تفسیر:المیزان جلد۱۵ بخش۳۵: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

كلمه «'''شرب '''» - به كسره شين - به معناى سهمى از آب است . و بقيه الفاظ آيه روشن است و تفصيل داستان آن جناب در سوره هود گذشت .

فَعَقَرُوهَا فَأَصبَحُوا نَدِمِينَ

بدان جهت است كه بقيه قوم نيز مقصر بودند، چون به عمل آن يك نفر رضايت داشتند. و امير المؤ منين (عليه السّلام ) در نهج البلاغه فرموده : اى مردم دو چيز همه مردم را در يك عمل خير و يك عمل زشت جمع مى كند، به طورى كه يك عمل ، عمل همه محسوب مى شود، اول رضايت ، و دوم نارضايى ، همچنان كه ناقه صالح را بيش از يك نفر پى نكرد، ولى خداى تعالى عذاب را بر همه قوم نازل كرد، چون همه به عمل آن يك نفر راضى بودند.

و اينكه فرمود: «'''فاصبحوا نادمين '''» شايد ندامتشان هنگامى بوده كه آثار عذاب را مشاهده كردند و گر نه بعد از كشتن ناقه تازه از در تعجيز و استهزاء به صالح مى گفتند: «'''يا صالح ائتنا بما تعدنا ان كنت من المرسلين '''»

لام «'''العذاب '''»، لام عهد است ، يعنى آن عذاب موعود، ايشان را گرفت ، چون از آيات سوره هود بر مى آيد كه صالح (عليه السّلام ) ايشان را وعده نزول عذابى داده بود، كه بعد از سه روز مى رسد. و بقيه الفاظ آيه روشن است .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۴۳۴ </center>

<span id='link296'><span>

==آيات ۱۶۰ - ۱۷۵، سوره شعراء ==

إِنى لَكُمْ رَسولٌ أَمِينٌ(۱۶۲)

وَ مَا أَسئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِى إِلا عَلى رَب الْعَلَمِينَ(۱۶۴)

إِلا عَجُوزاً فى الْغَبرِينَ(۱۷۱)

ترجمه آيات

قوم لوط نيز پيامبران را دروغگو شمردند (۱۶۰)

بيان آيات

اين آيات به داستان لوط پيغمبر (عليه السّلام ) كه بعد از صالح (عليه السّلام ) مى زيسته اشاره مى كند.

تفسير اين شش آيه در داستانهاى قبل گذشت .

استفهامى است انكارى كه توبيخ را مى رساند و كلمه «'''ذكران - نرها'''» جمع ذكر - نر در مقابل ماده - است و آمدن به نرها كنايه است از لواط با آنان و اين عمل زشت در ميان آن قوم شايع بوده ، و كلمه «'''عالمين '''» به معناى جماعتى از مردم است .

و اما اينكه كلمه عالمين مربوط به كجاست ؟ ممكن است بگوييم مربوط به ضمير فاعل در «'''تاتون '''» است ، كه در اين صورت معنا چنين مى شود كه : آيا شما در ميان عالميان اين عمل زشت را انجام مى دهيد؟ بنابر اين ، آيه شريفه در معناى آن آيه ديگر است كه مى فرمايد: «'''ما سبقكم بها من احد من العالمين '''»

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۴۳۶ </center>

همچنان كه ممكن است متصل به مفعول ، يعنى «'''ذكران '''» باشد، كه در اين صورت معنا چنين مى شود: آيا در بين عالميان با اين همه كثرت كه دارند و اين همه زنان در آنان هست تنها به سر وقت مردان مى رويد؟!

كلمه «'''تذرون '''» به معناى «'''تتركون '''» است ، يعنى زنان را رها مى كنيد، و اين كلمه ماضى ندارد، يعنى از ماده «'''ذرو'''» ماضى ساخته نشده است .

توضيح «'''ما خلق لكم '''» كه در سخن لوط عليه السّلام با قوم خود آمده ، با بيان اينكه آميزش با همجنس برخلاف نظام خلقت و فطرت انسان است .

«'''بل انتم قوم عادون '''» - يعنى بلكه شما مردمى متجاوز و خارج از آن حدى هستيد كه فطرت و خلقت برايتان ترسيم كرده . پس اين جمله در معناى آيه «'''انكم لتاتون الرجال و تقطعون السبيل '''» مى باشد.

پس ، از همه مطالب گذشته روشن شد كه كلام خداى تعالى بر اساس ‍ حجتى برهانى است كه به آن حجت اشاره فرموده است .

