۱۳٬۹۷۷
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۴ بخش۱۹: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←مشاوره فرعون با ايادى خود و اتخاذ تصميم هاى محرمانه
| (۷ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
==تتمه داستان هدايت عمومى و ارائه شواهدى روشن براى آن == | ==تتمه داستان هدايت عمومى و ارائه شواهدى روشن براى آن == | ||
«'''الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ الاَرْض مَهْداً... | «'''الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ الاَرْض مَهْداً... لاَيَاتٍ لاُولى النُّهَى'''»: | ||
قبلا گفتيم كه | قبلا گفتيم كه سؤال فرعون از قرون اولى، مربوط به كلمات موسى «عليه السلام» در وصف خداى تعالى است كه او را داراى هدايتى عمومى و هدايتى مخصوص انسان ها معرفى نمود و براى انسان سعادتى كه عبارت است از حيات جاودانه آخرت، سراغ دارد و همچنين پاسخى كه موسى «عليه السلام» به سؤال فرعون داد و گفت: «عِلمُهَا عِندَ رَبِّى» نيز مرتبط به گفت و شنود قبلى است. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۳۸ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۳۸ </center> | ||
بنابراين، جملۀ «الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ الأرضَ مَهداً»، دنباله همان گفتگو است و تتمه داستان هدايت عمومى، و به رُخ كشيدن شواهدى روشن براى آن است. | |||
و | پس خداى سبحان، آدميان را چون كودكى كه در گهواره اش مى گذراند و براى زندگى دنيا پرورشش مى دهند، در گهواره زمين قرار داد تا او را براى زندگى شريف تر و رقاء يافته اى به نام آخرت تربيت كند. | ||
و نيز براى انسان در روى زمين، راه ها و جاده هايى قرار داد تا از اين جاده ها منتقل شود به اين كه بين او و هدفش كه براى آن هدف خلق شده و عبارت است از تقرب به خداى تعالى و دخول در حظيره كرامت، راهى است كه بايد آن را بپيمايد، همان طور كه براى رسيدن به مقاصد دنيا بايد راه ها و جاده هايى طى كند. | |||
حرف | و نيز خداوند از آسمان آبى - كه همان آب باران ها باشد - نازل كرد و آب هاى چشمه ها و نهرها و درياها را جارى ساخت و به وسيله آن ازواج، يعنى انواع و اصناف گياهان نزديك به هم را رويانيد و شما را به طريقه خوردن آن راهنمايى نمود، كه در همه اين ها، آيات و معجزاتى است كه هر صاحب خردى را به سوى هدايت او و ربوبيتش راهنمايى مى كند. | ||
پس جملۀ «الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ الأرضَ مَهداً» اشاره است به قرار گرفتن آدمى در زمين و ادامه حياتش، و همين خود از هدايت است، و جملۀ «وَ جَعَلَ لَكُم فِيهَا سُبُلاً» اشاره است به راه هايى كه آدميان در زمين و در بين نقاط مختلف آن كشيده و طى مى كنند تا به مقاصد خود برسند، كه اين نيز از باب هدايت است، و جملۀ «وَ أنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأخرَجنَا بِهِ أزوَاجاً مِن نَبَاتٍ شَتّى كُلُوا وَ ارعَوا أنعَامَكُم» اشاره است به اين كه انسان ها و حيوانات را به استفاده از نباتات راهنمايى كرده، كه اگر نمى كرد، نمى توانستند زنده بمانند و نيز آسمان را به فرستادن باران و باران را به باريدن و نبات را به روييدن هدايت فرمود. | |||
