تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۲۰: تفاوت میان نسخه‌ها

توضيح اين كه به راه انداختن كوه ها و متلاشى كردنشان، بالاخره طبعا به اينجا منتهى مى شود كه شكل كوهى خود را از دست داده اجزايش ‍ متفرق شود، همچنان كه در چند جا از كلام مجيدش وقتى سخن از زلزله قيامت دارد و آثار آن را بيان مى كند، از كوهها هم خبر داده مى فرمايد: «'''و تسير الجبال سيرا'''» و نيز مى فرمايد: «'''و حملت الارض و الجبال فدكتا دكه واحده '''»، و نيز مى فرمايد: «'''و كانت الجبال كثيبا مهيلا'''» و نيز مى فرمايد: «'''و تكون الجبال كالعهن المنفوش '''» و نيز مى فرمايد: «'''و بست الجبال بسا'''» و نيز فرموده: «'''و اذا الجبال نسفت '''».

پس به راه انداختن كوه ها و خرد كردن آنها بالاخره منتهى مى شود به پراكنده شدن و پاره پاره شدن آنها و به صورت تپه هاى پراكنده در آمدنشان و در نتيجه چون پشم حلاجى شده ساختن شان. و اما سراب شدنشان به چه معنا است؟ و چه نسبتى با به راه انداختن آن دارد، به طور مسلم سراب به آن معنا كه به نظر آبى درخشنده برسد نسبتى با به راه انداختن كوه ها ندارد.

و اين كلمه جمع است و اما در اينكه مفردش چيست ؟ آيا حقب - به ضمه اول و سكون دوم است - و يا حقب - به دو ضمه - است، اختلاف كرده اند، و حقب - به دو ضمه - در قرآن كريم آمده، مى فرمايد: «'''او امضى حقبا'''». بعضى هم گفته اند: مفردش ‍ «'''حقب '''» - به فتح اول و سكون دوم - است، و واحد حقب هم حقبه - به كسر اول و سكون دوم - است. راغب گفته: حق اين است كه حقبه به معناى مدت نامعلومى از زمان است.

كلمه «'''حميم'''» به معناى آب بسيار داغ است، و كلمه «'''غساق '''» به معناى چرك و خون اهل دوزخ است.