تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۴۵: تفاوت میان نسخه‌ها

جملۀ «'''و عملوا الصّالحات'''»، بر عمل به همه اعمال صالح دلالت دارد واز آن استفاده مى شود كه: مؤمنان گنهكار نيز در خسران اند.

و ظاهر جملۀ «'''و عملوا الصالحات'''» اين است كه: به همۀ اعمال صالح متصف باشد. پس اين جمله استثنائيه، شامل فاسقان - كه بعضى از صالحات را انجام مى دهند، و نسبت به بعضى ديگر، فسق مى ورزند - نمى شود، و لازمۀ اين، آن است كه: منظور از «خسران»، اعم از خسران به تمام معنا باشد. يعنى شامل خسران از بعضى جهات هم بشود.  

كلمۀ «'''تواصى'''»، به معناى سفارش كردن اين به آن و آن به اين است. و «'''تواصى به حق'''»، اين است كه: يكديگر را به حق سفارش كنند. سفارش كنند به اين كه از حق پيروى نموده و در راه حق استقامت و مداومت كنند. پس «دين حق»، چيزى به جز پيروى اعتقادى و عملى از حق، و تواصى بر حق نيست، و تواصى بر حق، عنوانى است وسيع تر از عنوان امر به معروف و نهى از منكر.

در اينجا سؤالى به نظر مى رسد، و آن اين است كه: تواصى به حق، خود يكى از اعمال صالح است، و با اين كه قبلا عنوان كلّى «'''و عملوا الصالحات '''» را ذكر كرده بود، چه نكته اى باعث شد كه خصوص ‍ تواصى به حق را نام ببرد؟

جوابش اين است كه: اين از قبيل ذكر خاص بعد از عام است، كه در مواردى به كار مى رود كه گوينده، نسبت به خاص عنايت بيشترى داشته باشد، و شاهد بر اين كه خداى تعالى، از ميان همه اعمال صالح به «تواصى به حق» عنايت بيشتر داشته، و بدين منظور خصوص آن را بعد از عموم اعمال صالح ذكر نموده، اين است كه: همين «تواصى» را در مورد صبر تكرار كرد، و با اين كه مى توانست بفرمايد: «'''و تواصوا بالحق و الصبر'''»؛ فرمود: «'''و تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبر'''».

و بنابر همۀ آنچه گفته شد، ذكر تواصى به «حق» و به «صبر»، بعد از ذكر اتصافشان به ايمان و عمل صالح، براى اين بوده كه اشاره كند به حيات دل هاى مؤمنان، و پذيرا گشتن سينه هاشان براى تسليم خدا شدن. پس ‍ مؤمنان اهتمامى خاص و اعتنايى تامّ به ظهور سلطنت حق و گسترده شدن آن بر همه مردم دارند، و مى خواهند همه جا، حق پيروى شود، و پيروى آن دائمى گردد، و خداى تعالى در باره آنان فرموده: «'''أفمن شرح اللّه صدره للإسلام فهو على نور من ربّه فويلٌ للقاسية قلوبهم من ذكر اللّه أولئك فى ضلال مبين'''».

==چند روايت در ذيل آيات سوره عصر ==

در تفسير قمى، به سند خود، از عبد الرحمان بن كثير، از امام صادق «عليه السلام» نقل كرده كه در تفسير آيه «'''إلّا الّذين آمنوا...'''» فرمود: در اين جمله، خداى تعالى اهل صفوت از خلق خود را استثناء كرده.

و در الدرّ المنثور است كه: ابن مردويه، از ابن عبّاس روايت كرده كه در تفسير آيه «'''و العصر إنّ الإنسان لفى خسر'''» گفته: منظور از اين «انسان»، ابو جهل بن هشام است. و در تفسير آيه «'''إلّا الّذين آمنوا و عملوا الصالحات'''» گفته: منظور، على و سلمان است.