۱۳٬۷۸۱
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۶ بخش۲: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←وجوه گفته شده در معنای آيه: «قال رب بما انعمت على فلن اكون ظهيرا للمجرمين»
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۵۵: | خط ۱۵۵: | ||
و منظور از هنگام غفلت مردم شهر، وقتى است كه مردم، دكان ها و بازارها را تعطيل مى كردند، و به خانه ها مى رفتند، و خيابان ها و كوچه ها خلوت مى شد. مانند هنگام ظهر و وسط هاى شب. | و منظور از هنگام غفلت مردم شهر، وقتى است كه مردم، دكان ها و بازارها را تعطيل مى كردند، و به خانه ها مى رفتند، و خيابان ها و كوچه ها خلوت مى شد. مانند هنگام ظهر و وسط هاى شب. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۲ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۲ </center> | ||
«'''فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَينِ يَقتَتِلَان'''» - يعنى: در شهر دو مرد را ديد كه با يكديگر مخاصمه مى كردند و يكديگر را كتك مى زدند. و خلاصه كلمۀ «اقتتال» در اين جا به معناى كشتن يكديگر نيست، بلكه به معناى زدن يكديگر است. | «'''فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَينِ يَقتَتِلَان'''» - يعنى: در شهر دو مرد را ديد كه با يكديگر مخاصمه مى كردند و يكديگر را كتك مى زدند. و خلاصه كلمۀ «اقتتال» در اين جا به معناى كشتن يكديگر نيست، بلكه به معناى زدن يكديگر است. | ||
«'''هَذَا مِن شِيعَتِهِ وَ هَذَا مِن عَدُوّه'''» - اين جمله حكايت حال است، كه واقعه را مجسم مى سازد، و بيان مى كند كه يكى از آن دو نفر اسرائيلى، و از پيروان دين موسى، و يكى ديگر قبطى و دشمنش بود. اما اين كه گفتيم يكى از آن دو پيرو دين موسى بوده، جهتش اين است كه: | |||
آن روز، بنى اسرائيل در دين، منتسب به آباى خود ابراهيم و اسحاق و يعقوب «عليهم السلام» بودند، هرچند كه از دين آن بزرگواران در آن روز جز اسم چيزى نمانده بود، و بنى اسرائيل، رسما تظاهر به پرستش فرعون مى كردند. و اما اين كه گفتيم دومى قبطى و دشمن موسى بود، جهتش اين است كه آن روز قبطيان با بنى اسرائيل دشمنى مى كردند. و شاهد اين كه اين مرد دشمن، قبطى بوده اين است كه: قرآن كريم از موسى حكايت مى كند كه گفت: «وَ لَهُم عَلَىَّ ذَنبٌ فَأخَافُ أن يَقتُلُون». | آن روز، بنى اسرائيل در دين، منتسب به آباى خود ابراهيم و اسحاق و يعقوب «عليهم السلام» بودند، هرچند كه از دين آن بزرگواران در آن روز جز اسم چيزى نمانده بود، و بنى اسرائيل، رسما تظاهر به پرستش فرعون مى كردند. و اما اين كه گفتيم دومى قبطى و دشمن موسى بود، جهتش اين است كه آن روز قبطيان با بنى اسرائيل دشمنى مى كردند. و شاهد اين كه اين مرد دشمن، قبطى بوده اين است كه: قرآن كريم از موسى حكايت مى كند كه گفت: «وَ لَهُم عَلَىَّ ذَنبٌ فَأخَافُ أن يَقتُلُون». | ||
| خط ۱۶۸: | خط ۱۷۰: | ||
<span id='link15'><span> | <span id='link15'><span> | ||
==مراد از | ==مراد از استغفار موسى«ع» بعد از قتل خطأیی مرد قبطى== | ||
