التوبة ١٠٥
ترجمه
| التوبة ١٠٤ | آیه ١٠٥ | التوبة ١٠٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«قُلْ»: فعل (قُلْ) عطف بر فعل (خُذْ) در آیه است. «فَسَیَرَی اللهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ»: خدا از کارتان آگاه است، چون حاضر در همه‌جا و ناظر بر همه‌چیز است. پیغمبر و مؤمنان هم از کارتان مطلع می‌شوند، چرا که انسان هر عملی را انجام دهد - خواه ناخواه - ظاهر خواهد شد. اعمالتان از دید خدا پنهان نمی‌ماند و در روز قیامت پیغمبر و مؤمنان هم از کردارتان باخبر می‌گردند (نگا: آل‌عمران / اعراف / توبه / ، نمل / ، احقاف / حاقّه / ، الطارق / العادیات / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ أَنَ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى (۱)
يَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لاَ تَخْفَى... (۰) يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ (۰) وَ حُصِّلَ مَا فِي الصُّدُورِ (۰)
تفسیر
- آيات ۱۰۶ - ۹۷، سوره توبه
- بيان آيات شريفه مربوط به وضع اعراب از لحاظ كفر و نفاق و ايمان
- معناى كلمه (( اعراب )) و بيان اينكه باديه نشينان به سبب دروى از تمدن و علم و ادب از معارف دينى دورتر بوده اند
- تقسيم مؤ منين به سه گروه : سابقون اولون از مهاجرين و انصار و تابعين آنان به احسان . و بيان مراد از هر كدام
- معناى اتباع به احسان در جمله : (( والذين اببعوهم باحسان )) كه وصف طبقه سوم از مؤمنين است
- حكم به فضيلت سابقون اولون از مهاجرين و انصار مقيد است به ايمان وعمل صالح
- معناى رضايت مؤ منين از خدا و رضايت خدا از مؤ منين و بيان اينكه رضايت خدا از اوصاف فعل او است نه از اوصاف ذاتش
- مقصود از عذاب كردن منافقين در دو نوبت (سنعذبهم مرتين ) چيست ؟
- امر به اخذ زكات از اموال مردم
- گيرنده زكات خداست و تصدق و اداء زكات نوعى توبه است چنانچه توبه هم صدقه اعمال است
- توضيح درباره معناى آيه : (( و قلاعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله والمؤ منون )) و اينكه مخاطبين آن چه كسانى هستند ورؤ يت در آن به چه معنا است ؟
- رواياتى در ذيل آيه شريفه : (( و السابقون الاولون من المهاجرين و الانصار... ))
- سخن (( قرظى )) مبنى بر اينكه تمامى اصحاب پيامبر (ص ) آمرزيده اند و خوب و بدشان اهل بهشتند و نقد و رد آن سخن
- رواياتى در ذيل آيه : (( و آخرون اعترفوا بذنوبهم ... )) و اينكه در مورد چه كسانى نازل شده است
- چند روايت در ذيل آيه مربوط به زكات
- چند روايت در ذيل آيه شريفه : (( و آخرون مرجون لامرالله ))
- گفتارى پيرامون زكات و ساير صدقات (نظر اسلام درباره اجتماع و حقوق مالى آن و مزايا و ويژگيهاى نظام ماليه عمومى در اسلام )
نکات آیه
۱ - توصیه شدن گنهکاران توبه کننده از جانب خدا به انجام اعمال خیر و استفاده هر چه بیشتر از فرصتها براى جبران گذشته ها (ألم یعلموا أن اللّه یقبل التوبة ... و قل اعملوا فسیرى اللّه عملکم)
۲ - توبه کنندگان، پس از توبه، نیازمند مراقبت بیشتر نسبت به اعمال آینده خویش (أن اللّه هو التواب الرحیم. و قل اعملوا فسیرى اللّه عملکم و رسوله) با توجّه به فرازهاى پیشین، طرف سخن در «اعملوا ...» آن دسته از متخلفان جنگ تبوک بودند که به گناه خود اعتراف کرده و درخواست بخشودگى داشتند.
۳ - پذیرش توبه گنهکاران از سوى خدا، در گرو اقدامهاى عملى ایشان براى نشان دادن صداقت خود است. (و ءاخرون اعترفوا بذنوبهم ... و قل اعملوا فسیرى اللّه عملکم)
۴ - توجّه انسان به نظارت خدا و رسول و مؤمنان بر اعمالش، بازدارنده او از خطا و تشویق کننده به نیکیهاست. (قل اعملوا فسیرى اللّه عملکم و رسوله و المؤمنون)
۵ - غیب و شهود، و نهان و آشکار همه چیز، در احاطه علم الهى است. (علم الغیب و الشهدة)
۶ - هشدار خداوند به انسانها، براى مراقبت از اعمال و حرکات نهان و آشکار خویش و سرباز نزدن از فرمانهاى او در خفا و علن (و ستردون إلى علم الغیب و الشهدة فینبئکم بما کنتم تعملون)
۷ - بازگشت همه انسانها به سوى خدا، امرى قطعى و اجتناب ناپذیر است. (و ستردون إلى علم الغیب و الشهدة) «سین» در «ستردون» مى تواند براى تأکید بر تحقق فعل «تردون» باشد.
