تفسیر:المیزان جلد۸ بخش۲۳: تفاوت میان نسخه‌ها

آنچه كه در قرآن كريم از جزئيات قصه حضرت موسى و فرعون از قبيل رسالت ، معجزه عصا، يد بيضا، مشاركت هارون با موسى ، داستان معارضه سحره با موسى و ايمان آوردن آنان آمده همان است كه اجمالا در آيات مورد بحث ذكر كرده ، ولى روايات اضافه بر اين ، تفاصيلى را متعرض است كه قرآن شريف متعرض آن نشده.  

چنانچه در برخى از روايات عامه و خاصه وارد شده كه عصاى موسى از درخت آس ‍ بهشتى بود، و آن همان عصائى بوده كه از آدم به شعيب و از شعيب به موسى رسيده.  

و در روايات ديگرى دارد كه اين چوبدستى عصاى حضرت آدم بوده و در موقعى كه موسى متوجه مدين بود فرشته اى آن را به موسى داد، و از خصوصيات آن اين بود كه در شب مى درخشيد، و موسى شب ها از آن بجاى چراغ استفاده مى كرد، و روزها هر جا محتاج به غذا مى شد آن را به زمين مى كوبيد از زمين روزيش بيرون مى آمد. و در بعضى ديگر دارد: هر وقت موسى آن را استنطاق مى كرد به زبان مى آمد، و وقتى اژدها مى شد بين دو طرف فك آن دوازده ذراع فاصله بود، و به روايتى چهل ذراع ، و به روايت ديگر هشتاد ذراع بود، و وقتى روى دم خود مى نشست بلنديش تا يك ميل مى شد.

و در بعضى از روايات دارد كه وقتى دهن باز مى كرد يك لب خود را به زمين و لب ديگرش را بر بام قصر فرعون مى گذاشت .  

و در بعضى ديگر دارد وقتى بارگاه فرعون را بين دندانهايش جاى داد و بر مردم حمله برد، مردم براى فرار از آن چنان ازدحامى كردند كه بيست و پنج هزار نفر زير دست و پا تلف شدند. و نيز در پاره اى از روايات دارد: طول قامت آن هشتاد ذراع بود.  

و در بعضى ديگر دارد: جثه اش آنقدر بزرگ بود كه يك شهر را پر مى كرد. و در روايتى دارد: فرعون از ديدن آن بقدرى وحشت كرد كه جامه خود را آلوده ساخت .  

و در بعضى ديگر دارد: در آن روزى كه اين اژدها را ديد چهارصد بار خود را آلوده كرد. و در بعضى از آن روايات است كه از آن ببعد تا چندى كه زنده بود به مرض اسهال دچار شده بود. و نيز درباره خصوصيات يد بيضاء آن حضرت در روايات دارد كه وقتى دست خود را از گريبان بيرون مى كرد چنان نورى از دستش ‍ تابيدن مى گرفت كه بر نور آفتاب غلبه مى كرد.

و در روايتى دارد: سحره هفتاد نفر بودند، و بر ششصد تا نهصد، و همچنين دوازده هزار نفر و پانزده هزار نفر و هفده هزار نفر و نوزده هزار نفر و سى و چند هزار نفر و هفتاد هزار نفر و هشتاد هزار نفر نيز رواياتى وارد شده .

و نيز در روايات دارد كه اين ساحران علم سحر را از دو نفر مجوسى از اهل نينوا

آموختند، و اسم رئيس آنان شمعون ، و در بعضى ديگر يوحنا، و در بعضى دارد كه رئيس آنان چهار نفر بنام (( سابور(( و (( عازور(( و (( حط حط(( و (( مصفى (( بودند.

و همچنين درباره خود فرعون وارد شده كه اسمش (( وليد بن مصعب بن ريان (( و از اهالى اصطخر فارس بوده است . و در بعضى از آنها دارد كه وى اهل مصر بوده . و در بعضى دارد كه اين فرعون همان فرعونى بوده كه در زمان يوسف (عليه السلام ) سلطنت داشته ، و چهارصد سال زندگى كرد و يك مو از سر و رويش سفيد نشد.

و در بعضى از آنها دارد كه وى از ترس حضرت موسى (عليه السلام ) شهرها و قلعه هاى تو در تو ساخته و خود در ميان آنها متحصن مى شد، و به همين منظور بين اين قلعه ها جنگل ها و نيزارها غرس كرده و در آن جنگل ها شيرهاى درنده جاى داده بود. و پس از آنكه خداوند موسى را به سوى او مبعوث كرد و موسى به شهر خصوصى وى در آمد شيرها در برابرش تبصبص نموده و دم جنبانده و برگشتند.

موسى (عليه السلام ) بهيچ قلعه اى نزديك نمى شد مگر آنكه در قلعه بخودى خود باز مى شد، تا آنكه موسى به قصرى كه فرعون در آن مى زيست وارد شد و در حالى كه لباس پشمينه بر تن و عصاى كذائيش در دست بود بر در خانه وى به انتظار در آمدن دربان نشست ، وقتى دربان بيرون آمد موسى به وى گفت: از فرعون جهت من اذن بگير، دربان به وى اعتنائى نكرد.  

موسى به وى گفت : من فرستاده رب العالمينم . باز اعتنائى نكرد. موسى مدتى به انتظار اذن نشست ، تا آنكه در آخر دربان به موسى رو كرد و گفت : آيا رب العالمين كسى غير از تو را نداشت كه به عنوان رسالت نزد فرعون بفرستد؟

موسى از شنيدن اين حرف به خشم آمد و با عصا به درخانه فرعون كوفت ، ناگهان تمامى حجاب هايى كه بين او و فرعون بود كنار رفته چشم فرعون در حالى كه بر تخت خود نشسته بود به او افتاد، لاجرم بانگ بر زد كه موسى را داخل كنيد، موسى بر فرعون در آمد در حالى كه فرعون بر تختى به ارتفاع هشتاد ذراع تكيه زده بود، موسى به وى گفت : من فرستاده رب العالمينم به سوى تو.  

فرعون گفت : اگر راست مى گويى معجزه اى بياور. موسى عصاى خويش را كه داراى دو شعبه بود به زمين انداخت و بى درنگ به صورت مارى بزرگ در آمد،

يك شعبه اش بر زمين و شعبه ديگرش بر بالاى تخت فرعون قرار گرفت ، فرعون كه روبروى آن مار قرار داشت چشمش به اندرون شكم مار افتاد و ديد كه از جوف شكمش آتش زبانه مى كشد، از ترس جامه خود را آلوده كرد و فرياد زد موسى آن را بگير.

اينها رواياتى است كه درباره عجائب اين قصه وارد شده ، و بيشتر آن عجائب در قرآن ذكر نشده ، مطالبى است كه دليلى بر رد همه آنها جز استبعاد نيست ، همچنانكه قبول همه آنها هم محتاج به حسن ظن زيادى نسبت به روايات وارده است ، و معلوم است كه اين مقدار حسن ظن كه انسان هر روايتى را ببيند و آن را قبول كند صحيح نيست .  

آرى ، اگر اين روايات متواتر و يا مشتمل بر قرائن اطمينان آورى بود البته قبول آن صحيح بود، و ليكن بيشتر آنها بلكه همه آنها رواياتى هستند كه يا به علت ارسال و يا وقف و يا ضعف از جهت سند و يا از جهاتى ديگر نمى توان قبول كرد، صرفنظر از اينكه خود اين روايات هم بينشان تعارض هست ، پس چشم پوشى از آنها بهتر است .