۱۳٬۷۳۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
در جمله «ثُمّ نُتبِعُهُم»، كلمۀ «نُتبِعُ» را به رفع مى خوانيم، بنابر اين كه استينافى و از نو باشد، چون عطف به كلمۀ «نُهلِكُ» نيست، وگرنه آن نيز مجزوم مى شد. و معناى آيه اين است كه: ما تكذيب گران را كه در امّت هاى اولين بودند، هلاك كرديم، و سپس ما امّت هاى ديگر را به دنبال آنان هلاك مى كنيم. | در جمله «ثُمّ نُتبِعُهُم»، كلمۀ «نُتبِعُ» را به رفع مى خوانيم، بنابر اين كه استينافى و از نو باشد، چون عطف به كلمۀ «نُهلِكُ» نيست، وگرنه آن نيز مجزوم مى شد. و معناى آيه اين است كه: ما تكذيب گران را كه در امّت هاى اولين بودند، هلاك كرديم، و سپس ما امّت هاى ديگر را به دنبال آنان هلاك مى كنيم. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۲۰ صفحه ۲۴۶ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۲۰ صفحه ۲۴۶ </center> | ||
و جملۀ «كَذلِكَ نَفعَلُ بِالمُجرِمِين» به منزله تعليل براى مطالب قبل است، و لذا بدون فصل «واو» آمده و عطف به ماقبل نشده. گويا گوينده اى پرسيده: آخر چرا هلاك شدند؟ در پاسخ فرموده: براى اين كه سنت ما با مجرمان همين است | و جملۀ «كَذلِكَ نَفعَلُ بِالمُجرِمِين» به منزله تعليل براى مطالب قبل است، و لذا بدون فصل «واو» آمده و عطف به ماقبل نشده. گويا گوينده اى پرسيده: آخر چرا هلاك شدند؟ در پاسخ فرموده: براى اين كه سنت ما با مجرمان همين است. | ||
علاوه بر اشارات ياد شده بر وجود يَومُ الفصل هم دلالت دارد، چون اهلاك قومى به خاطر جرائمى كه داشته اند، وقتى تصور دارد كه قبلا تكليف كرده باشد، و تكليف هم وقتى مى تواند متوجه قومى بشود كه مجازاتى هم در كار باشد. اطاعت كاران را پاداش و گنهكاران را كيفر دهند. پس معلوم مى شود كه در اين ميان يَومُ الفصلى هست، و در آن افراد مطيع پاداش، و عاصيان كيفر داده مى شوند. و پاداش و كيفر آن روز، از جنس پاداش و كيفر دنيا نيست، چون پاداش و كيفر دنيوى نمى تواند همه اولين و آخرين را شامل شود. پس در اين ميان، روزى هست كه هر انسانى در برابر هر كارى كه كرده، جزا داده مى شود و اين، همان «روز فصل» و روز «مَجمُوعٌ لَهُ النّاس» است. | و اين آيات - به طورى كه ملاحظه مى كنيد - انذار است، و مى خواهد لحن بيان را به همان اصلى كه محور آيات اين سوره است، يعنى جمله «وَيلٌ يَومَئِذٍ لِلمُكَذّبِين» برگرداند، و در عين حال حجتى است بر يگانگى خدا در ربوبيت، چون هلاك كردن انسان هاى مُجرم، خود تصرفى در عالَم انسانى و تدبيرى براى آن است، و چون غير از خدا هلاك كننده اى نيست، و خود مشركان هم به اين اعتراف دارند، پس ربّ هم تنها اوست و غير او، ربّ و معبودى نيست. | ||
علاوه بر اشارات ياد شده بر وجود يَومُ الفصل هم دلالت دارد، چون اهلاك قومى به خاطر جرائمى كه داشته اند، وقتى تصور دارد كه قبلا تكليف كرده باشد، و تكليف هم وقتى مى تواند متوجه قومى بشود كه مجازاتى هم در كار باشد. اطاعت كاران را پاداش و گنهكاران را كيفر دهند. | |||
