۱۳٬۷۷۸
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۴ بخش۲۳: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←معناى جمله: «و نحشر المجرمين يؤمئذ زرقا»
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۰۰: | خط ۱۰۰: | ||
<span id='link214'><span> | <span id='link214'><span> | ||
==نقد رواياتى كه صداى گوساله سامرى | ==نقد رواياتى كه صداى گوساله سامرى را، مستند به خدا و آزمايش الهى مى دانند == | ||
و در | و در محاسن، به سند خود، از وصافى، از ابى جعفر «عليه السلام» روايت كرده كه فرمود: | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۸۹ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۸۹ </center> | ||
پروردگارا سامرى گوساله را | از جمله مناجات ها، كه ميان موسى و پروردگارش شد، يكى اين بود كه عرضه داشت: پروردگارا! سامرى گوساله را ساخت، صداى آن از چه كسى بود؟ خداى تعالى وحى فرستاد كه: آن آزمايش من بود، در آن باره زياد جستجو مكن. | ||
مؤلف: اين معنا در روايات مختلف و با تعبيرات متفاوتى نقل شده و عمده اختلافات اين بوده كه آثار، و مخصوصا ناقلان روايات نبوى، از جهت اين كه در قرن اول هجرى از ناحيه حكومت، ممنوع از نوشتن حديث بودند، لذا از روى ناچارى شنيده هاى خود را نقل به معنا مى كرده اند، تا آن جا كه بعضى از راويان، داستان مورد بحث را در قالب جبر در آورده است، و حال آنكه جبرى در كار نبوده. اگر خداوند به وسيله صداى گوساله مردم را گمراه كرده، گمراهى مجازاتى بوده، نه ابتدايى تا جبر لازم آيد، و اين گونه گمراهى را، خداى تعالى، در چند جاى قرآنش، به خودش نسبت داده. از آن جمله فرموده: «يُضِلُّ بِهِ كَثِيراً وَ يَهدِى بِهِ كَثِيراً وَ مَا يُضِلُّ بِهِ إلّا الفَاسِقِين». | |||
و بهترين تعبيرى كه در روايات از اين اضلال | و بهترين تعبيرى كه در روايات از اين اضلال شده، همان تعبير روايت قمى است كه گذشت، كه در آن آمده بود: «موسى گفت: پروردگارا! گوساله از سامرى بود، صداى آن از كه بود»؟ فرمود: از من، اى موسى! من چون ديدم كه از من به سوى گوساله اى اعراض نمودند، خواستم تا گمراهی شان را بيشتر كنم. | ||
و | و نيز، آن تعبيرى كه در روايت راشد بن سعد شده كه در الدر المنثور آمده و آن، اين است كه: موسى گفت: «پروردگارا! چه كسى روح در آن قرار داد؟ فرمود: من. گفت: پس تو خودت گمراهشان كردى! فرمود: اى موسى! اى سرآمد انبياء، اى پدر حاكمان! من چون اين گمراهى را در دل هاشان ديدم، راه رسيدن به آن را برايشان آسان كردم. (تا آخر حديث). | ||
و در مجمع | و در مجمع البيان، از امام صادق «عليه السلام» روايت كرده كه فرمود: موسى تصميم گرفت سامرى را به قتل برساند. خدايش وحى فرستاد: او را مكش، چون مردى باسخاوت است. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۹۰ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۹۰ </center> | ||
<span id='link215'><span> | <span id='link215'><span> | ||
==آيات ۹۹ - ۱۱۴ سوره طه == | ==آيات ۹۹ - ۱۱۴ سوره طه == | ||
