الأنعام ١١٥
ترجمه
| الأنعام ١١٤ | آیه ١١٥ | الأنعام ١١٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«تَمَّتْ»: تمام شد. انجام پذیرفت. مراد این است که فرمان خدا انجام می‌پذیرد و جامه عمل به خود می‌گیرد. «کَلِمَةٌ»: فرمان. مراد تحقّق وعد و وعید خدا است (نگا: اعراف / هود / صافّات / و . «صِدْقاً وَ عَدْلاً»: صادقانه و دادگرانه. مراد این است که مضمون آن حتماً تحقّق می‌یابد و عادلانه پاداش نیکان و پادافره بدان داده می‌شود. مصدرند و حال بوده و به معنی (صَادِقَةً وَ عَادِلَةً) می‌باشند. «کَلِمَات»: فرمانها. سنن (نگا: احزاب / ). یادآوری: می‌توان در این آیه شریفه، واژه (کَلِمَة) را کلام‌الله یعنی قرآن، و واژه (کلمات) کلمه‌ها و جملات و احکام آن بشمار آورد. در این صورت معنی چنین می‌شود: قرآن پروردگارت در منتهای کمال است. در آنچه از آن خبر می‌دهد صادق، و درباره آنچه حکم صادر می‌کند عادل می‌باشد. هیچ کسی نمی‌تواند آن را تباه و دگرگون کند (زیرا خدا حافظ آن است. نگا: حجر / و خدا اقوال مردمان را می‌شنود و از افعال همگان آگاه است. «صِدْقاً وَ عَدْلاً»: این دو واژه می‌توانند تمییز باشند. در این صورت معنی چنین می‌شود: قرآن پروردگارت، صداقت و عدالت در آن به تمام و کمال است.و ...
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ... (۰) وَ إِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ... (۳) حُرِّمَتْ عَلَيْکُمُ الْمَيْتَةُ وَ... (۱) الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ... (۰) أَ فَمَنْ يَعْلَمُ أَنَّمَا أُنْزِلَ... (۲) الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ... (۰) وَ إِنَّکَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ... (۱) قَالُوا يَا قَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا... (۲) لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا... (۱)
تفسیر
- آيات ۱۲۱ - ۱۱۴، سوره انعام
- معناى (( كلمة )) و موارد استعمال آن در قرآن .
- مراد از تماميت كلمه به صدق و عدل در: (( تمت كلمة ربك ... )) كمال يافتن شرايع با تشريع شريعت اسلام است .
- در امورى از قبيل معارف الهى و شرايع ، نبايد به حدس و تخمين بسنده كرد و جز به علمو يقين تكيه نبايد كرد.
- مراد از گناه ظاهرى در: ذروا ظاهر الاءثم و باطنه )) واقوال مفسرين در اين باره .
- خطاب به مؤ منين كه اگر در خوردن مردار، از مشركين پيروى كنند در زمره آنان قرارخواهند گرفت .
- (رواياتى در ذيل جمله (( و تمت كلمة ربك ... )) و تذكيه حيوانات و...).
نکات آیه
۱- قرآن کلمه تام و صدق و عدل پروردگار است. (و هو الذى أنزل إلیکم الکتب ... و تمت کلمت ربک صدقا و عدلا) مراد از «کلمت»، به قرینه آیه قبل که سخن از نزول کتاب است، قرآن مى تواند باشد.
۲- اسلام آخرین دین آسمانى و پیامبر (ص) خاتم انبیا و قرآن آخرین کتاب آسمانى است. (و تمت کلمت ربک صدقا و عدلا) لازمه تمام بودن قرآن در طول زمان این است که قرآن آخرین کتاب آسمانى و محتواى آن اسلام نیز آخرین دین باشد.