پس معلوم مى شود كه در اين ميان يَومُ الفصلى هست، و در آن افراد مطيع پاداش، و عاصيان كيفر داده مى شوند. و پاداش و كيفر آن روز، از جنس پاداش و كيفر دنيا نيست، چون پاداش و كيفر دنيوى نمى تواند همه اولين و آخرين را شامل شود. پس در اين ميان، روزى هست كه هر انسانى در برابر هر كارى كه كرده، جزا داده مى شود و اين، همان «روز فصل» و روز «مَجمُوعٌ لَهُ النّاس» است. | |||
«'''أَ لَمْ نَخْلُقكم مِّن مَّاءٍ مَّهِينٍ ... فَنِعْمَ الْقَادِرُونَ'''»: | «'''أَ لَمْ نَخْلُقكم مِّن مَّاءٍ مَّهِينٍ ... فَنِعْمَ الْقَادِرُونَ'''»: | ||
خط ۲۵: | خط ۲۹: | ||
و فعل «فَقَدرنَا» از باب «قدر» به معناى اندازه گيرى است، و حرف «فَاء» براى تفريع قدر بر خلق است، و معنايش اين است كه: ما شما را خلق كرديم و حوادثى كه بعدها بر سرتان مى آيد و اوصاف و احوالى كه در آينده به خود مى گيريد، همه را معين و تقدير كرديم. خلاصه هم خلقتان كرديم، و هم حوادثى كه در طول زندگى برايتان پيش مى آيد، معين كرديم. يكى عمرش طولانى و ديگرى كوتاه شد. يكى قيافه اش زيبا و ديگرى زشت شد. يكى سالم و ديگرى مريض شد، و همچنين از نظر رزق و چيزهاى ديگر. | و فعل «فَقَدرنَا» از باب «قدر» به معناى اندازه گيرى است، و حرف «فَاء» براى تفريع قدر بر خلق است، و معنايش اين است كه: ما شما را خلق كرديم و حوادثى كه بعدها بر سرتان مى آيد و اوصاف و احوالى كه در آينده به خود مى گيريد، همه را معين و تقدير كرديم. خلاصه هم خلقتان كرديم، و هم حوادثى كه در طول زندگى برايتان پيش مى آيد، معين كرديم. يكى عمرش طولانى و ديگرى كوتاه شد. يكى قيافه اش زيبا و ديگرى زشت شد. يكى سالم و ديگرى مريض شد، و همچنين از نظر رزق و چيزهاى ديگر. | ||
بعضى احتمال داده اند كه: جملۀ «قَدَرنَا» از قدرت در مقابل عجز گرفته شده باشد، | بعضى احتمال داده اند كه: جملۀ «قَدَرنَا» از قدرت در مقابل عجز گرفته شده باشد، و مراد اين باشد كه ما بر همه اين ها تواناييم، ولى وجه قبلى وجيه تر است. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۲۰ صفحه ۲۴۷ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۲۰ صفحه ۲۴۷ </center> | ||
و معناى آيه اين است كه: ما شما را از آبى پست و ناچيز كه همان نطفه باشد آفريده ايم، و آن آب را در قرارگاهى محفوظ كه همان رحم مادران باشد، جاى داديم، و تا مدتى معلوم كه همان مدت حمل باشد، در آن جا نگه داشتيم. پس ما همه اين حوادث و صفات و احوال را كه با هستى شما ارتباط دارند، تقدير كرديم؛ و چه خوب مقدرى هستيم ما. | و معناى آيه اين است كه: ما شما را از آبى پست و ناچيز كه همان نطفه باشد آفريده ايم، و آن آب را در قرارگاهى محفوظ كه همان رحم مادران باشد، جاى داديم، و تا مدتى معلوم كه همان مدت حمل باشد، در آن جا نگه داشتيم. پس ما همه اين حوادث و صفات و احوال را كه با هستى شما ارتباط دارند، تقدير كرديم؛ و چه خوب مقدرى هستيم ما. | ||