كَذَلِك نَقُص عَلَيْك مِنْ أَنبَاءِ مَا قَدْ | كَذَلِك نَقُص عَلَيْك مِنْ أَنبَاءِ مَا قَدْ سَبَقَ وَ قَدْ آتَيْنَاك مِن لَّدُنَّا ذِكراً(۹۹) | ||
مَّنْ أَعْرَض عَنْهُ فَإِنَّهُ | |||
مَّنْ أَعْرَض عَنْهُ فَإِنَّهُ يَحْمِلُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وِزْراً(۱۰۰) | |||
يَوْمَ يُنفَخُ فى الصورِ وَ | |||
خَالِدِينَ فِيهِ وَ ساءَ لهَُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حِمْلاً(۱۰۱) | |||
وَ يَسئَلُونَك عَنِ الجِْبَالِ فَقُلْ يَنسِفُهَا | يَوْمَ يُنفَخُ فى الصورِ وَ نَحْشُرُ الْمُجْرِمِينَ يَوْمَئذٍ زُرْقاً(۱۰۲) | ||
فَيَذَرُهَا قَاعاً | |||
يَتَخَافَتُونَ بَيْنهُمْ إِن لَّبِثْتُمْ إِلّا عَشراً(۱۰۳) | |||
نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَقُولُونَ إِذْ يَقُولُ أَمْثَلُهُمْ طرِيقَةً إِن لَّبِثْتُمْ إِلّا يَوْماً(۱۰۴) | |||
وَ يَسئَلُونَك عَنِ الجِْبَالِ فَقُلْ يَنسِفُهَا رَبّى نَسفاً(۱۰۵) | |||
فَيَذَرُهَا قَاعاً صَفْصفاً(۱۰۶) | |||
لا تَرَى فِيهَا عِوَجاً وَ لا أَمْتاً(۱۰۷) | لا تَرَى فِيهَا عِوَجاً وَ لا أَمْتاً(۱۰۷) | ||
يَوْمَئذٍ يَتَّبِعُونَ الدَّاعِىَ لا عِوَجَ لَهُ وَ خَشعَتِ الاَصوَات | |||
يَوْمَئذٍ لا تَنفَعُ | يَوْمَئذٍ يَتَّبِعُونَ الدَّاعِىَ لا عِوَجَ لَهُ وَ خَشعَتِ الاَصوَات لِلرَّحْمَانِ فَلا تَسمَعُ إِلّا هَمْساً(۱۰۸) | ||
يَعْلَمُ مَا بَينَ أَيْدِيهِمْ وَ مَا خَلْفَهُمْ وَ لا | |||
وَ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَىِّ الْقَيُّومِ وَ قَدْ | يَوْمَئذٍ لا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَانُ وَ رَضىَ لَهُ قَوْلاً(۱۰۹) | ||
وَ مَن يَعْمَلْ مِنَ | |||
وَ كَذَلِك | يَعْلَمُ مَا بَينَ أَيْدِيهِمْ وَ مَا خَلْفَهُمْ وَ لا يُحِيطونَ بِهِ عِلْماً(۱۱۰) | ||
وَ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَىِّ الْقَيُّومِ وَ قَدْ خَابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْماً(۱۱۱) | |||
وَ مَن يَعْمَلْ مِنَ الصّالِحَاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا يَخَافُ ظُلْماً وَ لا هَضماً(۱۱۲) | |||
وَ كَذَلِك أَنزَلْنَاهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا وَ صرَّفْنَا فِيهِ مِنَ الْوَعِيدِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ أَوْ يُحْدِث لهَُمْ ذِكْراً(۱۱۳) | |||
فَتَعَالى اللَّهُ الْمَلِك الْحَقُّ وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِن قَبْلِ أَن يُقْضى إِلَيْك وَحْيُهُ وَ قُل رَّبّ زِدْنى عِلْماً(۱۱۴) | |||
<center> «'''ترجمه آیات'''» </center> | <center> «'''ترجمه آیات'''» </center> | ||
اين | اين چنين، از اخبار مربوط به حوادث گذشته را براى تو بارگو مى كنيم و به تو از نزد خود ذكرى (كتابى) هم داده ايم. (۹۹) | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۹۱ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۹۱ </center> | ||
و هر كس از آن روى | و هر كس از آن روى بگرداند، روز رستاخيز بار گناهى مى برد. (۱۰۰) | ||