يعنى اگر دست بر ندارى ، از كسانى خواهى شد كه تبعيد مى شوند و از قريه نفى بلد مى گردند، همچنان كه اين معنا را در جاى ديگر از قوم لوط نقل فرموده كه گفتند: «'''اخرجوا آل لوط من قريتكم '''»

مراد از «'''عمل '''» ايشان به طورى كه از سياق بر مى آيد همان جمع شدن مردان با يكديگر و ترك زنان است ، و كلمه «'''قالى '''» به معناى مبغض و دشمن است و مقابله تهديد قوم كه گفتند: تو را تبعيد مى كنيم به مثل چنين كلامى كه «'''من دشمن عمل شمايم '''» و اينكه اصلا متعرض جواب از تهديد ايشان نشد، معنا را چنين مى كند كه : من از تبعيد شما هيچ بيم ندارم و ابدا در فكر و انديشه آن نيستم ، بلكه همه غصه من در اين است كه چرا شما چنينيد، و عملتان را دشمن مى دارم و بسيار علاقه مند به نجات شما هستم ، نجات از و بال اين عمل كه خواه ناخواه روزى گريبانتان را مى گيرد و به همين جهت دنبال آن فرمود: «'''رب نجنى و اهلى مما يعملون '''»

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۴۳۸ </center>

يعنى پروردگارا مرا و اهلم را از اينكه پيش رويم و بيخ گوشم لواط مى كنند و يا از اينكه و بال عملشان و عذابى كه خواه ناخواه به ايشان مى رسد، نجاتم بده .

و اگر در اينجا تنها خودش و اهلش را ذكر كرد، براى اين بود كه كسى از اهالى قريه به وى ايمان نياورده بود، همچنان كه خداى تعالى درباره آنان فرمود: «'''فما وجدنا فيها غير بيت من المسلمين '''»

كلمه «'''غابر'''» - به طورى كه گفته اند - به معناى كسى است كه بعد از رفتن همراهانش در جاى خود بماند، و كلمه «'''تدمير'''» به معناى هلاك كردن است ، و بقيه الفاظ آيه روشن است .

اين مطر و باران همان سجيل است ، كه در سوره حجر در باره اش ‍ فرموده : «'''و امطرنا عليهم حجارة من سجيل '''»

كه تفسيرش گذشت .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۴۳۹ </center>

<span id='link298'><span>

==آيات ۱۷۶ - ۱۹۱، سوره شعراء ==

إِنى لَكُمْ رَسولٌ أَمِينٌ(۱۷۸)

وَ مَا أَسئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِى إِلا عَلى رَب الْعَلَمِينَ(۱۸۰)

* أَوْفُوا الْكَيْلَ وَ لا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِينَ(۱۸۱)

وَ زِنُوا بِالْقِسطاسِ الْمُستَقِيمِ(۱۸۲)

قَالَ رَبى أَعْلَمُ بِمَا تَعْمَلُونَ(۱۸۸)

ترجمه آيات

اصحاب ايكه نيز پيغمبران را دروغگو شمردند (۱۷۶)

بيان آيات

در اين آيات ، اجمالى از داستان شعيب (عليه السّلام ) كه يكى از پيامبران عرب است ذكر كرده و اين داستان آخرى از هفت داستانى است كه در اين سوره آمده .

<span id='link299'><span>

==اشاره به اينكه اصحاب ايكه چه كسانى بوده اند ==

أَوْفُوا الْكَيْلَ وَ لا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِينَ وَ زِنُوا بِالْقِسطاسِ الْمُستَقِيمِ

كلمه «'''كيل '''» به معناى مقياسى است كه متاع را از نظر حجم با آن مى سنجند و وفا كردن به كيل به اين معناست كه آن را كم نگيرند، و كلمه «'''قسطاس '''» به معناى ترازويى است كه متاع را از نظر وزن با آن مى سنجند، و «'''استقامت قسطاس '''» به اين است كه آن را عادلانه به كار بزنند. و اين دو آيه دستور مى دهد به اينكه كم فروشى نكنند و در دادن و گرفتن كالا كيل و ترازو را درست به كار ببرند.

كلمه «'''بخس '''» به معناى نقص در وزن و اندازه گيرى است ، همچنان كه كلمه «'''اخسار'''» به معناى نقص در راس المال است .

و از ظاهر سياق بر مى آيد كه جمله «'''و لا تبخسوا الناس اشياءهم - كالا و متاع مردم را كم ندهيد'''» متمم جمله «'''و زنوا بالقسطاس ‍ المستقيم '''» است ، همچنان كه جمله «'''و لا تكونوا من المخسرين '''» قيدى است متمم جمله «'''اوفوا الكيل '''» و جمله «'''و لا تعثوا فى الارض مفسدين '''» تاكيد هر دو نهى ، يعنى نهى در «'''لا تخسروا'''» و نهى در «'''لا تبخسوا'''» است و اثر شوم كم فروشى را بيان مى كند.

«'''و لا تعثوا فى الارض مفسدين '''» - كلمه «'''تعثوا'''» از «'''عثى '''» است ، كه مانند «'''عيث '''» به معناى افساد است ، بنا بر اين ، كلمه «'''مفسدين '''» حالى است كه «'''تعثوا'''» را تاءكيد مى كند و در داستان شعيب در سوره هود و نيز در تفسير آيه «'''و زنوا بالقسطاس المستقيم ذلك خير و احسن تاويلا'''» گفتارى پيرامون اينكه كم فروشى چه فسادهايى در اجتماع پديد مى آورد گذرانديم ، به آنجا مراجعه فرماييد.

