۱۴٬۲۱۶
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۳ بخش۱۰: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←بحثى قرآنى واجتماعى پيرامون حرمت زنا
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
<span id='link78'><span> | <span id='link78'><span> | ||
== | ==گفتاری پیرامون حرمت زنا == | ||
اين بحثى كه عنوان مى | اين بحثى كه عنوان مى كنيم، هم بحثى است قرآنى و هم اجتماعى. | ||
همه مى دانيم كه هر يك از جنس | |||
علاوه بر | همه مى دانيم كه هر يك از جنس «نر» و «ماده» نوع بشر، وقتى به حدّ رشد رسيد - در صورتى كه داراى بنيه اى سالم باشد - در خود ميلى غريزى نسبت به طرف ديگر احساس مى كند. و البته اين مسأله غريزى، منحصر در افراد انسان نيست، بلكه در تمامى حيوانات نيز اين ميل غريزى را مشاهده مى كنيم. | ||
علاوه بر جهاز | |||
علاوه بر اين، همچنين مشاهده مى كنيم كه هر يك از اين دو طرف، مجهز به جهاز و اعضاء و قوایى است كه او را براى نزديك شدن به طرف مقابلش وادار مى كند. اگر در نوع جهاز تناسلى اين دو طرف به دقت مطالعه و بررسى كنيم، جاى هيچ ترديدى باقى نمى ماند كه اين شهوت غريزى بوده و وسيله اى است براى توالد و تناسل، كه خود مايه بقاء نوع است. | |||
همين اختصاص باعث شده كه | علاوه بر جهاز تناسلى، انواع حيوانات از آن جمله انسان، به جهازهاى ديگرى نيز مجهز است كه باز دلالت دارند بر اين كه غرض از خلقت جهاز تناسلى، همان «بقاء نوع» است. يكى از آن ها محبت و علاقه به فرزند است، و يكى ديگر، مجهز بودن ماده هر حيوان پستاندار به جهاز شيرساز است، تا طفل خود را براى مدتى كه بتواند خودش غذا را بجود و فرو ببرد و هضم كند، شير بدهد و از گرسنگى حفظ نمايد. | ||
پس | همه اين ها، تسخيرهایى است الهى، كه به منظور «بقاء نوع»، جنس نر را مسخّر ماده و ماده را مسخّر نر كرده، جهاز تناسلى طرفين را مسخّر و دل هاى آنان را، و و و...، همه را مسخّر كرده، تا اين غرض تأمين شود. | ||
با همه | |||
و به همين جهت مى بينيم انواع حيوانات، با اين كه مانند انسان مجبور به تشكيل اجتماع و مدنيت نيستند و به خاطر اين كه زندگی شان ساده و حوائجشان مختصر است، و هيچ احتياجى به يكديگر ندارند، معذلك گاه گاهى غريزه جنسى وادارشان مى كند كه نر و ماده با هم اجتماع كرده و عمل مقاربت را انجام دهند. و نه تنها انجام بدهند و هر يك دنبال زندگى خويش را بگيرند، بلكه به لوازم اين عمل هم ملتزم شوند، و هر دو، در تكفّل طفل و يا جوجه خود و غذا دادن و تربيت آن، پایبند باشند، تا طفل و يا جوجه شان به حدّ رشد برسد، و به اداره چرخ زندگى خويش مستقل گردد. | |||
و نيز، به همين جهت است كه مى بينيم از روزى كه تاريخ، زندگى بشريّت و سيره و سنّت او را سراغ مى دهد، سنّت ازدواج را هم كه خود يك نوع اختصاص و رابطه ميان زن و شوهر است، سراغ مى دهد. همه اين ها، ادلّه مدّعاى ما است. زيرا اگر غريزه تناسل، بشر را به اين كار وا نمى داشت، بايد تاريخ سراغ دهد كه در فلان عصر، نظامى در ميان زن و شوهرها نبوده. | |||
آرى، مسأله اختصاص يك زن به شوهر خود، اصلى طبيعى است كه مايه انعقاد جامعه انسانى مى گردد، و جاى هيچ ترديد نيست كه ملت هاى گوناگون بشرى در گذشته، هر چند هم كه داراى افراد فراوان بوده اند، بالاخره به مجتمعات كوچكى به نام خانواده منتهى مى شدند. | |||
همين اختصاص باعث شده كه مردان، زنان خود را مال خود بدانند، و عينا مانند اموال خود از آن دفاع كنند، و جلوگيرى از تجاوز ديگران را فريضه خود بدانند، همان طور كه دفاع از جان خود را فريضه مى دانند، بلكه دفاع از عِرض را واجب تر دانسته، گاهى جان خود را هم بر سر عِرض و ناموس خود از دست بدهند. | |||
و همين غريزه دفاع از اغيار است كه در هنگام هيجان و فورانش، غيرتش مى نامند و به كسى كه نمى گذارد به ناموسش تجاوز شود، غيرتمند مى گويند، و نمى گويند مردى است بخيل. | |||
