تفسیر:المیزان جلد۱۷ بخش۴: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

<span id='link32'><span>

==آيات ۱۵ - ۲۶ سوره فاطر ==

إِن يَشأْ يُذْهِبْكمْ وَ يَأْتِ بخَلْقٍ جَدِيدٍ(۱۶)

وَ مَا يَستَوِى الاَعْمَى وَ الْبَصِيرُ(۱۹)

إِنْ أَنت إِلا نَذِيرٌ(۲۳)

ترجمه آيات  

اى مردم ! شما محتاج به خداييد و خدا تنها بى نياز و ستوده است (۱۵).

آنگاه خطاب را متوجه رسول گرامى خود مى كند، خطابى كه حاصلش ‍ اين است كه : اين مؤ اخذه و نابود كردن ما، شامل نمى شود مگر تنها همين هايى را كه تكذيب مى كنند، و اما مؤ منين كه انذار تو در آنان اثر مى كند، با مشركين فرقى روشن دارند، و پيامبر نذيرى است مانند نذيران گذشته ، و حال آنان را دارد. بنابراين اگر او را تكذيب مى كنند، انبياى گذشته را تكذيب كردند، و (همانطورى كه ) خداى تعالى تكذيب كنندگان از امت آنان را به اخذ شديدى بگرفت ، مكذبين اين امت را هم خواهد گرفت .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۴۵ </center>

هيچ شكى نيست كه در اين آيه نوعى زمينه چينى براى دو آيه بعد است ، و مى خواهد مضمون آن دو را روشن كند، در عين اينكه خودش در مفادش مستقل مى باشد.

<span id='link33'><span>

و از نظر خواننده گرامى پوشيده نيست كه مفاد آيه و سياقى كه آيه در آن سياق قرار گرفته ، با هيچ يك از اين جواب ها نمى سازد، بله مى توان جواب آخرى را طورى توجيه كرد كه برگشتش به همان وجهى باشد كه ما بيان كرديم .

و اگر در ذيل آيه خدا را به صفت حميد ستود، براى اشاره به اين بود كه خداى تعالى غنى است و افعالش پسنديده است ، چه عطا كند و چه منع ؛ براى اينكه اگر عطا كند (مانند ما انسانها) براى عوض عطا نمى كند چون بى نياز از شكر و جزا است ، و اگر عطا نكند (باز مانند ما انسانها)، مورد ملامت قرار نمى گيرد، چون احدى از خلايق حقى بر او ندارد، و از او چيزى را مالك نيستند.

يعنى اى مردم ! اگر او بخواهد شما را (از بين ) ببرد مى برد، براى اينكه او از شما بى نياز است ، و با ا ز بين رفتن شما متضرر نمى شود، و خلقى جديد مى آورد، تا او را بستايند، و ثنايش گويند، البته نه از اين جهت كه او محتاج انسان باشد، بلكه از اين جهت كه او ذاتا حميد است ، و مقتضاى حميد بودنش همين است كه خلقى باشد تا او به ايشان جو د و بخشش كند و ايشان او را بستايند، و اين براى خدا دشوار نيست ، چون قدرتش مطلق است . و اگر بپرسى به چه دليل ؟ مى گويم به اين دليل كه اللّه (عز اسمه ) است .

پس روشن شد كه مضمون آيه متفرع بر مضمون آيه قبلى است ، پس ‍ اينكه فرمود: ((ان يشا يذهبكم (( نتيجه است براى غنى بودن خدا، و جمله ((و ياءت بخلق (( جديد فرع و نتيجه است بر حميد بودن او، و در جايى ديگر مضمون اين دو جمله را فرع غنا و رحمت خدا قرار داده و فرموده : ((و ربك الغنى ذو الرحمة ان يشاء يذهبكم و يستخلف من بعدكم ما يشاء((.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۵۰ </center>

ولى بعضى از مفسرين گفته اند: عطف بر جمله سابق است ، كه فرمود: ((و ما يستوى البحران ((.

در اين آيه شريفه و آيه بعدش چند مرتبه حرف نفى ((لا(( تكرار شده ، و منظور از آ ن تاءكيد نفى است .

