التوبة ٨٢
| کپی متن آیه |
|---|
| فَلْيَضْحَکُوا قَلِيلاً وَ لْيَبْکُوا کَثِيراً جَزَاءً بِمَا کَانُوا يَکْسِبُونَ |
ترجمه
| التوبة ٨١ | آیه ٨٢ | التوبة ٨٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فَلْیَضْحَکُوا ... وَ لْیَبْکُوا»: مراد خبر است. یعنی: می خندند. و گریه می‌کنند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۹۶ - ۸۱، سوره توبه
- ادامه آيات مربوط به كسانى كه از رفتن به جنگ سرباز زدند و نكوهش و تهديد آنان به عذاب آخرت
- نهى از نمازگزاردن بر جنازه منافقين و ايستادن در كنار گور آنان
- بر خلاف منافقين ، مؤ منين به ماندن در خانه و شهر راضى نشدند بلكه بااموال و انفس خود به جهاد برخاستند
- نكته موجود در جمله : (( اعدّ الله لهم جنات ... )) و اينكه ورود به جنت براى مؤ منين مجاهد مشروط به باقى ماندن آنان به صفاى ايمان و اصلاحاعمال است
- مقايسه بين فقراء و تهيدستان كه آمادگى خود را براى جهاد اعلام نمودند، و دروغگويان منافق
- كسانى كه حكم وجوب جهاد از آنها برداشته شده و معذور مى باشند
- عذرخواهى منافقين از شما بعد از جنگ مسموع و مقبول نيست و نبايد از آنها راضى شويد
- روايتى در ذيل آيه شريفه : (( فرح المخلفون ... ))
- رواياتى در ذيل آيه اى كه از نمازگزاردن بر جنازه ميت منافق و حضور در كنار قبر او نهى مى كند (و لا تصل احد منهم )
- بيان ضعف و جعلى بودن رواياتى كه حاكى از نمازگزاردن پيامبر (ص ) بر جنازه عبدالله بن ابى و حضور او در كنار قبر او و... مى باشد
- چند روايت در مورد خوالف (كسانى كه با پيامبر به قصد تبوك نرفتند)
- چند روايت در مورد بكائين (چند نفرى كه به سبب نداشتن مركب براى حضور يافتن در جنگ بسيار گريستند)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلًا وَ لْيَبْكُوا كَثِيراً جَزاءً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ «82»
پس به سزاى آنچه (با دست خود) كسب مى‌كردند، كم بخندند و بسيار بگريند.
نکته ها
منافقان اگر بدانند كه به خاطر ترك جهاد، چه پاداش‌هايى را از دست داده و چه فرصت‌ها و نعمت‌هايى را كفران كرده‌اند، بايد كمتر شادى كنند و بسيار بگريند، گرچه گريه‌ى مادام‌العمرشان هم در برابر گريه‌هاى طولانى قيامت، چيزى نيست!
جلد 3 - صفحه 476
پیام ها
1- ناله و گريه بر گرفتارى‌ها، كيفر دنيوىِ متخلّفان از جهاد است. فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ ... وَ لْيَبْكُوا كَثِيراً جَزاءً
2- كيفر، متناسب با عمل است. «فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ .. وَ لْيَبْكُوا كَثِيراً»
3- خنده‌ها وخوشى‌هاى چند روزه‌ى منافق، حسرت وگريه‌هاى طولانى در پى‌دارد. فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ ... وَ لْيَبْكُوا كَثِيراً
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلاً وَ لْيَبْكُوا كَثِيراً جَزاءً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ (82)
ج5، ص 161
فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلًا: پس بايد كه بخندند در دنيا خنده اندك، زيرا فانى است و معذلك اسباب كرب كه هموم و غموم است در آن بيشتر باشد.
حاصل آنكه: اى پيغمبر، اين منافقان را بگو نخندند، و اگر جاى تعجب باشد كمتر بخندند، زيرا كه مذموم است (لفظ امر غايب و مراد نهى است).
وَ لْيَبْكُوا كَثِيراً: و بايد كه بكنند گريه بسيار در آخرت چون عقاب الهى را مشاهده كنند، زيرا آخرت باقى، و موجبات حزن و غصه براى آنها بسيار است (لفظ امر و مراد اخبار است به آينده).
نكته- ورود به صيغه امر دلالت است بر آنكه امرى لازم و حتمى و واجب است كه در دنيا خنده ايشان اندك بود و در آخرت گريه آنها بسيار. ممكن است كه گريه كنايه از فزع باشد.
