۱۳٬۷۳۸
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۷ بخش۲۷: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←تقرير احتجاجات متعدد بر وحدانيت خداى تعالى كه آيه :قل انما انا منذر و ما من اله الا الله ... متضمن است
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
|||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
<span id='link223'><span> | <span id='link223'><span> | ||
== | ==بیان چند دلیل گوناگونف بر اثبات یگانگی خداى تعالى== | ||
و جمله | و جمله «وَ مَا مِن إله إلّا اللّه» - تا آخر دو آيه - «توحيد» را با حجتى كه آن را اثبات كند، يعنى آنچه از اسماء و صفات خدا بر توحيد دلالت مى كند را، ابلاغ مى دارد. | ||
پس جمله | |||
پس جمله «وَ مَا مِن إله إلّا اللّه»، الوهيت را - كه عبارت است از معبوديت به حق - از تمامى آلهه نفى مى كند. و اما اثبات «ألوهيتم براى خداى تعالى، امرى است كه بعد از انتفاى الوهيت از غير خدا، قهرا و خود به خود، حاصل است. چون بين اسلام و وثنيّت در اصل اين كه معبود به حقى وجود دارد، اختلاف و نزاعى نيست. نزاعى كه هست، در اين است كه آن اله و معبود به حق، «اللّه» تعالى است، و يا غير اوست؟ هرچند كه گفتيم اسماء و صفاتى كه در آيه آمده، خود دليل اثبات الوهيت خدا نيز هست، و تنها الوهيت غير خدا را نفى نمى كند. | |||
«'''الوَاحِدُ القَهّار'''» - اين دو اسم، وحدانيت خدا را در هستى و قهرش بر هر چيز اثبات مى كند. به اين بيان كه مى فرمايد: | |||
خداى تعالى، موجودى است كه هيچ موجودى، وجودش مانند او نيست، و چون او كمالى لايتناهى دارد - كمالى كه عين وجود اوست - پس او، غنىّ بالذات و على الاطلاق است، و غير از او، هرچه باشد، فقير و محتاج به او است. آن هم نه تنها از يك جهت، بلكه از تمام جهات. از جهت وجود، و از جهت آثار وجود. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۳۳۹ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۳۳۹ </center> | ||
غير | غير او، هرچه دارند، همه نعمت و افاضۀ خداى سبحان است. پس خدا، قاهر بر هر چيز است، بر طبق اراده خويش. و هر چيزى مطيع است، در آنچه خداوند اراده كند و خاضع است، در برابر آنچه او بخواهد. و اين خضوع ذاتى كه در هر موجود است، همان حقيقت عبادت است. | ||
و اين خضوع ذاتى كه در هر موجود | |||
و جمله | پس اگر جايز باشد براى چيزى در عالَم هستى، عملى به عنوان عبادت انجام داد، عملى كه عبوديت و خضوع آدمى را مجسّم سازد، همان عمل عبادت خداى سبحان است. چون هر چيز ديگرى به غير از او فرض شود، مقهور و خاضع براى اوست، و از خود، مالك هيچ چيز نيست. نه مالك خويش است و نه مالك چيزى ديگر. و در هستى خودش و غير از خودش، و نيز در آثار هستى استقلال ندارد. پس نتيجه مى گيريم كه تنها خداى سبحان معبود، به حق است، و نه ديگرى. | ||
و چون | |||