در گناهشان جاودانند و بارشان روز | در گناهشان جاودانند و بارشان روز رستاخيز، چه بد است. (۱۰۱) | ||
روزى كه در صور دميده شود و در آن | روزى كه در صور دميده شود و در آن روز، گناهكاران را كور محشور كنيم. (۱۰۲) | ||
كه آهسته با همديگر گويند بيش از ده روز مكث نكرديم (۱۰۳) | كه آهسته با همديگر گويند: بيش از ده روز مكث نكرديم. (۱۰۳) | ||
بهتر مى دانيم كه چه مى | بهتر مى دانيم كه چه مى گويند، آن دَم كه از همه بهترشان مى گويند: بيش از يك روز به سر نبرده ايد. (۱۰۴) | ||
تو را از كوه ها پرسند. بگو: پروردگارم آن را پراكنده كند، آن چنان كه جز خودش، كس نمى داند. (۱۰۵) | |||
و زمين را پهن | و زمين را پهن نموده، همواره واگذارد.(۱۰۶) | ||
كه در آن برجستگى و انحرافى نبينى (۱۰۷) | كه در آن برجستگى و انحرافى نبينى. (۱۰۷) | ||
آن روز | آن روز صدازن (حشر) را، كه هيچ كجى و اعوجاجى در كارش نيست، پيروى مى كنند، و همه صداها به احترام خداى رحمان بيفتد و جز صدایى آهسته، چيزى نمى شنوى. (۱۰۸) | ||
در آن | در آن روز، شفاعت سودى ندارد، مگر از كسى كه خداى رحمان، اجازه شفاعتش داده باشد و سخن او را در شفاعت بپسندد.(۱۰۹) | ||
خدا آنچه قبلا فرستاده اند و آنچه (از آثار) كه دنبال خود آنان مى | خدا آنچه قبلا فرستاده اند و آنچه (از آثار) كه دنبال خود آنان مى رسد، مى داند و اما ايشان، احاطه علمى به او ندارند. (۱۱۰) | ||
و چهره ها در مقابل خداى زنده و قيوم متواضع | و چهره ها در مقابل خداى زنده و قيوم متواضع شود، و هر كس وزر ستمى به دوش دارد، نوميد گردد.(۱۱۱) | ||
و هر كس كارهاى شايسته و ايمان داشته | و هر كس كارهاى شايسته و ايمان داشته باشد، از ستم كشيدن و زبون شدن نترسد. (۱۱۲) | ||
آرى، اين چنين ما آن را (كتاب خود را) قرآنى عربى نازل كرديم و در آن، بيم دادن هاى گوناگون آورديم تا شايد بترسند و تذكرى برايشان حاصل شود. (۱۱۳) | |||
پس | پس بلندمرتبه است خداوندى كه سلطان حق است، و تو قرآن را پيش از آن كه وحى آن به تو اعلام شود، به شتاب مخوان و بگو پروردگارا! مرا دانش بيفزاى. (۱۱۴) | ||
<center> «'''بیان آیات'''» </center> | <center> «'''بیان آیات'''» </center> | ||
اين | اين آيات، در دنباله داستان موسى «عليه السلام» قرار دارد، كه به منظور انذار مردم، ايشان را با يادآورى هول هاى روز قيامت تهديد مى كند. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۹۲ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۹۲ </center> | ||
«'''كَذَلِك | «'''كَذَلِك نَقُصُّ عَلَيْك مِنْ أَنبَاءِ مَا قَدْ سبَقَ وَ قَدْ آتَيْنَاك مِن لَّدُنَّا ذِكراً'''»: | ||
ظاهرا اشاره | ظاهرا اشاره «كَذَلك»، به خصوصيت داستان موسى است، و مراد از «مَا قَد سَبَق»، حوادث و امورى است كه در امت هاى گذشته رُخ داده، و معناى آيه اين است كه: ما با اين خصوصيت كه داستان موسى را برايت نقل كرديم، به همين نحو داستان ها و حوادث امت هاى گذشته را برايت نقل مى كنيم. | ||
و مقصود از ذكر جملۀ «وَ قَد آتَينَاكَ مِن لَدُنّا ذِكراً»، قرآن كريم و يا معارف متنوعى است، كه خداى عزوجل، در قرآن كريم، در خلال داستان ها و عبرت ها، از حقايق و اخلاقيات و شرايع و غير آن بيان نموده. | |||
