تفسیر:المیزان جلد۱۱ بخش۴۲: تفاوت میان نسخه‌ها

<span id='link361'><span>

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۵۰۲ </center>

و در الدّرالمنثور است كه ابن مردويه از على بن ابى طالب (عليه السّلام ) از رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) روايت كرده كه فرمود: وقتى اين آيه نازل شد حضرت فرمود: اينها كسانيند كه خدا و رسولش و اهل بيت رسولش را به راستى ، نه به دروغ دوست بدارند، و مؤ منين را شاهد و غايبشان را دوست بدارند، آرى بياد خداست كه يكديگر را دوست مى دارند.

مؤ لف : همه اين روايات از باب تطبيق مصداق بر عام است . آرى رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) و اهل بيت طاهرينش و برگزيدگان از صحابه و مؤ منين ، مصاديق ذكر خدايند، چون خدا بوسيله ايشان بياد مى آيد. و اما آيه شريفه اعم است و بر هر يادى دلالت دارد.

چند روايت درباره شجره طوبى در ذيل جمله : «'''طوبى لهم و حسن ماب '''»

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۵۰۳ </center>

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۵۰۴ </center>

مؤ لف : و در اين معنا روايات بسيارى از طرق شيعه و اهل سنت آمده ، و از ظاهر آنها برمى آيد كه در مقام تفسير آيه نبوده ، بلكه ناظر به بطن آيه است ، چون حقيقت معيشت طوبى همان ولايت خداى سبحان است كه از اين امّت على (عليه السّلام ) صاحب آن ولايت و اولين گشاينده باب آن است ، و مؤ منين اهل ولايت ، اتباع و پيروان اويند، و خانه او در بهشت نعيم كه بهشت ولايت است با خانه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) يكى است ، و تزاحم و اختلافى ميان آندو نيست - دقت فرمائيد.

و در الدّرالمنثور است كه ابن جرير و ابن منذر از ابن جريح روايت كرده اند كه در ذيل جمله «'''و هم يكفرون بالرحمن '''» گفته است : اين مربوط به آن وقتى است كه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) در حديبيه با قريش معاهده بست ، و در اول آن چنين نوشت : «'''بسم اللّه الرحمن الرحيم '''» آنها اعتراض كردند كه ما رحمان را نمى نويسيم و او را نمى شناسيم ، و ما در نوشته هايمان تنها مى نويسيم «'''بسمك اللّهم '''»، تو نيز بايد چنين بنويسى ، اينجا بود كه اين جمله نازل شد.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۵۰۵ </center>

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۵۰۶ </center>

و در تفسير قمى است كه در روايت ابى الجارود از ابى جعفر (عليه السّلام ) آمده كه در تفسير آيه «'''و لا يزال الذين كفروا تصيبهم بما صنعوا قارعه '''» فرموده : قارعه به معناى نقمت است ، و مقصود از جمله «'''او تحل قريبا من دارهم '''» اينست كه عذاب به قوم ديگرى نازل شود، ولى آنان از ديدن و شنيدنش معذب شوند، و آنهايى كه عذاب به آنها رسيده نيز مانند اينها عاصى و كافرند، و با اينكه اينان از ديدن و شنيدن سرنوشت آنان بايد پند بگيرند و از كفر و عصيان دست بردارند، پند نگرفته همچنان به كفر خود ادامه مى دهند تا آنكه وعده اى كه خدا به مؤ منين داده بيايد، ايشان را نصرت داده كفار را خوار و ذليل سازد.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۵۰۷ </center>

<span id='link365'><span>

<center> «'''ترجمه آیات'''» </center>

اين تتمه آيات سابق است ، و در آن باز هم گفتار كفار را كه گفته بودند: «'''لو لا انزل عليه آيه من ربه '''» تعقيب مى كند

<span id='link366'><span>

==توضيحى در مورد خوشحال شدن اهل كتاب از نزول قرآن ==

و اما نصارى ، قومى از ايشان نيز در آن روزگار بر دين حق بودند و هيچگونه عنادى نسبت به دعوت اسلام نشان ندادند،

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۵۰۹ </center>

و همچنين مجوس آن روز هم در انتظار بعثت و فرج خاتم الانبياء (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) و ظهور دينى كه حق و عدالت را گسترش دهد بسر مى بردند و مانند مشركين با حق دشمنى و عناد نمى ورزيدند.

با در نظر داشتن اين زمينه ، آيه در اين معنا ظهور دارد كه منظور از اهل كتاب همين يهود و نصارى و مجوس باشد، مخصوصا اهل حق از نصارى كه معتقد بودند به اينكه مسيح بشرى است كه خداوند او را به نبوت ارسال داشته - مانند نجاشى و اصحابش -.

ذيل آيه هم كه مى فرمايد: «'''بگو من مامور شدم كه خدا را بندگى كنم ، و كسى را شريكش ندانسته مردم را بسوى او دعوت كنم '''» آن را تاييد مى كند و خيلى روشن است كه خطاب در اين جمله مناسب تر است كه با نصارى باشد.

«'''و من الاحزاب من ينكر بعضه '''» - الف و لام در «'''الاحزاب '''» الف و لام عهد است ، و معنايش اين است كه پاره اى از احزاب اهل كتاب ، كسانيند كه پاره اى از آنچه به تو نازل شده را انكار مى كنند، و آن آياتى است كه دلالت بر توحيد و نفى تثليث و نفى ساير عقائد باطله و معارف و احكام دستخورده اهل كتاب دارد.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۵۱۰ </center>

بنابراين ذيل آيه ، همان معنايى را مى رساند كه آيه «'''قل هذه سبيلى ادعو الى اللّه على بصيره انا و من اتبعنى و سبحان اللّه و ما انا من المشركين '''» آن را افاده مى كرد.