خط ۷۱: | خط ۷۴: | ||
«'''هَذَا يَوْمُ الْفَصلِ جَمَعْنَاكمْ وَ الاَوَّلِينَ * فَإِن كانَ لَكمْ كَيْدٌ فَكِيدُونِ'''»: | «'''هَذَا يَوْمُ الْفَصلِ جَمَعْنَاكمْ وَ الاَوَّلِينَ * فَإِن كانَ لَكمْ كَيْدٌ فَكِيدُونِ'''»: | ||
روز قيامت را از اين جهت «يَومُ الفصل» خوانده كه خداى تعالى در آن روز جدا سازى مى كند، و ميان اهل حق و اهل باطل، با داورى خود جدايى مى اندازد. همچنان كه فرمود: «إنّ رَبّكَ هُوَ يَفصِلُ بَينَهُم يَومَ القِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ | روز قيامت را از اين جهت «يَومُ الفصل» خوانده كه خداى تعالى در آن روز جدا سازى مى كند، و ميان اهل حق و اهل باطل، با داورى خود جدايى مى اندازد. همچنان كه فرمود: «إنّ رَبّكَ هُوَ يَفصِلُ بَينَهُم يَومَ القِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَختَلِفُون». | ||
و نيز فرموده: «إنّ رَبّكَ يَقضِى بَينَهُم يَومَ القِيامَة فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَختَلفِوُن» كه در يكى تعبير به «فصل»، و در ديگرى تعبير به «قضا» كرده است. | |||
و خطاب «كُم - شما را» در جمله «جَمَعنَاكُم وَ الأوّلِينَ» به تكذيب گران اين امّت است، بدان جهت كه جزء آخرين هستند، و به همين جهت در مقابل «اوّلين» قرارشان داد. و در جاى ديگر به نحو جامع فرموده: امروز، روزى است كه همه مردم در آن جمع مى شوند، «ذَلِكَ يَومٌ مَجمُوعٌ لَهُ النِاس»، و در جاى ديگر فرموده: «وَ حَشَرنَاهُم فَلَم نُغَادِر مِنهُم أحَداً». | و خطاب «كُم - شما را» در جمله «جَمَعنَاكُم وَ الأوّلِينَ» به تكذيب گران اين امّت است، بدان جهت كه جزء آخرين هستند، و به همين جهت در مقابل «اوّلين» قرارشان داد. و در جاى ديگر به نحو جامع فرموده: امروز، روزى است كه همه مردم در آن جمع مى شوند، «ذَلِكَ يَومٌ مَجمُوعٌ لَهُ النِاس»، و در جاى ديگر فرموده: «وَ حَشَرنَاهُم فَلَم نُغَادِر مِنهُم أحَداً». | ||
خط ۱۲۴: | خط ۱۲۹: | ||
<span id='link165'><span> | <span id='link165'><span> | ||
==چند روايت در ذيل برخى آيات گذشته== | ==بحث روایتی: (چند روايت در ذيل برخى آيات گذشته)== | ||
در تفسير قمى، در ذيل آيه «ألَم نَخلُقكُم مِن مَاءٍ مَهِين» آمده: يعنى آبى گنديده، و «فَجَعَلنَاهُ فِى قَرَارٍ مَكِين»، يعنى در رحم؛ و «إلى قَدَرٍ مَعلُومٍ» يعنى تا منتهاى اجل. | در تفسير قمى، در ذيل آيه «ألَم نَخلُقكُم مِن مَاءٍ مَهِين» آمده: يعنى آبى گنديده، و «فَجَعَلنَاهُ فِى قَرَارٍ مَكِين»، يعنى در رحم؛ و «إلى قَدَرٍ مَعلُومٍ» يعنى تا منتهاى اجل. | ||
خط ۱۳۲: | خط ۱۳۶: | ||
و اين حديث، علاوه بر اضطرابى كه در متن آن هست، صرف تطبيق مصداق بر آيه است، نه تفسير آن. | و اين حديث، علاوه بر اضطرابى كه در متن آن هست، صرف تطبيق مصداق بر آيه است، نه تفسير آن. | ||