اشاره به | ==اشاره به تجسم اعمال در قیامت، در آيه شریفه== | ||
«'''مَّنْ أَعْرَض عَنْهُ فَإِنَّهُ يَحْمِلُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وِزْراً'''»: | |||
ضمير در «عَنهُ»، به «ذكر» بر مى گردد، و كلمۀ «وِزر»، به معناى بارِ سنگين و گناه است، و چون فرموده «آن را روز قيامت حمل مى كند»، به اين قرينه مى توان گفت مراد از آن، همان معناى اول است. و اگر «وِزراً» را نكره و بدون الف و لام آورد، براى اين بود كه بزرگى خطر آن را برساند و معناى آيه اين است كه: | |||
«كسى كه از ذكر (قرآن) اعراض كند، او در روز قيامت، ثقلى بسيار عظيم الخطر و صاحب اثرى تلخ را حمل خواهد كرد». در اين آيه، گناه را از آن جهت كه قائم به ايشان است، تشبيه به ثقلى كرد كه آدمى با همه سنگينى و مشقت كه دارد به دوش خود بكشد، آن وقت به طور استعاره، همان گناه را «وِزر» و سنگينى ناميد. | |||
«'''خَالِدِينَ فِيهِ وَ ساءَ لهَُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حِمْلاً'''»: | «'''خَالِدِينَ فِيهِ وَ ساءَ لهَُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حِمْلاً'''»: | ||
مراد از | مراد از «خالد بودنشان در وزر»، خلودشان در كيفر آن است. يعنى عذاب كه به طور كنايه فرموده خالد در وزرند، و اگر فرمود: «خَالِدِين»، با اين كه ضمير آن به كلمه «مَن:- كسى كه» بر مى گردد كه مفرد است، به اعتبار معناى «مَن» بود. چون اين كلمه در معنا جمع است و كليت را مى رساند، همچنان كه اگر در «أعَرَضَ»، كه ضمير آن نيز به «مَن» بر مى گردد، و نيز در «فَإنَّهُ يَحمِلُ»، ضمير را مفرد آورد، به اعتبار لفظ «مَن» بود. | ||
پس در | پس در حقيقت، آيه مورد بحث از اين جهت نظير آيه «وَ مَن يَعصِ اللّهَ وَ رَسُولَهُ فَإنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أبَداً» است، كه هم ضمير مفرد را به «مَن» برگردانيده و هم ضمير جمع را. و با صرف نظر كردن از جهات لفظى، آيه شريفه مورد بحث، از روشن ترين آيات قرآنى است در اين كه دلالت مى كند بر «تجسّم اعمال» و اين كه آدمى در قيامت با عمل خودش معذب مى شود و همواره و جاودانه با آن است. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۹۳ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۹۳ </center> | ||
«''' | «'''وَ سَاءَ لَهُم يَومَ القِيَامَةِ حَملاً'''» - كلمۀ «سَاءَ» از افعال ذمّ است، مانند «بِئسَ»، و معنايش اين است كه بار ايشان در روز قيامت، بد بارى است. و كلمۀ «حِمل»، با كسره حاء و فتحه آن، به يك معنا است. چيزى كه هست، اگر با كسره خوانده شود، مراد از آن بارى خواهد بود كه در ظاهر حمل مى شود. مانند بارهايى كه به دوش كشيده مى شود. و اگر با فتحه خوانده شود، مراد از آن بارهاى باطنى است. مانند طفل در شكم. | ||
«'''يَوْمَ يُنفَخُ فى | ==معناى جمله: «مجرمان در قیامت، با چشمان کبود محشور می شوند»== | ||
«'''يَوْمَ يُنفَخُ فى الصُّورِ وَ نَحْشُرُ الْمُجْرِمِينَ يَوْمَئذٍ زُرْقاً'''»: | |||