حرف «باء» در «بِهِ» «باء» سببيت است، كه نظام سببيت و مسببيت ميان امور اين عالَم را تصديق مى كند، و مراد از ازواج بودن نباتات، انواع و اصناف داشتن آن است. انواع و اصناف نزديك به هم، همان طور كه مفسران آن را چنين تفسير كرده اند و يا مراد از آن حقيقت، معناى زوجيت است كه دلالت كند بر اين كه نر و مادگى ميان گياهان نيز هست، همچنان كه علم روز نيز، همين را مى گويد و در حقيقت، قرآن كريم، در چندين قرن قبل از پيدايش علوم امروز از اين حقيقت خبر داده. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۳۹ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۳۹ </center> | ||
در جملۀ «فأخرَجنَا بِهِ أزوَاجاً مِن نَبَاتٍ شَتّى»، التفات از غيبت به تكلم با غير به كار رفته، بعضى گفته اند: وجه آن، اين است كه مى خواهد به بديع بودن اين صنع عجيب و صور گوناگون و ازواج مختلفه آن اشاره كند، كه هر كدام براى خود يك نوع حيات دارد، در حالى كه همه از يك آب ارتزاق مى كنند و معلوم است كه صنع عظيم، جز از صانعى عظيم سر نمى زند و اين نيز، معمول است كه وقتى عظيمى درباره خود سخن مى گويد، به «ما» تعبير مى آورد و از خودش و اعوان و خدم خود صحبت مى كند، و اين التفات در چند جا از كلام خداى تعالى، كه از بيرون آوردن نبات به وسيله آب سخن گفته، به كار رفته است. | |||
مانند آيه: «ألَم تَرَ أنّ اللّهَ أنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاءً فَأخرَجنَا بِهِ ثَمَرَاتٍ مُختَلِفاً ألوَانُها»، كه در اول خداى را غايب گرفته و مى فرمايد: آيا نمى بينى كه خدا آبى از آسمان نازل كرد؟ آنگاه در آخرش مى فرمايد: پس به وسيله آن ميوه هايى با رنگ هاى گوناگون بيرون آورديم. | |||
و نيز مانند آيه | و نيز مانند آيه: «وَ أنزَلَ لَكُم مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأنبَتنَا بِهِ حَدَائِقَ ذَاتَ بَهجَةٍ». و آيه: «وَ هُوَ الَّذِى أنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأخرَجنَا بِهِ نَبَاتَ كُلّ شَئ». | ||
و در | و در جملۀ «إنّ فِى ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِأُولِى النُّهَى»، كلمه «نُهَى»، جمع نُهيَه - به ضم نون و سكون هاء - است، كه به معناى «عقل» است، و اگر عقل را «نُهيَه» ناميده اند، براى اين بوده كه عقل، آدمى را از پيروى هواى نفس نهى مى كند. | ||
«'''مِنهَا | «'''مِنهَا خَلَقْنَاكُمْ وَ فِيهَا نُعِيدُكُمْ وَ مِنهَا نُخْرِجُكُمْ تَارَةً أُخْرَى'''»: | ||
ضمير در | ضمير در «مِنهَا» و آن دو تاى ديگر به كلمۀ «أرض» بر مى گردد و آيه شريفه ابتداى خلقت آدمى را از زمين و سپس اعاده او را در زمين و جزئى از زمين و در آخر بيرون شدنش را براى بازگشت به سوى خدا از زمين مى داند. پس در زمين يك دوره كامل از هدايت بشر صورت مى گيرد. | ||
«'''وَ لَقَدْ أَرَيْنَاهُ | «'''وَ لَقَدْ أَرَيْنَاهُ آيَاتِنَا كُلَّهَا فَكَذَّب وَ أَبى'''»: | ||
ظاهرا مراد از | ظاهرا مراد از «آيات»، عصا و دست و ساير معجزاتى باشد كه موسى «عليه السلام»، در ايام دعوتش به فرعون ارائه داد. نه معجزه غرق، همچنان كه در تفسير جملۀ «إذهَب أنتَ وَ أخُوكَ بِآيَاتِى» نیز | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۴۰ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۴۰ </center> | ||
خاطرنشان كرديم. پس مراد تمامى آيات و معجزاتى است كه به وى نشان داد، هر چند همه آن ها را در ابتداى دعوتش نشان نداده باشد، همچنان كه مراد از جملۀ «پس تكذيب كرد و زير بار نرفت» نيز، مطلق تكذيب و امتناع او است، نه خصوص آنچه مربوط به آغاز دعوت بوده است. | |||
<span id='link181'><span> | <span id='link181'><span> | ||
==متهم ساختن موسى «ع»، به توطئه و ساحرى== | ==متهم ساختن موسى «ع»، به توطئه و ساحرى== | ||
«'''قَالَ | «'''قَالَ أَجِئْتَنَا لِتُخْرِجَنَا مِنْ أَرْضِنَا بِسِحْرِك يَا مُوسى'''»: | ||
