بوسیله ایمان و امید) محکم نکرده بودیم، نزدیک بود مطلب را افشا کند!

|و مادر موسى را دل تهى شد، كه اگر دلش را قوى نكرده بوديم تا از مؤمنان باشد چيزى نمانده بود كه راز را فاش سازد

و دل مادر موسى [از هر چيز، جز از فكر فرزند] تهى گشت. اگر قلبش را استوار نساخته بوديم تا از ايمان‌آورندگان باشد، چيزى نمانده بود كه آن [راز] را افشا كند.

و مادر موسی دلش (از هر چیز جز یاد طفلش) فارغ شد (و به حدی غم و اندوه قلبش را فرا گرفت که) اگر نه ما دلش را بر جای نگاه داشتیم تا ایمانش بر قرار ماند نزدیک بود راز درونش را آشکار سازد.

و قلب مادر موسی [از هر چیز جز یاد فرزندش] تهی شد [و در اضطراب و نگرانی فرو رفت]. اگر قلبش را [با لطف خود] محکم و استوار نکرده بودیم تا از باورکنندگان وعده ما باشد، به درستی که نزدیک بود آن [حادثه پنهانی] را فاش کند،

مادر موسى را دل تهى شد. و اگر دلش را قوى نكرده بوديم كه از مؤمنان باشد، نزديك بود كه آن راز را فاش سازد.

و دل مادر موسی به کلی [از امید و شکیب‌] خالی شد، چنانکه نزدیک بود، اگر دلش را گرم نمی‌کردیم که از باور دارندگان باشد، راز او را آشکار کند

و مادر موسى را دل [از ترس و اندوه‌] تهى گشت، و هر آينه نزديك بود كه آن- داستان موسى- را فاش سازد اگر نه آن بود كه دل او را استوار كرديم- بر صبر و ثبات- تا از باوردارندگان [وعده ما] باشد.

دل مادر موسی تهی (از صبر و قرار) شد، و اگر دل او را (با اعطای صبر و شکیبائی) برجای و استوار نمی‌داشتیم تا از زمره‌ی باورمندان (به وعده‌ی خدا) باشد، نزدیک بود (بر اثر ناراحتی و پریشانی، راز) او را آشکار سازد (و فریاد بزند که وای فرزندم!).

و دل مادر موسی (از هر چیزی، جز از فکر فرزندش) تهی گشت، (و) اگر قلبش را استوار نساخته بودیم، تا از ایمان‌آورندگان (به آن وعده‌ی ربانی) باشد، چیزی نمانده بود که آن (راز) را به‌راستی آشکار کند.

و بامداد کرد دل مادر موسی تهی نزدیک بود فاش سازدش اگر نه بسته بودیم دلش را تا بشود از ایمان‌آرندگان‌

القصص ٩	آیه ١٠	القصص ١١
سوره : سوره القصص نزول : ١١ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٩ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«فَارِغاً»: خالی و تهی. مراد خالی از قوّت و قدرت ضبط خود و تهی از خویشتنداری و شکیبائی (نگا: ابراهیم / ). «إِنْ ... لَتُبْدِی ...»: از مصدر ابداء به معنی بیان و اظهار است. «رَبَطْنَا عَلی قَلْبِهَا»: دل او را بر جای و استوار داشتیم (نگا: کهف / ). «الْمُؤْمِنینَ»: مراد باورمندان و معتقدان به وعده خدا است، که در اینجا (إِنَّا رَآدُّوهُ إِلَیْکِ ...) در آیه هفتم است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِذْ أَوْحَيْنَا إِلَى‌ أُمِّکَ‌ مَا... (۱)

تفسیر

• آيات ۱ - ۱۴، سوره قصص
• غرض و مفاد سوره قصص : وعده جميل به مؤ منين با ذكر داستان موسى (عليه السلام ) وفرعون
• از داستان موسى (ع ) و فرعون مؤ منين بايد درس بگيرند
• وصف كارهاى فرعون و محيطى كه موسى (عليه السلام ) در آن زاده شد
• معناى آيه : ((و نريد ان نمن على الذين استضعفوا فى الارض ...))
• الهام به مادر موسى (عليه السلام ): موسى را شير بده و چون بر او ترسيدى ودريايش بيانداز
• معناى ((خاطى ء)) و ((مخطى )) و مقصود از اينكه فرعون و فرعونيان را در گرفتن ازنيل ((خاطئين )) لقب داد
• معناى اينكه فرمود: ((واصبح فؤ اد موسى فادغا...))
• تعقيب و مراقبت خواهر موسى (ع ) او را بدرخواست مادرش
• بازگردانيده شدن موسى (ع ) به دامان مادر به لطف الهى
• بحث روايتى
• روايتى متضمن داستان توليد موسى (عليه السلام ) و به رود انداخته شدن او و...

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - تأثیر ژرف و آرامش بخش وحى الهى در دل مادر موسى (و أوحینا إلى أُمّ موسى ... و أصبح فؤاد أُمّ موسى فرغًا) «أصبح» معادل «صار» و «فارغاً» مرادف «خالیاً» است. با توجه به ارتباط این آیه با آیه هفتم، تقدیر آن چنین مى شود: «و صار فؤاد أُمّ موسى بعد الوحى خالیاً من الخوف و الحزن; دل مادر موسى بعد از وحى ما از ترس و اندوه خالى گشت».