جَزاءً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ: جزا دهد حق تعالى ايشان را جزا دادنى به آنچه بودند كه كسب مى‌كردند از نفاق و اخلاق بد و تخلف از جهاد به غير عذر. از ابن عباس نقل است كه منافقين در جهنم، مدت عمر دنيا گريه كنند كه اصلا آب از چشم آنها باز نايستد.
تبصره- خنده عبارت باشد از تفتحى كه در روى و دهن پيدا شود در موقعى كه تعجبى بيند يا شنود يا فرحى روى دهد. و گريه عبارت باشد از تشنجى كه در روى پيدا شود با جريان آب چشم در وقتى كه غم و حزنى طارى گردد. و از فعل ما نيست، زيرا موقوف بر اختيار ما نباشد، به قصد و دواعى ما حاصل نگردد، و به صوارف و كراهت ما منتفى نشود. پس بنابراين، تكليف شامل آن نيست، بلكه امر به گريه و نهى از خنده، امر و نهى متوجه اسباب و موجبات آن باشد. اما گريه سببش خوف الهى و ياد معاصى و عقاب سبحانى. و اما خنده موجبش غفلت و بطر و لهو و لعب و فراموشى غضب ربانى است. و هر چه مقام معرفت و يقين كامل شود، آثار اين دو صفت ظاهر گردد، و چنانچه انس بن مالك روايت نموده كه رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله فرمود: لو تعلمون ما اعلم لضحكتم قليلا و لبكيتم كثيرا يعنى: اگر مى‌دانستيد آنچه من دانم، هر آينه خنده كم مى‌نموديد و گريه بسيار مى‌كرديد.
ج5، ص 162
حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در نهج البلاغه (خطبه 115) مى‌فرمايد:
لو تعلمون ما اعلم ممّا طوى عنكم عيبة اذا لخرجتم الى الصّعدات تبكون على اعمالكم و تلتدمون على انفسكم و لتركتم اموالكم لا حارس لها و لا خالف عليها و لهمّت كلّ امرء منكم نفسه لا يلتفت الى غيرها و لكنّكم نسيتم ما ذكّرتم و امنتم ما حذّرتم فتاه عنكم رايكم و تشتّت عليكم امركم ....
يعنى: اگر بدانيد آنچه من مى‌دانم از چيزهائى كه پوشيده شده است از شما عيب آن، هر آينه بيرون مى‌رفتيد به صحراها و بلنديها، يعنى ترك استراحت مى‌كرديد از خانه‌ها در حالتى كه گريه مى‌نموديد بر اعمال خود و به صورت و سينه خود مى‌زديد به نوحه كردن. و هر آينه ترك مى‌كرديد مالهاى خود را بى‌حافظ و صاحبى و جانشينى، و هر آينه محزون و غمگين مى‌ساخت يا مى‌گداخت هر مردى از شما نفس خود را به طورى كه اصلا التفات به غير خود ندارد، و لكن شما فراموش نموديد آنچه پند داده شديد به آن، و ايمن گشتيد از آنچه ترسانيده شديد؛ پس حيران شد انديشه و تدبير شما، و پراكنده شد بر شما كار شما.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللَّهِ وَ كَرِهُوا أَنْ يُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ قالُوا لا تَنْفِرُوا فِي الْحَرِّ قُلْ نارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَوْ كانُوا يَفْقَهُونَ (81) فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلاً وَ لْيَبْكُوا كَثِيراً جَزاءً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ (82)
ترجمه
شاد شدند بازماندگان بتقاعدشان بر خلاف پيغمبر خدا و ناخوش داشتند كه جهاد كنند بمالهاشان و جانهاشان در راه خدا و گفتند بيرون مرويد در گرما بگو آتش جهنّم شديدتر است در گرمى اگر باشند كه بفهمند
پس بايد بخندند اندك و بايد بگريند بسيار بپاداش آنچه بودند كه كسب ميكردند.