«''' | «'''قَالَ هَذَا مِن عَمَلِ الشّيطَانِ إنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِينٌ'''» - لفظ «هَذَا»، اشاره به آن كتك كارى است، كه در ميان آن دو مخاصم واقع شده، و منجر به مرگ آن قبطى شده بود. و اين كه آن را به نوعى نسبت به عمل شيطان نسبت داد، و صريحا نفرمود «اين عمل شيطان است»، بلكه فرمود: | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۳ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۳ </center> | ||
«اين، از عمل شيطان است»، و با در نظر گرفتن اين كه كلمۀ «مِن» ابتدايى است، و معناى جنس و يا منشأ بودن را مى رساند، اين معنا را افاده مى كند كه: | |||
اين كتك كارى كه در ميان آن دو اتفاق افتاده بود، از جنس عملى است كه به شيطان نسبت داده مى شود، و يا از عمل شيطان ناشى مى گردد. چون شيطان است كه در ميان آن دو عداوت و دشمنى افكنده و به كتك كارى يكديگر وادارشان كرده است و كار بدان جا منجر شد كه موسى مداخله كرد. و مرد قبطى به دست او كشته شد، و موسى دچار خطر و گرفتارى سختى گرديد. | |||
آرى، موسى مى دانست كه اين جريان پنهان نمى ماند، و به زودى قبطيان عليه او مى شورند. و اشراف و درباريان و فرعون، از او و از هر كسى كه در جريان مزبور مداخله داشته، شديدترين انتقام را خواهند گرفت. | |||
اين جا بود كه متوجه شد در آن مشتى كه به آن مرد قبطى زد كه اين كار او را در معرض هلاكت قرار داد، اشتباه كرده و اين وقوع در اشتباه را به خدا نسبت نمى دهد. براى اين كه خداى تعالى، جز به سوى حق و صواب راهنمايى نمى كند. لذا حكم كرد به اين كه اين عمل، منسوب به شيطان است. | |||
و اين عمل (كشتن قبطى ) | و اين عمل (كشتن قبطى)، هرچند نافرمانى موسى نسبت به خداى تعالى نبود، براى اين كه اولا خطأى بود، نه عمدى. و ثانيا جنبه دفاع از مرد اسرائيلى داشت، و مرد كافر و ظالمى را از او دفع كرد. وليكن در عين حال، اين طور هم نبوده كه شيطان در آن هيچ مداخله اى نداشته باشد. | ||
پس در | چون شيطان همان طور كه از راه وسوسه، آدمى را به گناه و نافرمانى خدا وا مى دارد، همچنين او را به هر كار مخالف صواب نيز وادار مى كند. كارى كه گناه نيست، ليكن انجامش مايه گرفتارى و مشقت است. همچنان كه آدم و همسرش را از راه خوردن آن درخت ممنوع، گرفتار نمود، و كار آنان را به آن جا كشانيد كه از بهشت بيرون شوند. | ||
پس در حقيقت، جملۀ «هَذَا مِن عَمَلِ الشَّيطَان»، اظهار انزجار موسى «عليه السلام» است، از آنچه واقع شد كه آن دو نفر به جان هم افتادند و او ناگزير به مداخله گرديد و كار به كشته شدن قبطى انجاميد. و خلاصه، انزجار از اين گرفتارى سخت و ندامت از آن است. | |||
و اين كه فرمود: «إنّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِينٌ»، اشاره است از آن جناب به اين كه اين كارى كه از او سر زد، نوعى ضلالت است، كه به شيطان منسوب است، هرچند كه نافرمانى كه موجب مؤاخذه است نبود، بلكه صرفا اشتباه بود. ليكن همين اشتباه هم منسوب به خدا نيست، بلكه منسوب به شيطان است، كه دشمن و گمراه كننده آشكار است، و اين واقعه كار اشتباه و از سوء تدبير او بود، كه او را به عاقبت وخيم مبتلا مى كرد. | |||