و ممكن هم هست بگوييم : | و جمله «رَبّ السّماوَاتِ وَ الأرضِ وَ مَا بَينَهُمَا»، حجت ديگرى را بر وحدانيت خدا در «الوهيت» افاده مى كند. به اين بيان كه نظام تدبيرى كه در سراسر جهان جريان دارد، نظامى است واحد و متصل. نظامى كه هيچ ناحيه اش، از ناحيه ديگر جدا نيست، و ممكن نيست. مثلا، نظام در آسمان هايش را از نظام در زمين جدا كرد. | ||
و دو كلمه | |||
قبلا هم مكرر گفته بوديم كه: خلقت و تدبير، از يكديگر جدا نيستند، بلكه تدبير عبارت از آن است كه موجودات را رديف و پشت سرِ هم، و هر يك را در جايى كه بايد باشد، خلق كند. پس تدبير، به يك معنا همان خلقت است، همچنان كه خلقت به معنايى ديگر، همان تدبير است. | |||
و چون مشركان هم اعتراف دارند بر اين كه پديد آورنده و خالق آسمان ها و زمين، كسى جز خداى سبحان نيست، پس تنها او، ربّ و مدبّر عالَم است، و در نتيجه، او إله و معبودى است كه بايد مورد عبادت قرار گيرد - چون عبادت، عملى است كه عبوديت و مملوكيت عابد را در برابر معبود و مالك خود مجسّم مى سازد. و نيز، تصرف مالك، و افاضه نعمت به مملوك، و دفع نقمت از او را ممثّل مى كند - پس خداى سبحان، تنها إله در آسمان ها و زمين و مابين آن دو است، و إله ديگرى، جز او نيست - دقت فرماييد. | |||
و ممكن هم هست بگوييم: جملۀ «رَبّ السّماوات وَ الأرض وَ مَا بَينَهُمَا»، بيان است براى كلمه «القَهّار»، و يا براى دو كلمۀ «الوَاحِدُ القَهّار». | |||
و دو كلمه «العَزِيزُ الغَفّارُ» نيز، حجتى ديگر بر يگانگى خدا در «الوهيت» را افاده مى كند. به اين بيان كه: خداى تعالى، «عزيز» است. يعنى: هيچ چيز بر او غالب نمى آيد، تا او را بر خلاف خواسته و اراده اش مجبور كند، و يا از آنچه كه خواسته و اراده كرده، جلوگير شود. پس او، عزيز على الاطلاق است، و هر عزيزى ديگر، در برابر او، ذليل و مطيع و فرمانبر است. عبادت هم كه گفتيم چيزى جز اظهار ذلت نيست، و اين اظهار ذلت، جز در برابر عزيز معنا ندارد، و به جز خدا هم، كسى عزيز نيست. چون هر عزيزى، عزّتش، از اوست. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۳۴۰ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۳۴۰ </center> | ||
اين، آن حجتى است كه از كلمه «عزيز»، براى يگانگى خدا در «الوهيت» استفاده كنيم. و اما استفادۀ آن از كلمه «غفّار»، بيانش اين است كه: | |||
ممكن هم هست دو | |||
قُلْ هُوَ نَبَؤٌا عَظِيمٌ أَنتُمْ عَنْهُ مُعْرِضونَ | «عبادت»، عبارت از عملى است كه عبوديت و تقرب به معبود را مجسّم نموده، و دورى بنده را از مالك برطرف كند و اين، همان مغفرت گناه است. و چون يگانه كسى كه مستقل به رحمت رساندن بر خلق است، و هرچه رحمت مى رساند، خزينه هايش تهى نمى گردد، خداست، و او، كسى است كه بندگان عابد خود را در آخرت به دار كرامت خود مى برد، پس يگانۀ غفّار هم، كه به طمع آمرزش سزاوار عبادت است، او است. | ||