در مجمع البيان فرموده كلمه «'''جبلة '''» به معناى خلقى است كه هر موجودى بر آن خلق مفطور شده .

پس مراد از جبله ، صاحبان جبلت است و معناى آيه اين است كه : از خدايى كه شما و صاحبان جبلت گذشته را آفريده بترسيد، همان خدايى كه پدران گذشته شما و شما را با اين فطرت آفريده كه فساد را تقبيح نموده به شئامت آن اعتراف كنيد.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۴۴۲ </center>

بيايد، به هر حال آيه شريفه به توحيد در عبادت دعوت مى كند، چون مشركين از خداى خالق كه رب العالمين است هيچ پروايى نداشتند.

تفسير صدر اين آيه گذشت و كلمه «'''ان '''» در ذيل آيه ، يعنى در جمله «'''ان نظنك '''» مخففه از مثقله است .

كلمه «'''كسف '''» - به كسره كاف و فتحه سين ، به طورى كه گفته اند - جمع كسفه است ، يعنى قطعه ، و معناى آيه اين است كه قطعه اى از آسمان را بر سر ما بينداز، يعنى تو هيچ كارى از دستت بر نمى آيد، هر چه مى خواهى بكن .

قَالَ رَبى أَعْلَمُ بِمَا تَعْمَلُونَ

اين جمله پاسخى است كه شعيب به گفته آنان و پيشنهادى كه در خصوص آوردن عذاب كرده اند داده و اين كنايه است از اينكه او هيچ اختيارى در آوردن عذاب از خود ندارد و اين كار مثل همه كارها به دست خداست ، چون او به آنچه مردم مى كنند داناتر است و بهتر مى داند كه آيا عملشان مستوجب عذاب هست يا نه و اگر هست مستوجب چه عذابى است ؟ بنابر اين آيه مورد بحث نظير پاسخى است كه هود به قومش داد و گفت : «'''انما العلم عند اللّه و ابلغكم ما ارسلت به '''»

«'''يوم الظله '''» همان روز عذاب قوم شعيب است ، كه ابرى برايشان سايه افكند و تفصيل داستانشان در سوره هود گذشت .

تفسير اين آيه نيز گذشت .

بحث روايتى

<span id='link301'><span>

==آيات ۱۹۲ - ۲۲۷، سوره شعراء ==

عَلى قَلْبِك لِتَكُونَ مِنَ الْمُنذِرِينَ(۱۹۴)

كَذَلِك سلَكْنَهُ فى قُلُوبِ الْمُجْرِمِينَ(۲۰۰)

لا يُؤْمِنُونَ بِهِ حَتى يَرَوُا الْعَذَاب الاَلِيمَ(۲۰۱)

فَيَقُولُوا هَلْ نحْنُ مُنظرُونَ(۲۰۳)

أَ فَبِعَذَابِنَا يَستَعْجِلُونَ(۲۰۴)

وَ مَا أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ إِلا لهََا مُنذِرُونَ(۲۰۸)

وَ مَا يَنبَغِى لهَُمْ وَ مَا يَستَطِيعُونَ(۲۱۱)

وَ أَنذِرْ عَشِيرَتَك الاَقْرَبِينَ(۲۱۴)

يُلْقُونَ السمْعَ وَ أَكثرُهُمْ كَذِبُونَ(۲۲۳)

وَ أَنهُمْ يَقُولُونَ مَا لا يَفْعَلُونَ(۲۲۶)

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۴۴۵ </center>

ترجمه آيات

اين آيات به مطالبى اشاره مى كند كه به منزله نتيجه اى است كه از داستانهاى هفتگانه استخراج شود و هم توبيخ و تهديدى است براى كفار عصر رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله )

و نيز در اين آيات از نبوت رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله ) دفاع شده و احتجاج شده به اينكه نام او در كتابهاى آسمانى گذشتگان برده شده و علماى بنى اسرائيل از آن پيشگوئيها اطلاع دارند و نيز از كتاب آسمانى آن جناب ، يعنى قرآن كريم دفاع شده به اينكه : اين كتاب از القاآت شيطانها و اقاويل شعراء نيست .

ضمير در «'''انه '''» به قرآن بر مى گردد و از اين آيه به بعد به صدر سوره برگشت شده كه

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۴۴۷ </center>

كند بر يگانگى رب تعالى ، چون مكرر گفتيم كه مشركين خداى را قبول دارند، ولى او را رب العالمين نمى دانستند، بلكه مى گفتند عالميان هر ناحيهاش ربى دارد و خدا رب آن ارباب است ، نه رب العالمين ، چون خودش به طور مستقيم در عالميان ربوبيت و تدبير ندارد.

[[رده:تفسیر المیزان]]