و به همين جهت، وقتى فرعون به وى اعتراض كرد و گفت: «وَ فَعَلتَ فَعلَتَكَ الَّتِى فَعَلتَ وَ أنتَ مِنَ الكَافِرِين: تو همانى كه آن كار را كردى، و نعمت و خوبی هاى مرا در حق خودت كفران نمودى»، در پاسخ فرمود: «فَعَلتُهَا إذاً وَ أنَا مِنَ الضَّالّين: من اگر آن كار را كردم، وقتى كردم كه از گمراهان بودم». | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۴ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۴ </center> | ||
«'''قَالَ | «'''قَالَ رَبّ إِنّى ظلَمْتُ نَفْسى فَاغْفِرْ لى فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ'''»: | ||
اين | اين جمله، اعترافى از آن جناب نزد پروردگارش است، به اين كه: به نفس خود ستم كرده. چون نفس خود را به خطر انداخته بود، و از اين اعتراف بر مى آيد كه درخواست كرده و گفته: «فَاغفِر لِى»، معنايش مغفرت مصطلح و آمرزش گناه نيست، بلكه مراد از آن، اين است كه: خدايا! اثر اين عمل را خنثى كن، و مرا از عواقب وخيم آن خلاص گردان، و از شرّ فرعون و درباريانش نجات بده. و اين معنا از آيه «وَ قَتَلتَ نَفساً فَنَجَّينَاكَ مِنَ الغَمّ»، به خوبى استفاده مى شود. | ||
و اين اعتراف به | و اين اعتراف به ظلم، و درخواست مغفرت، نظير همان طلب مغفرتى است كه قرآن كريم، از آدم و همسرش حكايت كرده و فرموده: «قَالَا رَبَّنَا ظَلَمنَا أنفُسَنَا وَ إن لَم تَغفِر لَنَا وَ تَرحَمنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الخَاسِرِينَ». | ||
«'''قَالَ | ==وجوه گفته شده در معنای آيه: «قال رب بما انعمت على فلن اكون ظهيرا للمجرمين»== | ||
«'''قَالَ رَبّ بِمَا أَنْعَمْت عَلىَّ فَلَنْ أَكُونَ ظهِيراً لِّلْمُجْرِمِينَ'''»: | |||
بعضى از | بعضى از مفسران گفته اند: «حرف «باء» در جملۀ «بِمَا أنعَمتَ»، براى سببيت است، و معنايش اين است كه: پروردگارا! به سبب آنچه بر من انعام كردى، اين عهد براى تو، بر عهده من باشد كه هرگز ياور مجرمان نباشم». و بنابراين معنا، جملۀ مورد بحث، عهدى است از آن جناب با خداى تعالى. | ||
بعضى ديگر گفته اند: | بعضى ديگر گفته اند: «باء» در جملۀ مزبور، براى قسم است، كه جواب آن حذف شده، و معناى آيه اين است كه: سوگند مى خورم به آن نعمت ها كه به من ارزانى داشتى، كه هر آينه توبه كنم، و يا امتناع بورزم از اين كه پشتيبان مجرمان باشم». | ||
بعضى ديگر گفته اند كه : | بعضى ديگر گفته اند كه: «باء» براى قسم هست، ولى قسم استعطافى است. و قسم استعطافى، آن سوگندى است كه در انشاء واقع مى شود. مثل اين كه به كسى بگويى: «بِالله زُرنِى: تو را به خدا، سراغم بيا». و معناى آيه بنابر اين احتمال، اين مى شود كه: پروردگارا! تو را سوگند مى دهم كه بر من عطوفت كنى، و مرا حفظ فرمايى، تا در نتيجه پشتيبان مجرمان نباشم». | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۵ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۵ </center> | ||
از ميان اين چند وجه | از ميان اين چند وجه، وجه اوّلى، بهتر است. براى اين كه مراد از جملۀ «بِمَا أنعَمتَ عَلَىّ»، بنا به گفته اين مفسران - انعام خدا به وى است. يا به اين كه: او را در كودكى از شرّ فرعون حفظ كرد، و به مادرش برگردانيد. و يا به اين كه توبه اش را از قتل قبطى قبول نمود و او را بخشيد. | ||