ممكن هم هست دو كلمۀ «عزيز» و «غفّار»، اشاره باشد به علت دعوت به توحيد، و يا وجوب ايمان به آن دعوت. وجوبى كه بر حسب مقام از جملۀ «وَ مَا مِن إله إلّا اللّهُ الوَاحِدُ القَهّار» استفاده مى شود، و معناى اين باشد كه: من شما را به سوى توحيد خدا دعوت مى كنم، به دعوتم ايمان بياوريد. براى اين كه خدا، عزيزى است كه عزتش، آميخته با ذلت نيست. و نيز براى اين كه او، «غفّار» است، و معبود هم، بايد همان كسى باشد كه غفار است. | |||
«'''قُلْ هُوَ نَبَؤٌا عَظِيمٌ * أَنتُمْ عَنْهُ مُعْرِضونَ'''»: | |||
مرجع ضمير ((هو(( همان داستان وحدانيت خداست كه جمله ((و ما من اله الا اللّه ...(( بيانش مى كرد. | مرجع ضمير ((هو(( همان داستان وحدانيت خداست كه جمله ((و ما من اله الا اللّه ...(( بيانش مى كرد. | ||
بعضى از مفسرين گفته اند: ((مرجع آن قرآن كريم است ، مى فرمايد: قرآن نبا عظيم است ، كه مردم از آن اعراض مى كنند((. و اين وجه با سياق آيات سابق هم سازگارتر است ، چون سياق همه آنها با قرآن ارتباط داشت . و نيز با آيه بعدى هم كه مى فرمايد: ((ما كان لى من علم بالملا الاعلى اذ يختصمون ((، سازگارتر است . و معناى آيه مورد بحث و آيه بعدى ، اين مى شود كه : من از پيش خود هيچ علمى به ملا اعلى و تخاصم آنان نداشتم ، تا آنكه قرآن اين نبا عظيم مرا خبردار كرد. بعضى ديگر گفته اند: مرجع ((هو(( قيامت است . ولى اين وجه از همه بعيدتر است . | بعضى از مفسرين گفته اند: ((مرجع آن قرآن كريم است ، مى فرمايد: قرآن نبا عظيم است ، كه مردم از آن اعراض مى كنند((. و اين وجه با سياق آيات سابق هم سازگارتر است ، چون سياق همه آنها با قرآن ارتباط داشت . و نيز با آيه بعدى هم كه مى فرمايد: ((ما كان لى من علم بالملا الاعلى اذ يختصمون ((، سازگارتر است . و معناى آيه مورد بحث و آيه بعدى ، اين مى شود كه : من از پيش خود هيچ علمى به ملا اعلى و تخاصم آنان نداشتم ، تا آنكه قرآن اين نبا عظيم مرا خبردار كرد. بعضى ديگر گفته اند: مرجع ((هو(( قيامت است . ولى اين وجه از همه بعيدتر است . | ||
| خط ۲۹: | خط ۴۵: | ||
اين آيه تاءكيد جمله ((انما انا منذر(( است ، و به منزله تعليلى است براى جمله ((ما كان لى من علم بالملا الاعلى (( و معنايش اين است كه : من هرگز علمى نداشتم و نمى توانستم داشته باشم ، چون علم من از جانب خودم نيست ، بلكه هر چه هست به وسيله وحى است ، و چيزى به من وحى نمى شود، مگر آنچه كه مربوط به انذار باشد. | اين آيه تاءكيد جمله ((انما انا منذر(( است ، و به منزله تعليلى است براى جمله ((ما كان لى من علم بالملا الاعلى (( و معنايش اين است كه : من هرگز علمى نداشتم و نمى توانستم داشته باشم ، چون علم من از جانب خودم نيست ، بلكه هر چه هست به وسيله وحى است ، و چيزى به من وحى نمى شود، مگر آنچه كه مربوط به انذار باشد. | ||
<span id='link224'><span> | <span id='link224'><span> | ||
==توضيح درباره ارتباط آيه : اذقال ربك للملئكة انى خالق بشرا من طين باقبل == | ==توضيح درباره ارتباط آيه : اذقال ربك للملئكة انى خالق بشرا من طين باقبل == | ||
إِذْ قَالَ رَبُّك لِلْمَلَئكَةِ إِنى خَلِقُ بَشراً مِّن طِينٍ | إِذْ قَالَ رَبُّك لِلْمَلَئكَةِ إِنى خَلِقُ بَشراً مِّن طِينٍ | ||