جملۀ «يَومَ يُنفَخُ...»، بدل از «يَومَ القِيَامَة» در آيه قبلى است، و «نفخ صور»، كنايه از احضار و دعوت است و لذا دنباله آن به زودى مى فرمايد: «يَومَئِذٍ يَتَّبِعُونَ الدَّاعِىَ لَا عِوَجَ لَهُ...». | |||
كلمۀ «زُرق»، جمع «أزرَق» است، كه به معناى كبود است، كه يكى از رنگ ها است. و از فراء نقل شده كه گفته است: مراد از «زُرق»، محشور شدن مجرمان و كور بودن ايشان است. چون چشم وقتى بينایی اش از بين مى رود، كبود مى شود، و اين معناى خوبى است، و آيه «وَ نَحشُرُهُم يَومَ القِيَامَةِ عَلَى وُجُوهِهِم عُمياً» آن را تأييد مى كند. | |||
بعضى ديگر گفته اند: كبودى | بعضى ديگر گفته اند: مراد كبودى بدن هاى ايشان، به خاطر خستگى و تشنگى است. | ||
بعضى ديگر گفته اند: كبودى چشمان است. چون بدترين رنگ چشم نزد عرب، كبود آن است و عرب با چشم كبود، سخت دشمن است. | |||
بعضى ديگر گفته اند: مراد از آن، تشنگى مجرمان است. چون وقتى انسان به شدت تشنه شود، رنگ چشمش تغيير مى كند و كبود رنگ به نظر مى رسد. وليكن هيچ يك از اين اقوال، مورد پسند نيست. | |||
«'''يَتَخَافَتُونَ بَيْنهُمْ إِن لَّبِثْتُمْ إِلّا عَشراً... إِلّا يَوْماً'''»: | |||
كلمۀ «تخافت» به اين معنا است كه عده اى با يكديگر آهسته صحبت كنند، و اين آهسته سخن گفتن در اهل محشر، به خاطر هول مطلع و فزعى است كه به ايشان دست مى دهد. و جملۀ «إن لَبِثتُم إلّا عَشراً» بيان همان كلامى است كه بين خود، تخافت مى كنند. | |||
و معناى جمله، به طورى كه از سياق بر مى آيد، اين است كه: به صورت پچ پچ به يكديگر مى گويند قبل از قيامت، در دنيا بيش از ده روز نمانديد. و منظورشان از اين سخن، اندك شمردن عمرى است كه در دنيا كردند، نسبت به خلود و ابديتى كه نشانه هاى آن برايشان آشكارا شده. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۹۴ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۹۴ </center> | ||
«''' | «'''نَحنُ أعلَمُ بِمَا يَقُولُونَ إذ يَقُولُ أمثَلُهُم طَرِيقَةً إن لَبِثتُم إلّا يَوماً'''» - يعنى: ما به همه آنچه كه درباره مكث در دنيا مى گويند، احاطه علمى داريم. چون مى دانيم كه معتدل ترين آنان و آن هايى كه گفتارشان نزديك تر به صدق است، مى گويند: «در دنيا نمانديد، مگر يك روز». | ||
و اگر گويندۀ اين حرف را معتدل و راستگوترين مردم دانسته، براى اين است كه ماندن محدود در دنيا و عمر ناچيز آن در قبال ماندن تا ابد و عمر جاودانه، قابل مقايسه نيست، و اصلا قدر و اندازه اى ندارد. پس اگر كسى آن را يك روز بداند، نسبت به كسانى كه ده روز دانسته اند، به واقع نزديك تر و راستگوتر است. | |||
و همين قول | و همين قول نيز، نسبى و غير حقيقى است. حقيقت قول، همان است كه خداى سبحان در آيه «وَ قَالَ الَّذِينَ أُوتُوا العِلمَ وَ الإيمَانَ لَقَد لَبِثتُم فِى كِتَابِ اللّهِ إلَى يَومَ البَعثِ فَهَذَا يَومُ البَعثِ وَلَكِنَّكُم كُنتُم لَا تَعلَمُون» بيان كرده، و به زودى بحثى كامل و مفصل، درباره اين مكث در تفسير آيه مورد استشهاد، در سوره «روم» خواهد آمد، إن شاء اللّه. | ||