ضمير در | ضمير در «قَالَ» به فرعون بر مى گردد. آرى، او موسى را اولا به سحر متهم كرد، تا ديگر ملزم و مجبور به اعتراف به صدق دعوت او و معجزاتش نگردد. و ثانيا به اين كه مى خواهد نژاد قبط را از سرزمين شان، كه همان سرزمين مصر است، بيرون كند، و اين تهمت، تهمتى است سياسى تا بدان وسيله افكار عمومى را عليه او بشوراند، و او را دشمن ملت معرفى كند. دشمنى كه مى خواهد با نقشه هايش، آنان را از وطن و آب و خاكشان بيرون بريزد، و معلوم است كسى كه وطن ندارد، زندگى ندارد. | ||
«'''فَلَنَأْتِيَنَّك بِسِحْرٍ مِّثْلِهِ فَاجْعَلْ بَيْنَنَا وَ بَيْنَك مَوْعِداً لا | «'''فَلَنَأْتِيَنَّك بِسِحْرٍ مِّثْلِهِ فَاجْعَلْ بَيْنَنَا وَ بَيْنَك مَوْعِداً لا نُخْلِفُهُ نحْنُ وَ لا أَنت مَكاناً سُوًى'''»: | ||
ظاهر خود آيه به شهادت آيه | ظاهر خود آيه به شهادت آيه بعدى، اين است كه «مَوعد»، اسم زمان باشد و «خُلف وعده»، به معناى عمل نكردن به مقتضاى وعده است و «مكان سُوى» - به ضمّ سين - به معناى مكانى است كه در وسط مسافت و يا در نقطه مسطح و بدون پستى و بلندى باشد. | ||
راغب در | راغب در مفردات، آن را به معناى وسط گرفته و مى گويد: «سواء و سُوَى و سِوَى» - به ضمه و كسره سين - به معناى مساوى الطرفين است، كه هم به طور وصف استعمال مى شود، و هم ظرف، و اصل آن مصدر است. | ||
معناى آيه اين است كه سوگند مى خورم كه سحرى در مقابل سحرت بياورم كه حجت تو را قطع و اراده ات را ابطال | معناى آيه اين است كه: سوگند مى خورم كه سحرى در مقابل سحرت بياورم كه حجت تو را قطع و اراده ات را ابطال كند. حال بين ما و خودت روزى را در مكانى وعده بگذار كه نه ما تخلف كنيم و نه تو و يا مكانى معين كن كه بين ما و شما وسط باشد و يا مكانى تخت و مسطح باشد. | ||
«'''قَالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَةِ وَ أَن | «'''قَالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَةِ وَ أَن يُحْشرَ النَّاسُ ضُحًى'''»: | ||
ضمير در | |||
ضمير در «قال» به موسى بر مى گردد. آن جناب در اين جمله، روز ميعاد را معين كرد كه روز زينت باشد. از سياق هم بر مى آيد كه «روز زينت» در ميان مصريان روزى بوده كه همچون روز عيد، خود را زينت مى كردند، و بازارها را آذين مى بستند. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۴۱ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۴۱ </center> | ||
و «حَشر ناس»، به طورى كه راغب گفته، به معناى بيرون كردن آنان از مقرّشان و بسيج دادن اجبارى براى جنگ و امثال آن است. و كلمۀ «ضُحَى»، به معناى وقت پراكنده شدن نور آفتاب در روز است. | |||
و جملۀ «وَ أن يُحشَرَ النَّاسُ ضُحى»، عطف بر «زينت» و يا عطف بر «يَوم»، به تقدير يوم يا وقت و امثال آن است، و معنايش اين است كه موسى گفت: | |||
موعد شما، روز زينت و روز پراكنده شدن مردم در هنگام ظهر باشد، و بعيد نيست كه مفعول معه باشد كه معنى آن اين است كه موعد شما، يوم زينت است، با حشر مردم در هنگام ظهر. و اين جمله اخير، به منزله شرط است. يعنى به شرط اين كه بيرون آيند، و اگر اين را شرط كرد، براى اين بود كه آنچه جريان مى يابد، اولا همه باشند و در ثانى در روشنايى آفتاب همه ببينند. | |||
«'''فَتَوَلى فِرْعَوْنُ فَجَمَعَ كيْدَهُ ثُمَّ أَتى'''»: | |||
از ظاهر سياق بر مى آيد كه مراد از «تولّى فرعون»، اين است كه از مجلس مذاكره برخاست و رفت تا خود را براى موعد آماده كند. و مراد از «جمع كيد»، جمع سحره است كه در پياده كردن نقشه اش، به آنان محتاج است و همچنين فراهم آوردن ساير وسائلى كه براى عوام فريبى و دوز و كلك خود بدان ها نيازمند است. | |||