جلد 2 صفحه 607
تفسير
فرح شادى‌اى است كه اثرش در قلب ظاهر شود و مخلّف جاى گذارده شده است و مقعد مصدر ميمى است بمعنى قعود و خلاف يا مصدر است بمعنى مخالفت و منصوب است بعنوان مفعول له بودن يا ظرف است بمعنى بعد گفته ميشود اقام خلاف القوم يعنى اقامت نمود بعد از آنها و بنابر اين منصوب است بظرفيّت و خلاصه ظاهر آيه شريفه آنستكه خوشحال شدند منافقان باقى ماندگان در مدينه بآنكه تقاعد نمودند از جهاد بعد از خروج پيغمبر (ص) يا براى مخالفت با آنحضرت و كراهت داشتند از جهاد در راه خدا باموال و نفوس خودشان با آنكه بايد با ميل و رغبت حاضر براى ادراك اين سعادت باشند و در صورت عدم تمكن از آن بايد محزون شوند از عدم توفيق خودشان اگر واقعا مسلمان و فهميده باشند پس معلوم ميشود نيستند و دليل ديگر بر نفاق و جهالت آنها آنستكه گفتند به اتباع و رفقاى خودشان يا مسلمانان كه بيرون نرويد در اين شدّت گرما كه خوف و خطر هلاكت است و جواب آنها آنستكه بگوئى اگر شما از گرما باك داريد مخالفت امر خدا و پيغمبر موجب دخول در آتش جهنم است كه قابل مقايسه نيست حرارت آن آتش با حرارت هواى تابستان و موجب هلاكت دائمى است و قصّه جدّ بن قيس در ضمن تفسير آيه شريفه و منهم من يقول ائذن لى و لا تفتنى گذشت پس معلوم ميشود آنها منافق و نفهمند كه ترجيح دادند دفع حرارت دنيا را بر كسب آتش جهنم پس بايد بخندند و خوشحال باشند مدت كمى تا خداوند و پيغمبرش آنها را بسزاى كردارشان برسانند و بگريند و محزون باشند مدت زيادى در دنيا و آخرت يا آخرت فقط بپاداش كفر و نفاق و تخلّف از جهاد كه مكتسب خودشان است و صيغه امر براى افاده حتميّت است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فَليَضحَكُوا قَلِيلاً وَ ليَبكُوا كَثِيراً جَزاءً بِما كانُوا يَكسِبُون‌َ (82)
پس بايد كم بخندند و بسيار گريه كنند جزاء آنچه که بودند براي خود خريداري كردند که آخرت را بدنيا فروختند و دنيا را گرفتند و آخرت را رها كردند.
فَليَضحَكُوا قَلِيلًا وَ ليَبكُوا كَثِيراً اينکه دو جمله و لو در مورد متخلفين وارد شده که بتخلف خود فرحناك شدند لكن نسبت بكليه اهل معاصي ساري و جاري است که بمعاصي خود فرحناك و خوشحال و خنده و قهقهه بلكه رقص
جلد 8 - صفحه 281
و طرب و ساز و آواز دارند و غافل از اينكه اينکه معاصي از سم‌ّ قتّال بدتر است زيرا سم فقط آن را ميكشد اما وبال معاصي هم در دنيا آنها را مبتلا ميكند که فرمود وَ ما أَصابَكُم مِن مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَت أَيدِيكُم شوري آيه 69 و در اخبار دارد حتي چشم زدن، خواب بد ديدن، پا بسنگ گرفتن در اثر معصيت است و در موقع احتضار سخت جان گرفتن که بفرمايد أَخرِجُوا أَنفُسَكُم‌ُ اليَوم‌َ تُجزَون‌َ عَذاب‌َ الهُون‌ِ الاية انعام آيه 93، و هم در عالم برزخ وَ مِن وَرائِهِم بَرزَخ‌ٌ إِلي يَوم‌ِ يُبعَثُون‌َ مؤمنون آيه 102، و هم در قيامت اگر شب و روز گريه كنند جا دارد جَزاءً بِما كانُوا يَكسِبُون‌َ كسب تحصيل و خريد و فروش است آخرت و دين فروختند بدنيا و بهشت را فروختند بجهنم و رضاي خدا را بغضب و سخط الهي (النّاس مجزيّون باعمالهم ان خيرا فخير و ان شرا فشر)
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 82)- در این آیه اشاره به این می‌کند که آنها به گمان این که پیروزی به دست آورده‌اند و با تخلف از جهاد و دلسرد کردن بعضی از مجاهدان به هدفی رسیده‌اند، قهقهه سر می‌دهند و بسیار می‌خندند، همان گونه که همه منافقان در هر عصر و زمان چنینند.
ولی قرآن به آنها اخطار می‌کند که «باید کم بخندند و بسیار بگریند» (فَلْیَضْحَکُوا قَلِیلًا وَ لْیَبْکُوا کَثِیراً).
گریه برای آینده تاریکی که در پیش دارند، گریه به خاطر این که همه پلهای
ج2، ص236
بازگشت را پشت سر خود ویران ساخته‌اند، و بالاخره گریه برای این که این همه استعداد و سرمایه عمر را از دست داده و رسوایی و تیره‌روزی و بدبختی برای خود خریده‌اند.