البته بنابر اين كه از راه الهام يا خواب و امثال آن علم پيدا كرده باشد به اين كه خداى تعالى، او را آمرزيده است، و هر يك از اين دو احتمال باشد، سوگند او، سوگند به غير خداى تعالى بوده، و معناى كلامش اين مى شود كه: | |||
سوگند مى خورم به اين كه مرا حفظ كردى كه... و يا سوگند مى خورم به اين كه مرا آمرزيدى كه...، و اين قسم سوگند در كلام خداى تعالى سابقه ندارد، و هيچ معهود نيست كه از كسى حكايت كرده باشد، كه به غير خود او، سوگند خورده باشد. به همين جهت است كه گفتيم وجه اول بهتر است. چون بنابر وجه اول، اصلا حرف (باء)، براى سوگند نيست، تا اين اشكال متوجه شود. | |||
«'''فَلَن أكُونَ ظَهِيراً لِلمُجرِمِين'''» - بعضى از مفسران گفته اند: «مراد از «مجرم»، آن كسى است كه غير خودش را به جرم وادار سازد، و يا يارى او به جرم كشيده شود. مانند همان اسرائيلى كه مرد قبطى با او در افتاد، و يارى كردن موسى از وى، موسى را دچار دردسر و ارتكاب جرم ساخت. پس در حقيقت، در كلمۀ «مُجرِمِين» در اين جمله، مجازى در نسبت به كار رفته. چون آن مرد اسرائيلى مجرم نبود، بلكه سبب شد تا موسى مرتكب جرم شود». | |||
اما آنچه حق مطلب | بعضى ديگر گفته اند: «مراد از «مُجرِمِين»، فرعون و قوم اوست، و معناى جمله، اين است كه: سوگند مى خورم به انعامت بر من، كه توبه كنم، و ديگر با مصاحبت و ملازمت، ياور و كمك كار فرعون و قومش نشوم، و ديگر - مانند سابق - نزدش نروم، و ملازمش نشوم، و خلاصه سياهى لشكرش نگردم». | ||
مفسر ديگر، اين وجه را رد كرده به اين كه: «اين وجه، هيچ تناسبى با مقام ندارد». | |||
اما آنچه حق مطلب است، اين است كه: جملۀ «رَبّ بِمَا أنعَمتَ عَلَىّ فَلَن أكُونَ ظَهِيراً لِلمُجرِمِين»، عهد و پيمانى است از سوى موسى، كه ديگر هيچ مجرمى را در جرمش كمك | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۶ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۶ </center> | ||
نكند، تا شكر | نكند، تا شكر نعمت هايى را كه به وى ارزانى داشته، به جا آورده باشد. | ||
و مراد از «نعمت» - با در نظر گرفتن اين كه قيدى به آن نزده - ولايت الهى است. زيرا جملۀ «فَأُولَئِكَ مَعَ الّذِينَ أنعَمَ اللهُ عَلَيهِم مِنَ النّبِيّينَ وَ الصّدِّيقِينَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِين»، شهادت مى دهد بر اين كه «الَّذِينَ أنعَمَ اللهُ عَلَيهِم»، عبارتند از: نبيين و صديقين و شهداء و صالحين. | |||
و اين نامبردگان، اهل صراط مستقيم اند، كه به حكم آيه: «إهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِيم * صِرَاطَ الّذِينَ أنعَمتَ عَلَيهِم غَيرِ المَغضُوبِ عَلَيهِم وَ لَا الضَّالّين»، از ضلالت و غضب خدا ايمن اند، و ترتب امتناع از يارى كردن مجرمان، بر انعام به اين معنا، ترتب روشنى است، كه هيچ خفايى در آن نيست. | |||
