الأنعام ٩٨
ترجمه
| الأنعام ٩٧ | آیه ٩٨ | الأنعام ٩٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«نَفْسٍ وَاحِدَةٍ»: یک کس. مراد آدم (ع) است. «مُسْتَقَرٌ»: محلّ استقرار و زندگی آدمیان در روی زمین. «مُسْتَوْدَعٌ»: محلّ به امانت سپردن آدمیان پس از مرگ. مراد گور است که تا روز رستاخیز آرامگاه آدمیان است. «فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ»: مراد این که اصل انسانها که خاک است، محلّ حیات و ممات مردمان است. یا این که انسانها که از آدم پدیدار گشته‌اند، گروهی از نطفه‌ها در پشت آنان استقرار می‌پذیرد، و گروهی از نطفه‌ها در رحم ایشان به ودیعت نهاده می‌شود. در این صورت مراد از (مستقرّ) مرد، و مراد از (مستودَع) زن خواهد بود.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۰۵ - ۹۱، سوره انعام
- موارد استعمال كلمه (( قدر )) و معناى جمله : (( و ما قدروا الله حق قدره )) .
- وجود كتب آسمانى و وجود معارف و احكام الهى در بين مردم ، دو شاهد بر لزوم هدايت مردم ازجانب خدا است .
- بيان اينكه در آيه : (( قل من انزل الكتاب )) كه در آن به نزول تورات بر موسى احتجاج شده ، رسول خدا(ص ) ماءمور به سؤال از يهود شده نه از مشركين .
- اشكالاتى كه بر بيان فوق وارد نموده و گفته اند مسؤل در آيه شريفه مشركين هستند نه يهود، و جواب آن اشكالات .
- اشكال سوم و پاسخ آن .
- آنچه از معارف الهى و ارزشهاى معنوى كه در گوشه و كنار جهان وجود دارد، ميراثانبياء(ع ) و از آثار وحى است .
- داشتن بركت و خير كثير و هدايت انسان به سعادت ، نشانه نزول قرآن از سوى خدا است .
- بيان اينكه سببيت خدا و بركت او در طول ساير اسباب است ، ونزول بركت ، با عمل ساير عوامل منافات ندارد.
- مراد از افتراء زدن به دروغ بر خدا در: (( فمن اظلم ممن افترى على الله كذبا )) .
- سختى مرگ ظالمان (مرتكبين افتراء بر خدا، ادعاى نبوت به دروغ و استهزاء به آيات خدا).
- حقيقت زندگى انسان پس از مرگ .
- مراد از انشاء و پديده آوردن بنى آدم از (( نفس واحدة )) و تقسيم آنان به (( مستقر )) و (( مستودع )) .
- وصف (( بديع السموات والارض )) متضمن حجت بر استحاله فرزند داشتن خدا است .
- دقائق و لطائفى كه از جمله : (( لا تدركه الابصار و هو يدرك الابصار )) استفاده مىشود.
- در قرآن كريم افعال انسان به خود او نسبت داده شده و قانون (( عليت )) مسلم دانسته شدهاست .
- از نظر قرآن ذوات تمامى اشياء مخلوق خدا است ولىاعمال و رفتار آنان منسوب به (( تقدير و هدايت )) مى باشد.
- دو اشكال بى اساس بر عموميت خلقت .
- خلقت و حسن ، متلازمند و هر چيزى ذاتا و به لحاظ اينكه آفريننده خدا است ، نيكو است .
- حسن و قبح ، از امور اعتباريه مى باشند و قابل خلق و ايجاد نيستند.
- پاسخ به اشكالى ديگر و بيان اينكه انحصار خلقت و عليت ايجاد در خدا، مستلزم نفىقانون عليت نيست .
- جواب اين شبهه كه عليت خدا در بقاء اشياء مستلزم توارد و اجتماع دو علت مستقل در معلول واحد است .
- موجودات در بقاء خود نيز همچون حدوث محتاج خدا هستند.
- نظام جارى در عالم دلالت بر وجود صانع مى كند.
- رواياتى در ذيل (و ما قدروا الله حق قدره ).
- رواياتى در مورد نزول آيه : (( و من اظلم ممن افترى على الله ... )) درباره عبدالله بن سعد بن ابى سرح .
- روايتى راجع به (( طينت )) آدمى .