۳- نزول معجزات و محدوده آن، وارونه ساختن دل و دیده کافران، و قرار دادن دشمن براى پیامبران، از سنتها و کلمات خداوند و غیر قابل تغییر است. (إنما الأیت عند الله ... و نقلب ... و کذلک جعلنا ... و تمت کلمت ربک) در آیات گذشته چند سنت و قانون الهى یاد شد، از جمله: «نقلب أفئدتهم» و «ما کانوا لیؤمنوا» و «لکل نبى عدوا». لذا اگر مراد از «کلمت»، سنن باشد، همه موارد ذکر شده را مى تواند شامل گردد.
۴- قرآن کتابى تمام و کافى براى اثبات نبوت و رسالت پیامبر (ص) است. (و تمت کلمت ربک صدقا و عدلا) اگر مراد از «کلمت»، قرآن باشد، تمام بودن آن بدین معنى مى تواند باشد که قرآن از جهت مقاصدى که براى آن آمده وافى و کافى است. و از جمله مقاصد، به قرینه آیات قبل، اثبات حقانیت رسالت پیامبر (ص) است.
۵- قرآن و اسلام پاسخگوى همه نیازهاى هدایتى بشر و حجت تامه پروردگار است. (و تمت کلمت ربک) لازمه تمام بودن قرآن و در نتیجه اسلام، توان پاسخگویى به همه نیازهاست ; به گونه اى که به بیرون از خود نیازى نداشته باشد ; همان گونه که راغب مى گوید: «تمام ... انتهائه إلى حد لا یحتاج إلى شىء خارج عنه».
۶- اسلام تمام کننده و مکمل ادیان گذشته است. (و تمت کلمت ربک) اگر اسلام مکمل و متمم ادیان گذشته نبود، باید پس از آن هم دین دیگرى مى آمد و در این صورت تمام و کامل بودن بر آن صدق نمى کرد.
۷- اتمام دین، با بعثت پیامبر (ص) جلوه اى از ربوبیت خداوند است. (و تمت کلمت ربک صدقا و عدلا)
۸- صدق و عدل معیار و مبناى قوانین و سنتهاى خداوند در نظام هستى است. (و تمت کلمت ربک صدقا و عدلا) اگر مراد از «کلمت رب» قوانین و سنتهاى جارى خداوند باشد، صدق و عدل دو ویژگى شاخص آن سنتها خواهد بود.
۹- خبرهاى قرآن صادق و معارف، احکام و قوانین آن بر میزان عدل است. (و تمت کلمت ربک صدقا و عدلا)
۱۰- قرآن و کلام الهى در برترین مرتبه از نظر صدق و عدل قرار دارند. (و تمت کلمت ربک صدقا و عدلا) اگر «صدقا و عدلا» تمیز نسبت باشند، بیانگر جهت تمامیت بوده که مضمون آن در برداشت فوق آمده است.
۱۱- راستى و عدل از ملاکها و مفاهیم اساسى و ارزشى اسلام است. (و تمت کلمت ربک صدقا و عدلا)
۱۲- قرآن و کلام الهى تبدیل ناپذیر و مصون از هر گونه نقض و تغییر است. (و تمت کلمت ربک ... لا مبدل لکلمته) «تبدیل» یعنى چیزى را به جاى چیز دیگر قرار دادن، و همچنین به معنى ابطال و نقض هم مجازاً به کار مى رود. لذا نفى تبدیل در آیه به این معنا نیز گرفته شده است.
۱۳- تنها خداوند سمیع (بسیار شنوا) و علیم (بسیار دانا) است. (و هو السمیع العلیم)
۱۴- کمال دین و تبدیل ناپذیرى کلمات خدا بر اساس شنوایى و علم گسترده اوست. (و تمت کلمت ... و هو السمیع العلیم)
۱۵- خداوند شنواى گفته ها و خواسته هاى مشرکان و آگاه به همه جوانب آن است. (و أقسموا بالله ... زخرف القول غرورا ... و تمت کلمت ربک ... و هو السمیع العلیم)
۱۶- ارائه کلمه تامه پروردگار (قرآن) با در نظر گرفتن همه شبهات و بهانه هاى مخالفان انجام پذیرفته است. (و تمت کلمت ربک صدقا و عدلا ... و هو السمیع العلیم) از وجوه محتمل در بیان تناسب «السمیع» با مضمون آیه آن است که ذکر این وصف براى اشاره به شبهات و القائاتى است که درباره قرآن مطرح مى شود. یعنى کلام خداوند تمام است و او شبهات را نیز در نظر داشته و با عنایت به آنها قرآن را نازل فرموده است.