و ممكن هم هست مراد از جمع آورى كيد، جمع آورى «ذَوِى كيد»، يعنى صاحبان كيد باشد، كه مضاف آن «ذَوى» حذف شده باشد. و مراد از «ذَوِى كيد»، همان ساحران و ساير عمّال و ياران فرعون است. «ثُمَّ أتَى»، يعنى بعد از آن كه رفت تا كيد خود جمع كند، برگشت و به ميعاد آمد. | |||
«'''قَالَ لَهُم مُّوسى وَيْلَكُمْ لا تَفْترُوا عَلى اللَّهِ كذِباً فَيُسحِتَكُم بِعَذَابٍ وَ قَدْ خَابَ مَنِ افْترَى'''»: | |||
«وَيل»، كلمه عذاب و تهديد است و اصل در آن، همان معناى عذاب است، و معناى «وَيلَكُم»، اين است كه خداوند شما را عذابى سخت كند. و كلمۀ «سَحت» - به فتح سين - به معناى استيصال موى به وسيله تراشيدن است، و «إسحات»، استيصال و هلاك كردن را گويند. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۴۲ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۴۲ </center> | ||
اما | در آيه مورد بحث، ضمائر جمع - چه جمع حاضر و چه جمع غايب - همه به فرعون و كيدش، كه همان ساحران و ساير اعوانش باشند، بر مى گردد كه در آيه قبلى نامشان برده شد، و اما اين كه ضمائر مذكور، تنها به ساحران برگردد، با اين كه قبلا هيچ اسمى از ساحران برده نشده است، احتمالى است نادرست. چون از لفظ خود آيه، قرينه اى بر آن وجود ندارد. | ||
<span id='link182'><span> | <span id='link182'><span> | ||
==موعظه موسى «ع» به فرعون و فرعونيان، در نهى از بت پرستى == | ==موعظه موسى «ع» به فرعون و فرعونيان، در نهى از بت پرستى == | ||
اين كلام از موسى | اين كلام از موسى «عليه السلام»، موعظه اى است به فرعونيان كه بترسند و بر خدا به دروغ افترا نبندند. قبلا يكى از افتراآتشان گذشت كه فرعون آيات الهى را سحر ناميده و دعوت حقه را توسل براى بيرون كردن قبطيان خوانده بود و يكى ديگر از افتراها نيز سحر آوردن بود، ليكن افتراء دروغ به خدا به معناى دروغ درست كردن به او است، و اين در جايى گفته مى شود كه كسى چيزى را به خدا نسبت دهد كه از خدا نباشد و معجزه را سحر ناميدن و دعوت حقه را كيدى سياسى خواندن، چيزى را به خدا نسبت دادن نيست، بلكه قطع ارتباط و نسبت است، و همچنين آوردن سحر در قبال معجزه، با اعتراف به اين كه سحر است، نه واقعيت نيز افترا بر خدا نيست. | ||
پس بنابراين ظاهر چنين مى نمايد كه : مراد از افتراء دروغ بر خدا، اعتقاد به اصول | پس بنابراين ظاهر چنين مى نمايد كه: مراد از افتراء دروغ بر خدا، اعتقاد به اصول وثنيت، از قبيل الوهيت آلهه و شفاعت آن ها و تدبير عالَم را از آن ها دانستن باشد، همچنان كه ديگر مفسران نيز، آيه را به همين معانى تفسير كرده اند، و در مواضع ديگرى از قرآن نيز اين معنا افتراء بر خدا ناميده شده، مانند آيه «قَد افتََرَينَا عَلَى اللّه كَذِباً إن عُدنَا فِى مِلَّتِكُم». | ||
جملۀ «فَيُسحِتَكُم بِعَذَاب»، تفريع بر نهى گذشته است. يعنى به خدا شرك نورزيد تا خداوند شما را به جرم شرك تان، مستاصل و هلاك نكند. و اگر عذاب را نكره آورد، براى اين بود كه بر شدت و عظمت آن دلالت كند. | |||
و در | |||
و در جملۀ «وَ قَد خَابَ مَنِ افتَرَى»، «خيبه»، به معناى نوميدى از رسيدن به نتيجه است. نتيجه اى كه آرزويش را دارند، و اين جمله در كلام، به جاى يك قانون كلى كه همه جا بدان تمسك شود، به كار رفته، و همين طور هم هست. زيرا افتراء از دروغ است و سبب هر دو يكى است، و آن هم كاذب است، و اسباب كاذبه، آدمى را به مسببات حقيقى و آثار صادقه هدايت نمى كند. پس نتایج آن صالح براى بقاء نبوده و به سوى سعادت سوق نمى دهد، پس در عاقبتش جز شئامت و خسران نيست. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۴۳ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۴۳ </center> | ||