۲ - دل مادر موسى، فارغ از ترس و اندوه نسبت به فرجام نوزادش پس از دریافت وحى الهى (و أوحینا إلى أُمّ موسى ... أن لاتخافى ... و أصبح فؤاد أُمّ موسى فرغًا)

۳ - اقدام خداوند به محکم ساختن دل مادر موسى، به منظور پیش گیرى از فاش شدن راز نوزادش توسط خود وى (إن کادت لتبدى به لولا أن ربطنا على قلبها) «ربط» (مصدر «ربطنا») به معناى بستن و محکم کردن است.

۴ - اطمینان یافتن مادر موسى به بازگردانده شدن فرزندش به آغوش وى، پس از دریافت وحى الهى (لولا أن ربطنا على قلبها لتکون من المؤمنین)

۵ - وجود پیوند عمیق روحى - عاطفى در مادر، نسبت به فرزند خود و بروز آن به هنگام احساس خطر براى وى (و أصبح فؤاد أُمّ موسى فرغا إن کادت لتبدى به لولا أن ربطنا على قلبها)

۶ - احساس خطر مرگ براى فرزند، ضربه اى سهمگین بر مادر و مایه پریشانى خاطر وى (إن کادت لتبدى به لولا أن ربطنا على قلبها) مراد از برداشت یاد شده این است که اگر خداوند دل مادر موسى را محکم نکرده بود، وى به خاطر احساس خطرى که براى موسى(ع) داشت، ممکن بود از خود بى خود شده و ناله سر دهد و راز موسى(ع) را فاش سازد.

۷ - «دل» کانون عواطف و احساسات آدمى و مرکز بیم، اندوه، امید و شادمانى وى (و أصبح فؤاد أُمّ موسى فرغًا)

۸ - تنها دل هاى محکم و مطمئن، قادر بر انجام کارهاى سخت و مخاطره آمیز (إن کادت لتبدى به لولا أن ربطنا على قلبها) اقدام مادر موسى به انداختن فرزند خویش در آب نیل، بیانگر مطلب یاد شده است.

۹ - راسخ شدن ایمان مادر موسى، هدف الهى در محکم ساختن دل وى و اطمینان بخشیدن به وى (لولا أن ربطنا على قلبها لتکون من المؤمنین)

۱۰ - مؤمنان راستین، محکم و بردبار در هنگامه هاى سخت و دشوار زندگى (لولا أن ربطنا على قلبها لتکون من المؤمنین)

۱۱ - ترس و نگرانى شدید، زمینه ساز افشاى رازهاى درون (إن کادت لتبدى به لولا أن ربطنا على قلبها)

۱۲ - قرار داشتن مادر موسى در وضیعت اضطراب و پریشانى، پیش از وحى امیدبخش الهى به وى (و أصبح فؤاد أُمّ موسى فرغًا ... لتبدى به)

۱۳ - قرار داشتن مادر موسى در آستانه افشا کردن راز فرزندش، به خاطر شدت پریشانى و اضطراب (إن کادت لتبدى به لولا أن ربطنا على قلبها)

موضوعات مرتبط

• اطمینان: آثار اطمینان ۸
• امیدوارى: جایگاه امیدوارى ۷
• اندوه: جایگاه اندوه ۷
• ترس: آثار ترس ۱۱; جایگاه ترس ۷
• خدا: افعال خدا ۳
• خطر: آثار احساس خطر ۵
• راز: زمینه افشاى راز ۱۱
• روانشناسى: روانشناسى عاطفى ۵، ۶، ۱۱
• سختى: صبر در سختى ۱۰; عوامل تحمل سختى ها ۸
• سرور: جایگاه سرور ۷
• عواطف: جایگاه عواطف ۷; زمینه بروز عواطف ۵; عواطف مادرى ۵، ۶
• فرزند: آثار مرگ فرزند ۶
• قلب: اطمینان قلب ۸; نقش قلب ۷
• مادر: عوامل اضطراب مادر ۶
• مؤمنان: استقامت مؤمنان ۱۰; صبر مؤمنان ۱۰
• موسى(ع): آثار اضطراب مادر موسى(ع) ۱۳; آثار وحى به مادر موسى(ع)۱، ۲، ۴، ۱۲; اضطراب مادر موسى(ع) ۱۲; اطمینان به بازگشت موسى(ع) ۴; اطمینان قلب مادر موسى(ع) ۹; افشاى راز موسى(ع) ۱۳; رفع اندوه مادر موسى(ع) ۲; رفع ترس مادر موسى(ع) ۲; زمینه ایمان مادر موسى(ع) ۹; عوامل آرامش مادر موسى(ع) ۱، ۲; فلسفه اطمینان قلب مادر موسى(ع) ۳; قصه موسى(ع) ۱، ۲، ۳، ۴، ۹، ۱۳; ممانعت از افشاى راز موسى(ع) ۳; منشأ استقامت مادر موسى(ع) ۹; منشأ اطمینان مادر موسى(ع) ۴
• نگرانى: آثار نگرانى ۱۱