- رواياتى درباره (( مستقر )) و (( مستودع )) در آيه شريفه .
- چند روايت در مورد ديده نشدن خداى تعالى به چشم (لا تدركه الابصار).
نکات آیه
۱- پدیدآورنده آدمیان، تنها خداوند است. (و هو الذى أنشأکم من نفس وحدة)
۲- خداوند تمامى آدمیان و نژادها و تیره هاى مختلف آن را از یک شخص (آدم) آفریده است. (و هو الذى أنشأکم من نفس وحدة)
۳- هیچ تفاوت ذاتى و بنیادى در بین تیره ها و نژادهاى مختلف بشر وجود ندارد. (هو الذى أنشأکم من نفس وحدة)
۴- برخى آدمیان در زمین استقرار یافته و برخى تولد نیافته اند و در اصلاب به ودیعت هستند. (أنشأکم من نفس وحدة فمستقر و مستودع) تقسیم بندى آدمیان به دو گروه «مستقر» و «مستودع» پس از ایجاد اولیه آنان، این معنى را که «مستقر» یعنى استقرار یافته در زمین و «مستودع» یعنى به ودیعت گذارده شده در اصلاب، تقویت مى نماید. لازم به ذکر است در این خصوص مفسران وجوه دیگرى نیز ذکر کرده اند.
۵- استقرار و استیداع، دو حالتى که بنى آدم در یکى از آن دو قرار دارند. (أنشأکم من نفس وحدة فمستقر و مستودع)
۶- آدمیان، در عین استقرار در زمین، ثبات نداشته و در آن به ودیعت هستند. (أنشأکم من نفس وحدة فمستقر و مستودع) توصیف انسانها به «مستقر» و «مستودع» ظهور در آن دارد که هر کدام از آحاد انسان داراى این وصف هستند و بنابراین هر کدام هم «مستقر» و هم «مستودع» مى باشند. برداشت فوق بر این مبناست.
۷- صاحبان درک از بیان آیات خداوند در زمینه کیفیت آفرینش انسان بهره مى برند. (هو الذى أنشأکم ... قد فصلنا الأیت لقوم یفقهون)
۸- دانایان و بهروران از نعمت درک در نزد خداوند ارزشمندند. (قد فصلنا الأیت لقوم یفقهون)
۹- تفکر در چگونگى آفرینش انسان، راهى براى رسیدن به توحید است. (و هو الذى أنشأکم ... قد فصلنا الأیت لقوم یفقهون)
۱۰- عن أبى بصیر عن أبى جعفر (ع) قال: قلت: «هو الذى أنشأکم من نفس واحدة فمستقر و مستودع» قال: ... المستقر ما استقر الإیمان فى قلبه فلا ینزع منه ابدا و المستودع الذى یستودع الإیمان زمانا ثم یسلبه ... .(۱) ابو بصیر مى گوید از امام باقر (ع) درباره «هو الذى أنشأکم ... »، سؤال کردم، فرمود: ... «مستقر» کسى است که ایمان در دل او استقرار یافته و هیچگاه از آن جدا نشود. و «مستودع» کسى است که مدتى ایمان نزد او به ودیعت نهاده شده و سپس از او گرفته شود ... .
موضوعات مرتبط
- آدم (ع): نسل آدم (ع) ۲
- ارزشها: ملاک ارزشها ۸
- انسان: در زمین ۶ ; انسان هاى تولد نیافته ۴، ۵ ; انسان هاى تولد یافته ۴، ۵ ; تساوى انسان ها ۳ ; حیات انسان ۵ ; حیات موقّت انسان ۶ ; خالق انسان ۱ ; منشأ ۱. تفسیر عیاشى، ج ۱، ص ۳۷۱، ح ۶۹ ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۷۵۰، ح ۲۰۵. خلقت انسان ها ۲ ; نژادهاى انسان ۲ ; نیاکان انسان ۲
- تبعیض نژادى: ردّ تبعیض نژادى ۳
- تعقل: آثار تعقل ۷، ۹ ; تعقل در خلقت انسان ۷، ۹
- تفقّه: اهل تفقّه ۷ ; فضایل اهل تفقّه ۸
- توحید: زمینه توحید ۹
- خدا: اختصاصات خدا ۱ ; خالقیت خدا ۱، ۲
- مؤمنان: ثابت قدم ۱۰
- مستودع: مراد از مستودع ۱۰