كلمه حرور - به طورى كه گفته اند - به معناى شدت حرارت آفتاب است . و بعضى ديگر گفته اند: حرور به معناى باد سموم است . بعضى هم گفته اند: سموم بادى است كه در روز بوزد، و حرور بادى است كه در شب و روز بوزد.

وَ مَا يَستَوِى الاَحْيَاءُ وَ لا الاَمْوَت ...

إِنْ أَنت إِلا نَذِيرٌ

اين انحصار كه مى فرمايد: ((تو بجز نذير چيز ديگرى نيستى ((، انحصار حقيقى نيست ، بلكه انحصار نسبى است ، و معنايش اين است كه : تو وظيفه اى به جز انذار خلق ندارى ، و اما هدايت آنكه هدايت مى شود، و اضلال آنكه گمراه است و هدايت نمى پذيرد به خاطر اينكه خدا به كيفر اعمال زشتش گمراهش كرده ، كار خداى سبحان است . و اگر در مقابل ((نذير(( كلمه ((بشير(( را ذكر نكرد، با اينكه آن جناب هر دو صفت را داشت ، براى اين بود كه مقام ، مقام انذار به تنهايى بود، و مناسبت اقتضا مى كرد تنها متعوض اين صفت شود، علاوه بر اين در آيه بعدى ، هر دو صفت را آورده بود.

مفاد اين جمله آن طور كه سياق اقتضاء دارد، اين است كه : ما تو را فرستاديم ، تا بشير و نذير باشى ، و اين كار ما كارى نوظهور و غريب نيست ، براى اينكه هيچ امتى از امم گذشته نيست ، مگر آنكه نذيرى در آنها بوده و گذشته ، و اين فرستادن بشير و نذير از سنت هاى جارى خدا است ، كه همواره در خلقتش جريان دارد.

و از ظاهر سياق برمى آيد كه مراد از نذير پيغمبرى است كه از ناحيه خدا مبعوث شود. ولى بعضى از مفسرين نذير را به مطلق كسانى تفسير كرده اند كه بشر را انذار مى كنند، چه پيغمبر باشد و چه عالمى از علماء ليكن اين تفسير خلاف ظاهر آيه است .

بله اين هم از آيه برنمى آيد كه نذير هر امتى ، از خود آن امت بوده ، چون ((نفرموده خلا منها : از افراد آن امت نذيرى بوده و گذشته (( بلكه فرموده : ((خلا فيها: در آن امت نذيرى بوده و گذشته ((.

كلمه ((بينات (( به معناى آيات و معجزاتى است كه به حقانيت رسولان شهادت دهد. و كلمه ((زبر(( جمع زبور است ، و شايد مراد از آن به قرينه اينكه مقابل كتاب قرار گرفته ، صحف بوده باشد، يعنى آن كتابهايى كه تنها متضمن ياد خدا است ، بدون اينكه احكام و شرايعى در آن باشد.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۵۲ </center>

و ((كتاب منير(( كتابى را گويند كه از آسمان نازل شده ، و متضمن احكام و شرايع باشد، مانند: كتاب نوح ، ابراهيم ، تورات موسى ، و انجيل عيسى (عليه السلام ). و معناى آيه روشن است .

كلمه ((اخذ(( كنايه است از عذاب دادن . و كلمه ((نكير(( به معناى انكار است . و بقيه الفاظ آيه روشن است .

گفتارى پيرامون معناى عموم انذار

و در كتاب احتجاج در ضمن احتجاجهاى امام صادق (عليه السلام ) آمده كه سائل پرسيد: پس بفرما ببينم آيا مجوسيان پيغمبرى داشتند؟ چون من در ميان آنان كتابهايى محكم ، و مواعظى بليغ ، و مثلهايى شافى مى بينم . و مى بينم كه به ثواب و عقاب قيامت معتقدند، و شرايعى دارند كه بدان عمل مى كنند، امام (عليه السلام ) فرمود: هيچ امتى نبوده مگر آنكه نذير و پيامبرى داشته ، و براى مجوس هم مانند همه امت ها، خداوند پيغمبرى به سويشان فرستاد، و او از ناحيه خدا كتابى برايشان آورد، ولى منكرش شدند، و زير بار كتابش نرفتند.

[[رده:تفسیر المیزان]]