و اين | از همين جا معلوم مى شود كه مراد از مجرمان، امثال فرعون و درباريان اويند، نه امثال آن مرد اسرائيلى، كه حضرت او را يارى كرد. چون نه يارى كردن موسى از اسرائيلى، جرم بود و نه سيلى زدنش به قبطى، تا از آن اعمال توبه كند. و چگونه ممكن است مرتكب جرم شده باشد، با اين كه او، از اهل صراط مستقيم است، كه هرگز معصيت خداوند نمى كنند تا گمراه شوند، و خداوند در قرآن تصريح كرده بر اين كه آن جناب از مخلصانى بوده، كه شيطان راهى به اغواى آنان ندارد، و فرموده: «إنّهُ كَانَ مُخلَصاً وَ كَانَ رَسُولاً نَبِيّاً». | ||
و نيز در همين چند آيه قبل تصريح كرد بر اين كه به او حكم و علم داد و او از نيكوكاران و از متقيان بود، و چنين كسى را هرگز تعصب فاميلى و يا غضب بيجا گمراه نمى كند. و او را به يارى مجرم در جرمش وا نمى دارد. | |||
و نيز در همين چند آيه قبل تصريح كرد بر | |||
و اگر قرآن | و اگر قرآن كلمۀ «قال» را در حكايت كلام آن جناب، سه مرتبه تكرار كرده و فرمود: «قَالَ هَذَا مِن عَمَلِ الشّيطَان»، و «قَالَ رَبّ إنّى ظَلَمتُ نَفسِى»، و «قَالَ رَبّ بِمَا أنعَمتَ عَلَىّ»، براى اين است كه: سياق در اين سه جمله، مختلف است. چون در جمله اول، حكم و قضاوت او را حكايت كرده، و در جمله دوم، استغفار و دعايش را. و در جمله سوم، عهد و پيمانش را. | ||
«'''فَأَصبَحَ فى الْمَدِينَةِ خَائفاً يَترَقَّب فَإِذَا الَّذِى استَنصرَهُ بِالاَمْسِ يَستَصرِخُهُ قَالَ لَهُ مُوسى إِنَّك لَغَوِىُّ مُّبِينٌ'''»: | «'''فَأَصبَحَ فى الْمَدِينَةِ خَائفاً يَترَقَّب فَإِذَا الَّذِى استَنصرَهُ بِالاَمْسِ يَستَصرِخُهُ قَالَ لَهُ مُوسى إِنَّك لَغَوِىُّ مُّبِينٌ'''»: | ||
كلمۀ «أصبَحَ» را مقيد كرد به «فِى المَدِينَة» تا دلالت كند بر اين كه موسى «عليه السلام» بعد از آن جريان، ديگر به سوى قصر فرعون (خانه اى كه تا آن روز از عمرش در آن جا زندگى مى كرد)، برنگشت و شب را در شهر مصر به سر برد. | |||
و كلمه «استصراخ»، به معناى استغاثه به صداى بلند است، كه از «صراخ»، به معناى صيحه و فرياد مشتق شده. و كلمه «غوايت»، به معناى خطاى از راه راست و صواب است، به خلاف «رشد»، كه به معنى راه راست يافتن است. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۷ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۷ </center> | ||
و معناى | و معناى آيه، اين است كه: موسى آن شب را در شهر به صبح رسانيد، - و به كاخ فرعون برنگشت - و همه شب را با ترس و نگرانى به سر برد، و همين كه صبح شد، دوباره همان مردى كه ديروز او را به يارى خود طلبيد، با صداى بلند، از او يارى خواست كه: اينك، مرا از چنگال يك قبطى ديگر نجات بده! | ||
موسى، از درِ توبيخ و سرزنش به او گفت: راستى كه تو آشكارا گمراه هستى، كه نمى خواهى راه رشد و صواب را پيش گيرى، و اين توبيخ، بدين جهت بود كه او با مردمى دشمنى و مقاتله مى كرد، كه از دشمنى و كتك كارى با آنان، جز شر و فساد بر نمى خاست. | |||
«'''فَلَمَّا أَنْ أَرَادَ أَن يَبْطِش بِالَّذِى هُوَ عَدُوُّ لَّهُمَا قَالَ يَا مُوسى أَتُرِيدُ أَن تَقْتُلَنى كَمَا قَتَلْت نَفْسا بِالاَمْسِ...'''»: | |||