روایات و احادیث
۱۷- عن النبى (ع) فى قوله «و تمت کلمة ربک صدقا و عدلا» قال: لا إله إلا الله.[۱] از رسول خدا (ص) روایت شده است: مراد از «کلمة ربک در آیه «و تمت کلمة ربک ... » «لا إله إلا الله» است.
موضوعات مرتبط
- ادیان: مکمّل ادیان ۶
- ارزشها: ملاک ارزشها ۱۱
- اسلام: جامعیت اسلام ۵ ; خاتمیت اسلام ۲ ; ویژگى اسلام ۲، ۵ ; هدایتگرى اسلام ۵
- اسماء و صفات: سمیع ۱۳ ; علیم ۱۳
- انبیا: خاتم انبیا ۲
- توحید: کلمه توحید ۱۷
- خدا: اتمام حجت خدا ۵ ; اختصاصات خدا ۱۳ ; حتمیت سنّتهاى خدا ۳ ; ربوبیت خدا ۷ ; شنوایى خدا ۱۴، ۱۵ ; صداقت کلام خدا ۱۰ ; علم خدا ۱۴، ۱۵ ; ویژگیهاى سنتهاى خدا ۸ ; ویژگیهاى کلام خدا ۱۰، ۱۲
- دشمنى: با انبیا ۳
- دین: آخرین دین ۲ ; اتمام دین ۷ ; منشأ کمال دین ۱۴
- صداقت: ارزش صداقت ۱۱ ; اهمیت صداقت ۸
- عدالت: ارزش عدالت ۱۱ ; اهمیت عدالت ۸
- قرآن: احکام قرآن ۹ ; اخبار قرآن ۹ ; اعتدال قرآن ۱ ; بهانه جویى مخالفان قرآن ۱۶ ; جامعیت قرآن ۱، ۵ ; خاتمیت قرآن ۲ ; صداقت قرآن ۱، ۹، ۱۰ ; صیانت قرآن از تغییر ۱۲ ; کمال قرآن ۱ ; نزول قرآن ۱۶ ; نظام تعالیم قرآن ۹ ; نقش قرآن ۴ ; ویژگى قرآن ۱، ۲، ۴، ۵، ۱۰، ۱۲، ۱۶ ; هدایتگرى قرآن ۵
- کافران: ختم قلب کافران ۳ ; کوردلى کافران ۳
- کتب آسمانى: آخرین کتاب آسمانى ۲
- کلمات الله:۱، ۳، ۱۶ تغییرناپذیرى کلمات الله ۱، ۳، ۱۶ ۱۴ ; مراد از کلمات الله ۱، ۳، ۱۶ ۱۷
- محمّد (ص): آثار بعثت محمّد (ص) ۷ ; خاتمیت محمّد (ص) ۲ ; دلایل نبوت محمّد (ص) ۴
- مشرکان: خواسته هاى مشرکان ۱۵
- معجزه: منشأ معجزه ۳ و اگر از بیشتر کسانى که روى زمینخاند پیروى کنى تو را از راه خدا گمراه میخکنند، [زیرا] جز از گمان پیروى نمیخکنند، و جز حدس و تخمین نمیخزنند.
منابع
- ↑ الدر المنثور، ج ۳، ص ۳۴۵.
[[رده:منشأ معجزه و اگر از بیشتر کسانى که روى زمینخاند پیروى کنى تو را از راه خدا گمراه میخکنند [زیرا] جز از گمان پیروى نمیخکنند و جز حدس و تخمین نمیخزنند.]]