كه در سابق در ذيل آيه | بنابراين، آيه مورد بحث، معنايش عمومى تر از آيه «إنّ الَّذِينَ يَفتَرُونَ عَلَى اللّه الكَذِبَ لَا يُفلِحُون» مى باشد. براى اين كه آيه مورد بحث، «خيبه» را در مطلق افتراء اثبات مى كند، به خلاف آيه دوم، كه در سابق در ذيل آيه «وَ جَاؤُا عَلى قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِب»، در جلد يازدهم اين كتاب، گفتارى پيرامون دروغ، و اين كه دروغ رستگارى در پى ندارد، گذشت. | ||
<span id='link183'><span> | <span id='link183'><span> | ||
«'''فَتَنَازَعُوا أَمْرَهُم بَيْنَهُمْ وَ أَسرُّوا النَّجْوَى ...مَنِ استَعْلى'''»: | «'''فَتَنَازَعُوا أَمْرَهُم بَيْنَهُمْ وَ أَسرُّوا النَّجْوَى ...مَنِ استَعْلى'''»: | ||
كلمۀ «تنازع»، قريب المعنا با كلمه اختلاف است، و از ماده «نَزع» گرفته شده، كه به معناى جذب چيزى از جايگاه آن است تا جايى كه از جايش كنده شود. و تنازع هم، به خودى خود متعدى مى شود، چنانچه در آيه مورد بحث شده است، و هم با كلمۀ «فِى»، متعدى مى شود. مانند آيه «فَإن تَنَازَعتُم فِى شَئ». | |||
كلمۀ «نَجوَى»، به معناى سخن سرّى است و اصل آن، مصدر به معناى مناجات يعنى بيخ گوشى با يكديگر سخن گفتن است. | |||
كلمۀ «مُثلَى»، مؤنث أمثل است، همچنان كه «فَضلَى» و «كُبرى»، مؤنث أفضل و أكبر است، و كلمۀ «مُثلَى»، به معناى شبيه تر است، و «طريقۀ مُثلَى»، آن سنتى است كه به حق نزديكتر باشد و يا به بر آوردن آرزوهاى مردم نزديكتر باشد. و مقصود فرعون از اين طريقه، كه به خيال خودش به حق نزديكتر است، طريقه وثنيت است كه مذهب رسمى مصر آن روز بوده است و آن، عبارت است از پرستش آلهه و قبل از همه آن ها خود فرعون، كه اله قبط بود. | |||
و در جملۀ «أجمِعُوا»، اجماع به طورى كه راغب گفته، جمع آورى چيزى با فكر و تأمل است. و كلمۀ «صف»، به معناى اين است كه چند چيز را مثلا چند درخت و يا چند انسان را در خطى مستقيم بچينند. اين كلمه، هم مصدر استعمال مى شود و هم اسم مصدر. (هم عمل كسى را كه مى چيند، صف گويند و هم آن چيده شده را). | |||
و در | و در جملۀ «ثُمّ ائتُوا صَفّاً»، احتمال دارد مصدر باشد، يا به معناى صافّين (صف ايستادگان) باشد. يعنى بياييد در حالى كه صف بسته باشيد، و خلاصه در حالى كه با اتحاد و اتفاق باشيد، نه مختلف و متفرق تا ضعيف شويد، بلكه عليه او كيد واحدى باشيد. | ||
و از تفريع | و از تفريع جملۀ «فَتَنَازَعُوا أمرَهُم»، بر مضمون آيه قبلى كه داشت «قَالَ مُوسَى...»، معلوم مى شود كه اين تنازع و اختلاف به خاطر موعظه اى در ميان آنان بپاشد، كه موسى با آن وعظ شان كرده، و تا حدّى اثر خود را در ايشان گذاشته است، و بايد هم همين طور باشد. براى اين كه موعظه موسى كلمۀ حقى بوده كه كسى نمى توانست به آن اشكال و خرده اى بگيرد و | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۴۴ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۴۴ </center> | ||
خلاصۀ آن، اين بوده كه شما نسبت به آنچه ادعاء مى كنيد - يعنى الوهيت آلهه و شفاعتش - علمى نداريد و اين كه آن ها را از شريكان و شفيعان خدا مى ناميد، افترايى است كه به خدا مى بنديد و معلوم است كه هر كس افتراء ببندد، زيانكار مى شود، و اين برهان بسيار روشن است، و هيچ پرده و غبارى بر آن نيست. | |||
