تفسیر:المیزان جلد۱۳ بخش۱۴: تفاوت میان نسخه‌ها

==چند وجه ديگر در بيان مراد از مالك نفع وضرر نبودن بتها ==

بعضى از مفسرين گفته اند: گويا مراد از مالك ضرر ونفع نبودن بتها اين است كه قدرت تام وكامل ندارند، وگرنه مشركين اقرار دارند كه قدرت خدايان دروغى از ناحيه خداست ، آرى مشركين اين معنا را انكار ندارند كه شركاء وبتها به جميع صفاتشان مخلوق خدايند، وصفات خدا كاملتر وقوى تر از صفات بتها است.

اين معنا كه معلوم شد استدلال آيه كاملا تمام گشته مشركين مجاب مى شوند، وگرنه قدرت نداشتن ملائكه وجن كه مورد پرستش مشركين هستند خيلى روشن نيست ، ودليل روشنى نداريم كه بطور مطلق جن و ملك هيچ قدرتى ندارند.

واگر بگوئى : دليلش اين است كه مشركين دست به دامن جن وملك مى شوند، واجابتى نمى بينند، جواب مى دهيم ما مسلمانها هم دست به دامن خدا مى شويم ودعاهايمان مستجاب نمى شود.

بعضى ديگر گفته اند: مراد اين است كه اصلا قدرتى بر نفع وضرر ندارند واستدلال مى كنند به دليل اشعريها كه مى گويند تمامى ممكنات در ابتداى تكوينشان مستند به خدايند، وما در پاسخ آنان مى گوييم جن و انس و ملائكه هر چند كه الان قدرت دارند، ليكن در آغاز هم خودشان و هم قدرتشان مستند به خدايند پس در حقيقت مستقلا هيچ قدرتى ندارند.

وليكن هر چند كه قرآن براى ملائكه وجن اثبات انواع قدرت مى كند آن هم نه در يك آيه ودوآيه بلكه در آيات بسيارى كه نمى توان تاويلش كرد ولى در عين حال حقيقت قدرت را در نظائر آيه ((انّ القوة للّه جميعا به خدا اختصاص مى دهد.

و از اينجا مى فهميم كه غير خدا اگر چيزى يا كسى قدرتى دارد قدرتش از قدرت خدا نشاءت گرفته است ، يعنى خدا اورا قادر ساخته است ، واگر چيزى را مالك است خداوند تمليكش كرده ، پس احدى نيست كه در قدرت وملكى مستقل باشد مگر خود او، وقدرت وملكهائى كه در دست ديگران است عاريتى مى باشد وتاثيرش نيز بستگى به اذن خدا و مشيت او دارد.

بنابراين نمى توان احتجاج آيه شريفه را منوط بر اين دانست كه ملائكه و جن وانس كه مورد پرستش بت پرستان قرار گرفته اند اصلا قدرت ندارند، بلكه حجت مزبور مبتنى بر اين است كه خدايان ، مستقل در ملك و قدرت نيستند، ودر هر چه دارند مثل خود پرستش كنندگانشان محتاج به خدايند، وبه درگاه اوروانند واگر بت پرستان اين خدايان را مى خوانند از آنجائى كه دعا متوجه قدرت مستقل مى شود نه به قدرت كسى كه قدرتش و ملكش به تمليك ديگرى است ، پس در حقيقت دعا و مسئلت ايشان هم متوجه درگاه خداى تعالى است ، ودر حقيقت از او مى خواهند نه از بتها.

و اما به اين سخن مفسر كه گفت : ((دليلى واضح وروشن نداريم كه ملائكه وجن مطلقا قدرت نداشتند زيرا اگر استدلال كنى بر اينكه مشركين دست به دامن آنها (ملائكه وجن ) مى شوند واجابتى نمى بينند جواب مى دهيم ما مسلمانها هم دست به دامن خدا مى شويم ودعايمان مستجاب نمى شود واين دليل بر اين نيست كه خداوند قدرت ندارد جوابش را خداى تعالى در كلام خود داده تا ديگر كسى چنين معارضه اى نكند.