و در آخر آیه می‌فرماید: «این جزای اعمالی است که آنها انجام می‌دادند» (جَزاءً بِما کانُوا یَکْسِبُونَ).
نکات آیه
۱ - خوشحالى و خنده منافقان متخلف از جهاد، اندک و زودگذر در مقایسه با عذابها و گریه هاى اخروى آنان (فلیضحکوا قلیلا و لیبکوا کثیراً) برداشت فوق بر این اساس است که جمله «فلیضحکوا» در مورد دنیا و «و لیبکوا» در مورد آخرت باشد.
۲ - شادى اندک و رنج طولانى منافقان در دنیا، بازتاب عملکرد آنان و کیفر الهى براى ایشان (فلیضحکوا قلیلا و لیبکوا کثیراً جزاء بما کانوا یکسبون) برداشت فوق بدین احتمال است که خنده و گریه در «فلیضحکوا قلیلاً و لیبکوا کثیراً» هر دو مربوط به دنیا باشد.
۳ - گریه هاى طولانى منافقان در آتش سوزان دوزخ (قل نار جهنم أشد ... و لیبکوا کثیراً) برداشت فوق با توجّه به این است که «فلیضحکوا قلیلاً و لیبکوا کثیراً» متفرع بر «قل نار جهنم أشد حراً» در آیه قبل باشد.
۴ - متخلفان از جهاد، نباید از تخلف خویش مسرور گردند; بلکه باید از پیامد ناگوار ترک این فریضه، محزون و غمزده باشند. (فرح المخلفون ... فلیضحکوا قلیلاً و لیبکوا کثیراً)
۵ - خوشیهاى دنیا در مقایسه با رنجهاى اخروى براى گناهکاران بسى ناچیز است. (فلیضحکوا قلیلاً و لیبکوا کثیراً)
۶ - تخلف از جهاد و فرمان رسول خدا (ص) و اخلال در بسیج و تجهیز سپاه اسلام، جرمى است بزرگ. (خلف رسول اللّه ... قالوا لاتنفروا ... قل نار جهنم ... جزاء بما کانوا یکسبون)
۷ - توجّه به شدت حرارت آتش دوزخ، عامل خشنودى اندک انسان و گریه طولانى وى در دنیا و بیم او بر فرجام خویش (قل نار جهنم أشد حراً ... فلیضحکوا قلیلاً و لیبکوا کثیراً)
۸ - استمرار بر گناه، مسلتزم عذاب دوزخ و رنج طولانى (قل نار جهنم أشد ... جزاء بما کانوا یکسبون) «کانوا یکسبون» مفید استمرار است. زیرا فعل مضارع آن گاه که با «کان» و نظایر آن استعمال شود، بر استمرار دلالت مى کند.
۹ - کیفرهاى الهى در قیامت بازتاب کردار ناشایست خود انسانهاست. (و لیبکوا کثیراً جزاء بما کانوا یکسبون) با توجّه به اینکه خداوند، گریه و رنج طولانى را کیفر گناهان طولانى و مستمر کافران و منافقان قرار داده است، برداشت فوق استفاده مى شود.
موضوعات مرتبط
- تزکیه: عوامل تزکیه ۷
- جرایم: مراتب جرایم ۶
- جهاد: جرم اخلال در جهاد ۶; جرم تخلف از جهاد ۶; متخلفان از جهاد و اندوه ۴; متخلفان از جهاد و سرور ۴
- جهنم: موجبات جهنم ۸
- خدا: کیفرهاى خدا ۲، ۹
- ذکر: آثار ذکر آتش جهنم ۷
- رفتار: پایه هاى رفتار ۷
- رنج: موجبات رنج هاى طولانى ۸
- سرور: عوامل تعدیل سرور دنیوى ۷; کمى سرور دنیوى ۵
- عصیان: جرم عصیان از محمّد (ص) ۶
- عمل: آثار عمل ۲; آثار عمل ناپسند ۹
- فرجام اندیشى: عوامل فرجام اندیشى ۷
- کیفر: موجبات کیفر اخروى ۹
- گریه: عوامل گریه پسندیده ۷
- گناه: آثار اصرار بر گناه ۸
- گناهکاران: رنجهاى اخروى گناهکاران ۵; کمى سرور گناهکاران ۵
- منافقان: خنده منافقان ۱; رنجهاى طولانى منافقان ۲; کمى سرور منافقان ۱، ۲; کیفر دنیوى منافقان ۲; گریه اخروى منافقان ۱، ۳; گریه طولانى منافقان ۳; منافقان در جهنم ۳; منافقان متخلف از جهاد ۱
منابع