و نيز در آن كتاب آمده كه در معناى آيه «ألَم نَجعَلِ الأرضَ كِفَاتاً * أحيَاءً وَ أموَاتاً» فرموده: «كِفَات»، به معناى مساكن است. آنگاه اضافه كرده كه اميرالمؤمنين «عليه السلام» در مراجعتش از صفين به قبرها نظر انداخت، و آنگاه فرمود: اين جا، كفات اموات است. يعنى منزلگاه ايشان است و سپس نظر انداخت به خانه هاى كوفه و فرمود: اين ها، كفات زندگان است. آنگاه اين آيه را تلاوت كرد: «ألَم نَجعَلِ الأرضَ كِفَاتاً * أحيَاءً وَ أموَاتاً». | و نيز در آن كتاب آمده كه در معناى آيه «ألَم نَجعَلِ الأرضَ كِفَاتاً * أحيَاءً وَ أموَاتاً» فرموده: «كِفَات»، به معناى مساكن است. | ||
آنگاه اضافه كرده كه اميرالمؤمنين «عليه السلام» در مراجعتش از صفين به قبرها نظر انداخت، و آنگاه فرمود: اين جا، كفات اموات است. يعنى منزلگاه ايشان است و سپس نظر انداخت به خانه هاى كوفه و فرمود: اين ها، كفات زندگان است. آنگاه اين آيه را تلاوت كرد: «ألَم نَجعَلِ الأرضَ كِفَاتاً * أحيَاءً وَ أموَاتاً». | |||
مؤلف: و در كتاب معانى الاخبار، به سند خود، از حمّاد، از امام صادق «عليه السلام» روايت كرده كه آن جناب نظرى به مقابر انداخت و سخنانى كه در حديث قبل آمده بود، به زبان آورد. | مؤلف: و در كتاب معانى الاخبار، به سند خود، از حمّاد، از امام صادق «عليه السلام» روايت كرده كه آن جناب نظرى به مقابر انداخت و سخنانى كه در حديث قبل آمده بود، به زبان آورد. | ||
خط ۲۷۹: | خط ۲۸۵: | ||
َ«'''كَلّا سَيَعْلَمُونَ * ثُمََّ كَلّا سَيَعْلَمُونَ'''»: | َ«'''كَلّا سَيَعْلَمُونَ * ثُمََّ كَلّا سَيَعْلَمُونَ'''»: | ||
اين جمله، جلو ايشان را از تساؤل از قيامت مى گيرد. تساؤلى كه گفتيم منشأ آن مختلف بوده. و معناى آيه اين است كه: بايد از اين پرس و جوی ها دست بردارند، براى اين كه حقيقت امر به زودى برايشان كشف مى شود، و اين خبر - قيامت - واقع مى شود. آن وقت آنچه امروز نمى دانند، خواهند دانست. و در اين تعبير، تهديدى هم هست. همان تهديدى كه در آيه: «وَ سَیَعلَمُ الّذِينَ ظَلَمُوا أىّ مُنقَلَبٍ يَنقَلِبُون»، به چشم مى خورد، و جملۀ «ثُمّ كَلّا سَيَعلَمُون»، تأكيد همان ردع و تهديد سابق است، و لحن تهديد خود، قرينه است بر اين كه پرس و جوى كنندگان، مشركان بوده اند، كه منكر معاد و جزايند. نه مؤمنان، و نه مشركان و مؤمنان جميعا. | اين جمله، جلو ايشان را از تساؤل از قيامت مى گيرد. تساؤلى كه گفتيم منشأ آن مختلف بوده. و معناى آيه اين است كه: بايد از اين پرس و جوی ها دست بردارند، براى اين كه حقيقت امر به زودى برايشان كشف مى شود، و اين خبر - قيامت - واقع مى شود. آن وقت آنچه امروز نمى دانند، خواهند دانست. | ||
و در اين تعبير، تهديدى هم هست. همان تهديدى كه در آيه: «وَ سَیَعلَمُ الّذِينَ ظَلَمُوا أىّ مُنقَلَبٍ يَنقَلِبُون»، به چشم مى خورد، و جملۀ «ثُمّ كَلّا سَيَعلَمُون»، تأكيد همان ردع و تهديد سابق است، و لحن تهديد خود، قرينه است بر اين كه پرس و جوى كنندگان، مشركان بوده اند، كه منكر معاد و جزايند. نه مؤمنان، و نه مشركان و مؤمنان جميعا. | |||
ویرایش