بيشتر مفسرين گفته اند: «ضمير «قال: گفت»، به مرد اسرائيلى، همان كسى كه موسى «عليه السلام» را به كمك مى طلبيد؛ بر مى گردد. براى اين كه مرد اسرائيلى خيال كرده بود موسى با اين توبيخ و عتابش، بنا دارد او را مانند قبطى ديروز به قتل برساند. لذا از خشم او بيمناك شد، و گفت: اى موسى! آيا مى خواهى مرا بكشى، همان طور كه ديروز يك نفر را كشتى؟ | |||
از سخن او، قبطى طرف دعوايش فهميد كه قاتل قبطى ديروز، موسى بوده. لذا به دربار فرعون برگشت، و جريان را به وى گزارش داد. فرعون و درباريانش به مشورت نشستند، و سرانجام، تصميم بر قتل موسى گرفتند. | |||
و اين تفسير به نظر ما نيز تفسير درستى است | و اين تفسير به نظر ما نيز تفسير درستى است. براى اين كه سياق هم بدان شهادت مى دهد، ليكن بعضى ها، آيه را چنين تفسير كرده اند كه: «گوينده اين سخن قبطى بوده، نه اسرائيلى. وليكن اين تفسير قابل اعتناء نيست، و معناى بقيه الفاظ آيه، روشن است. | ||
و در | و در اين كه فرمود: «أن يَبطِشَ بِالّذِى هُوَ عَدُوٌّ لَهُمَا»، تعريضى است به تورات موجود در عصر نزول قرآن. چون در آن تورات آمده كه دو طرف مخاصمه در آن روز، اسرائيلى بوده اند، اين جمله مى فرمايد كه نه، موسى خواست خشم بگيرد، بر كسى كه | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۸ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۲۸ </center> | ||
هم دشمن مرد اسرائيلى بود و هم دشمن خودش | هم دشمن مرد اسرائيلى بود و هم دشمن خودش. پس هر دو اسرائيلى نبوده اند. و نيز اين جمله تأييد مى كند كه گوينده جملۀ «اى موسى! مى خواهى چنين و چنان كنى» اسرائيلى بوده، نه قبطى. براى اين كه سياق اين جمله، سياق ملامت و شكايت است. | ||
«'''وَ جَاءَ رَجُلٌ مِّنْ أَقْصا الْمَدِينَةِ يَسعَى قَالَ | «'''وَ جَاءَ رَجُلٌ مِّنْ أَقْصا الْمَدِينَةِ يَسعَى قَالَ يَا مُوسى إِنَّ الْمَلاَ يَأْتَمِرُونَ بِك لِيَقْتُلُوك ...'''»: | ||
كلمه | كلمه «يَأتَمِرُون» از مصدر «ائتمار» مشتق است، كه به معناى مشورت و خيرخواهى، و ضد خيانت است. و ظاهرا جملۀ «مِن أقصَى المَدِينَة»، قيد است براى جملۀ «جَاءَ». | ||
و ظاهر | و ظاهر آيه، اين است كه: اين ائتمار و مشورت در حضور فرعون و به دستور او صورت گرفته، و اين مردى كه آمد و به موسى خبر داد كه تصميم گرفته اند تو را بكشند، از همان مجلس آمده، و قصر فرعون در اقصى و بيرون شهر مصر بوده، موسى را از تصميم خطرناك آنان خبردار كرد، و اشاره كرد كه از شهر بيرون شود. | ||
اين استيناسى كه از آيه مورد بحث | اين استيناسى كه از آيه مورد بحث كرديم، نظريه سابق را كه گفتيم قصر فرعون و محل سكونتش بيرون شهر بوده، تأييد مى كند و معناى آيه روشن است. | ||
«'''فخَرَجَ مِنهَا خَائفاً يَترَقَّب قَالَ | «'''فخَرَجَ مِنهَا خَائفاً يَترَقَّب قَالَ رَبّ نجِّنى مِنَ الْقَوْمِ الظالِمِينَ'''»: | ||
پس از شهر بيرون شد، در حالى كه ترسان و نگران پشت سر | پس از شهر بيرون شد، در حالى كه ترسان و نگران پشت سر بود. گفت: پروردگارا! مرا از شرّ مردم ستمكار نجات بده. و در اين، تأييدى است بر اين كه حضرت موسى، آن عملش را كه به خطا مرد قبطى را كشت، براى خويش جرم نمى دانست. | ||