و از | و از جملۀ بعدى كه در حكايت كلام ساحران فرموده: «إنّا آمَنَّا بِرَبِّنَا لِيَغفِرَ لَنَا خَطَايَانَا وَ مَا أكرَهتَنَا عَلَيهِ مِنَ السِّحر»، معلوم مى شود كه اختلاف مزبور در همان اولين بارى كه پيدا شد، در ميان همين ساحران پيدا شده و از ناحيه ايشان بوده، و چه بسا از جمله آينده كه گفت: «ثُمَّ ائتُوا صَفّاً» فهميده شود كه آن عده اى كه در كار معارضه با موسى ترديد كردند و يا تصميم گرفتند كه معارضه نكنند، بعضى از همين ساحران بودند. البته اين در صورتى است كه خطاب فرعون در جمله مذكور، متوجه ايشان باشد، و بعيد نيست كه سياق هم، همين احتمال را تأييد كند. | ||
<span id='link184'><span> | <span id='link184'><span> | ||
==مشاوره فرعون با ايادى خود و اتخاذ تصميم هاى محرمانه == | ==مشاوره فرعون با ايادى خود و اتخاذ تصميم هاى محرمانه == | ||
و به هر حال وقتى فرعون و اياديش ديدند كه مردم در كار معارضه با موسى اختلاف كردند و اين اختلاف مايه رسوايى و شكست ايشان | و به هر حال وقتى فرعون و اياديش ديدند كه مردم در كار معارضه با موسى اختلاف كردند و اين اختلاف مايه رسوايى و شكست ايشان است، با يكديگر خلوت كردند و پس از مشورت هاى محرمانه، چنين تصميم گرفتند كه با مردم درباره حكمت و موعظه اى كه موسى به سمع ايشان رسانده، اصلا حرف نزنند و نزدند، بلكه آن را مسكوت گذاشته و تهمت فرعون را وسيله قرار داده و گفتند: | ||
«موسى ساحرى است كه مى خواهد شما نژاد قبط را از سرزمين تان بيرون كند، و معلوم است كه هيچ قومى، به اين كار تن در نمى دهد. براى اين كه اگر به چنين عملى تن بدهد، آواره مى شود. مال و خانه و زندگی اش، تاراج مى گردد. از اوج سعادت به حضيض ذلت و بدبختى سقوط مى كند. آن هم قبطيانى كه در ميان دشمنانشان، آن همه سوابق نفرت انگيز و آن همه فرزندكشى ها داشته اند». | |||
علاوه بر آن خطر كه از قول فرعون نقل كردند، يك خطر ديگرى را هم اضافه نمودند، و | علاوه بر آن خطر كه از قول فرعون نقل كردند، يك خطر ديگرى را هم اضافه نمودند، و آن، اين بود كه: «با غلبه موسى بر شما طريقه مُثلاى شما و سنت قومی تان كه همان دين وثنيت است و قرن ها در ميان شما حكومت داشته و با آن دين، استخوان هايتان سفت و گوشت ها بر بدن هايتان روييده، از بين مى رود». | ||
و معلوم است كه مردم عوام | و معلوم است كه مردم عوام هم، كيش و مذهب خود را هرچه باشد، مقدس مى شمارند. مخصوصا مذهبى كه بر آن عادت كرده باشند و آن را سنتى پاك و آسمانى بدانند. اين اعلام خطر در حقيقت به اين منظور بوده كه مردم را برانگيزند، تا نسبت به كيش وثنيت پايدارى و استقامت ورزند. البته نه براى اين كه دين وثنيت دين حقى است و در آن شبهه اى نيست. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۴۵ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۴ صفحه ۲۴۵ </center> | ||
حجت موسى | چون حجت موسى «عليه السلام»، فساد آن دين را كاملا روشن كرده و بطلانش را برملا كرده بود، بلكه به اين عنوان بود كه اين كيش سنت مقدسى است كه مليت قبط بر آن تكيه دارد، و شوكت و عظمتشان، وابسته به آن است و زندگی شان با آن تأمين مى شود، به طورى كه اگر اختلاف كنند، و در مقابل موسى قيام ننمايند، موسى «عليه السلام» بر آنان غلبه يافته، به كلى نابود مى گردند. | ||
در | در نتيجه، راه چاره اين است كه فكرها و كيدها را جمع كنند و اختلاف را كنار گذارند و همه به يك صف بيايند تا نيرومند باشند، و بتوانند برنده شوند، كه امروز هر يك برنده باشد، او رستگار است. | ||