وجوه ديگرى كه در بيان مراد از: «'''و الذين آتيناهم الكتاب يفرحون بماانزل اليك '''» گفته شده است

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۵۱۱ </center>

كلمه «'''عربيا'''» صفت است براى حكم ، و اشاره است به اينكه اگر كتاب را به زبان عربى كه زبان رسول خدا (صلى اللّه اعليه و آله و سلم ) است نازل فرموده براى اين بوده كه سنت او بر اين جارى شده كه هر پيغمبرى را به زبان قوم خودش بفرستد، و در اين باره فرموده : «'''و ما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه '''» و اين معنا پوشيده نيست كه خود شاهد است بر اينكه مراد از اهل كتابى كه در آيه قبلى آمده يهود و نصارى است ، و اصولا روى سخن در اين آيات به ايشان است همچنانكه آيات سابق متعرض ‍ حال مشركين بود.

<span id='link368'><span>

بنابراين منظور از جمله «'''و لئن اتبعت اهواءهم ...'''» نهى از پيروى خواسته هاى اهل كتاب است ، كه نه تنها در اين آيه بلكه بارها در قرآن كريم از آن نهى فرموده ، و عمده جهت آن اين است كه اهل كتاب از پيش ‍ خود معجزاتى دلبخواه غير از معجزه قرآن پيشنهاد مى كردند، همچنانكه مشركين از آن حضرت معجزاتى طلب مى نمودند. علاوه بر اينكه اهل كتاب نسخ احكام را محال مى پنداشتند،

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۵۱۲ </center>

بنابراين معناى آيه چنين مى شود: همچنانكه بر اهل كتاب (يهود و نصارى ) كتاب نازل كرديم ، بر تو نيز اين قرآن را نازل كرديم ، بزبان خودت ، و در حاليكه مشتمل بر حكم الهى ، و يا در حالى كه حاكم بين مردم است ، و تو اگر خواسته هاى اهل كتاب را پيروى كنى ، و مانند ايشان طمع بدارى كه بغير قرآن آيت ديگرى بر تو نازل شود، و يا با ايشان مداهنه نموده ، به پاره اى از احكام منسوخه و يا تحريف شده ايشان تمايل كنى ، ما تو را به عقوبت مى گيريم ، و در آن وقت است كه بغير خدا دادرسى نخواهى داشت و كسى تو را از عذاب خدا نجات نتواند داد. بنابراين مخاطب در اين آيه تنها رسول خدا (صلى اللّه اعليه و آله و سلم ) است ، نه امت ، آنچنانكه بعضى خيال كرده اند.

<span id='link369'><span>

==انبياء «ع» در آوردن آيه و معجزه داراى اختيار واستقلال نبوده اند ==

بعد از آنكه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) را از پيروى اهل كتاب نهى فرمود: اينك حقيقت حال را به وى تذكر مى دهد، و او را از چنين طمعى ماءيوس ساخته ، وادار مى كند كه بر خدا توكل نموده ، در امورش به او بازگشت نمايد.

اين است آن حقيقتى كه گفتيم جمله «'''و لقد ارسلنا رسلا من قبلك و جعلنا لهم ازواجا و ذريه '''» بدان اشاره مى كند. و جمله «'''و ما كان لرسول ان ياتى بايه الا باذن اللّه '''» هم اشاره به آن مطلبى است كه گفتيم انبياء قدرت غيبيه نداشته ،

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۵۱۳ </center>

در آنچه كه مى خواهند مستقل نيستند و تنها، كارى را مى توانند بكنند كه اذن خداوند ياورشان باشد.

و معناى اينكه فرمود: «'''لكل اجل كتاب '''» اين است : براى هر زمانى حكمى است رانده شده و مخصوص آن زمان كه اين نيز اشاره است بهمان مطلبى كه استثناء «'''الا باذن اللّه '''» و مساءله سنّت جارى خدا و تقديرات او بدان اشاره داشت .

پس خداى سبحان است كه هر چه بخواهد نازل مى كند و بهر چه بخواهد اذن مى دهد، و ليكن همو در هر وقت و هر آيتى را نازل نمى كند و بدان اذن نمى دهد، زيرا براى هر وقتى كتابى است كه او نوشته و به جز آنچه در آن نوشته واقع نمى شود.

«'''محو'''» هر چيز به معناى از بين بردن آثار آنست ، وقتى گفته مى شود من نوشته را محو كردم ، معنايش اين است كه خطوط و نقشه هاى آن را از بين بردم . و معناى اينكه در آيه ۲۴ سوره شورى فرمود: «'''و يمحو اللّه الباطل و يحق الحق بكلماته '''» اين است كه خداوند آثار باطل را از بين مى برد، همچنانكه فرموده : «'''فاما الزبد فيذهب جفاء...'''»، و نيز فرموده : «'''و جعلنا الليل و النهار ايتين فمحونا آيه الليل و جعلنا آيه النهار مبصره '''»، يعنى اثر بينا كنندگى را از شب گرفتيم . پس معناى محو قريب به معناى نسخ است . وقتى گفته مى شود: «'''نسخت الشمس الظل '''» معنايش اين است كه آفتاب سايه و اثر آنرا از بين برد.