۸ - خداوند، خبر دهنده تمامى اعمال دنیوى انسانها به آنان، در قیامت (و ستردون إلى علم الغیب و الشهدة فینبئکم بما کنتم تعملون)
۹ - قیامت، عرصه احضار انسانها براى حسابرسى اعمالشان (و ستردون ... فینبئکم بما کنتم تعملون)
۱۰ - باخبر شدن انسانها در قیامت از حقیقت و بازتاب اعمال دنیوى خویش (فینبئکم بما کنتم تعملون) مراد از «ما کنتم تعملون» مى تواند ظاهر اعمال نباشد ; چه اینکه انسانها از ظاهر اعمال خویش باخبرند و آنچه را نمى دانند، حقیقت اعمالشان مى باشد.
۱۱ - غفلت و جهل انسان نسبت به حقیقت اعمال خود در دنیا (فینبئکم بما کنتم تعملون)
۱۲ - علم خدا به آشکار و نهان، تضمینى بر پاداش دادن و کیفر کردن دقیق انسانها در قیامت (ستردون إلى علم الغیب و الشهدة فینبئکم بما کنتم تعملون)
۱۳ - توجّه به علم همه جانبه خداوند به نهان و آشکار، و غیب و شهود، بازدارنده آدمى از گناه و توبه شکنى و برانگیزنده وى به خیر و صلاح (و قل اعلموا فسیرى اللّه عملکم ... فینبئکم بما کنتم تعملون) بیان علم همه جانبه خداوند - پس از تشویق و توصیه به توبه و عمل - مى تواند به منظور مطلب یاد شده باشد.
روایات و احادیث
۱۴ - سلمة بن اکوع گوید: مرّ (رسول اللّه (ص) - ظ - ) بجنازة فاثنى علیها فقال وجبت ... فسئل عن ذالک فقال: ان الملاتکة شهداء اللّه فى السماء و انتم شهداء اللّه فى الارض فما شهدتم علیه من شىء وجب، و ذلک قول اللّه: «و قل اعلموا فسیرى اللّه عملکم و رسوله و المؤمنون»;[۱] [رسول خدا (ص)] بر جنازه اى گذر کرد، پس مردم آن میت را ستودند. حضرت فرمود: این ستایش ثبت شد ... دلیل این مطلب را از ایشان پرسیدند، فرمود: فرشتگان گواهان خدا در آسمان هستند و شما گواهان خدا در زمین ; پس هر چه را بر آن شهادت دهید ثبت مى گردد و این است سخن خدا که فرمود: عمل کنید. خدا و رسول او و مؤمنان عمل شما را مى بینند [و بر آن گواه مى شوند]».
موضوعات مرتبط
- انسان: جهل انسان ۱۱ ; عمل انسان ۱۱ ; غفلت انسان ۱۱ ; فرجام انسان ها ۷ ; هشدار به انسان ها ۶
- انگیزش: عوامل انگیزش ۱۳
- بازگشت به خدا: حتمیت بازگشت به خدا ۷
- تائبان: توصیه به تائبان ۱ ; نیازهاى معنوى تائبان ۲
- تزکیه: اهمیّت تزکیه ۶
- توبه: آثار صداقت در توبه ۳ ; شرایط قبول توبه ۳ ; موانع نقض توبه ۱۳
- خدا: آثار علم غیب خدا ۱۲ ; احاطه علمى خدا ۵ ; اخبار خدا در قیامت ۸ ; پاداشهاى اخروى خدا ۱۲ ; توصیه هاى خدا ۱ ; علم غیب خدا ۵ ; عوامل تضمین پاداشهاى خدا ۱۲ ; عوامل کیفرهاى خدا ۱۲ ; کیفرهاى اخروى خدا ۱۲ ; هشدارهاى خدا ۶
- خیر: عوامل خیر ۱۳
- ذکر: آثار ذکر ۴، ۱۳ ; ذکر علم غیب خدا ۱۳ ; ذکر ناظران عمل ۴ ; ذکر نظارت خدا ۴ ; ذکر نظارت مؤمنان ۴ ; ذکر نظارت محمّد(ص) ۴
- عمل: آثار اخروى عمل ۱۰ ; اهمیّت مراقبت بر عمل ۶ ; توصیه به عمل خیر ۱ ; جهل به عمل ۱۱ ; گواهان عمل ۱۴ ; مراقبت بر عمل ۲ ; ناظران عمل ۱۴
- قیامت: حسابرسى در قیامت ۹ ; ظهور حقایق در قیامت ۱۰ ; ویژگیهاى قیامت ۹، ۱۰
- گناه: موانع گناه ۴، ۱۳
- نیکى: عوامل تشویق به نیکى ۴
منابع
- ↑ الدر المنثور، ج ۴، ص ۲۸۳.