باز به همين جهت است كه مى بينيم در همه اعصار، نوع بشر، نكاح و ازدواج را مدح كرده و آن را سنّت حسنه دانسته، و زنا را نكوهش نموده، فى الجمله آن را عملى شنيع معرفى كرده اند و گناهى اجتماعى و عملى زشت دانسته اند، به طورى كه خود مرتكب نيز، آن را علنى ارتكاب نمى كند، هرچند به طورى كه در تاريخ امم و اقوام ديده مى شود در بعضى از اقوام وحشى، آن هم در پاره اى از اوقات و در تحت شرایطى خاص، در ميان دختران و پسران و يا بين كنيزان معمول بوده است. | |||
پس اين كه مى بينيم تمامى اقوام و ملل در همه اعصار، اين عمل را زشت و فاحشه خوانده اند، براى اين بوده كه مى فهميدند اين عمل، باعث فساد انساب و شجره هاى خانوادگى و قطع نسل و ظهور و بروز مرض هاى گوناگون تناسلى گشته، و همچنين علاوه بر اين، باعث بسيارى از جنايات اجتماعى، از قبيل آدم كشى و چاقوكشى و سرقت و جنايت و امثال آن مى گردد. | |||
و نيز باعث مى شود عفت و حياء و غيرت و مودّت و رحمت، در ميان افراد اجتماع، جاى خود را به بى عفّتى و بى شرمى و بى غيرتى و دشمنى و شقاوت بدهد. | |||
با همه اين ها، تمدنى كه ممالك غربى در اين اعصار به وجود آورده اند، از آن جایى كه صرفا بر اساس لذت جویى و عياشى كامل و برخوردارى از مزاياى زندگى مادى و نيز آزادى افراد در همه چيز بنا نهاده شده، و آزادى را جز در آن امورى كه مورد اعتناى قوانين مدنى است، سلب نكرده و حتى كار را به جایى رسانده اند كه تمامى آداب قومى و مرزهاى دينى و اخلاقى و شرافت انسانى را كنار گذاشته، افراد را در هر چيز كه ميل داشته باشند و در هر عملى - هر چه هم كه شنيع باشد - آزاد گذاشته اند، و گذشته از بعضى شرایط جزئى كه در پاره اى موارد مخصوص ، اعتبار كرده اند، ديگر هيچ اعتنایى به آثار سوء اين آزادى بى قيد و شرط افراد ندارند، و قوانين اجتماعى را هم بر طبق خواسته اكثر مردم تدوين مى كنند. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه :۱۲۰ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه :۱۲۰ </center> | ||
نتيجه چنين | نتيجه چنين تمدنى، اشاعۀ فحشاء ميان مردان و زنان شده و حتّى تا داخل خانه ها در ميان مردان صاحب زن و زنان صاحب شوهر و حتى نسبت به محارم سرايت نموده و شايد ديگر كسى ديده نشود كه از آثار شوم اين تمدن، سالم مانده باشد، بلكه به سرعت اكثريت را با خود همراه كرده است، و يكى از آثار شومش، اين است كه صفات كريمه اى كه هر انسان طبيعى، متّصف بدان است و آن را براى خود مى پسندد و همه آن ها از قبيل عفت و غيرت و حياء آدمى را به سنت ازدواج سوق مى دهد، رفته رفته ضعيف گشته است، تا آن جا كه بعضى از فضائل مسخره شده است، و اگر نقل پاره اى از كارهاى زشت خودش شنيع و زشت نبود، و اگر بحث ما قرآنى و تفسير نبود، آمارى را كه پاره اى از جرايد منتشر كرده اند، اين جا نقل مى كرديم تا مدعاى ما ثابت گردد، كه آثار شوم اين تمدن تا چند درصد افراد بشر را آلوده كرده است. | ||
و اما شريعت هاى آسمانى، به طورى كه قرآن كريم بدان اشاره مى كند و تفسير آيات آن در سوره «انعام»، آيه ۱۵۱ تا آيه ۱۵۳ گذشت، همه از عمل زشت زنا به شديدترين وجه نهى مى كرده اند، در ميان يهود قدغن بوده، از انجيل ها هم بر مى آيد كه در بين نصارا نيز، حرام بوده است، در اسلام هم مورد نهى قرار گرفته و جزء گناهان كبيره شمرده شده است، و البته حرمتش در محارم، چون مادر و دختر و خواهر و عمّه و خاله، شديدتر است. | |||
و همچنين در صورت «احصان»، يعنى در مورد مردى كه زن داشته و زنى كه شوهر داشته باشد، حرمتش بيشتر است، و در غير صورت احصان، حدود سبك ترى دارد. مثلا اگر بار اول باشد، صد تازيانه است و در نوبت سوم و چهارم، يعنى اگر دو يا سه بار حد خدایى بر او جارى شده باشد و باز هم مرتكب شود، حدّش اعدام است. و اما در صورت محصنه بودن، در همان نوبت اول بايد سنگسار شود. | |||
و در آيه مورد بحث، به حكمت حرمت آن اشاره نموده و در ضمن نهى از آن، فرموده: «به زنا نزديك نشويد، كه آن فاحشه و راه بدى است». اولاً، آن را فاحشه خوانده، و در ثانى، به راه بد توصيفش كرده كه مراد از آن - و خدا داناتر است - سبيل بقاء است. همچنان كه از آيه: «أئِنَّكُم لَتَأتُونَ الرِّجَالَ وَ تَقطَعُونَ السَّبِيلَ» نيز بر مى آيد كه: مقصود از «راه»، همان راه بقاء نسل است، و معنايش اين است كه: آيا شما در آميختن با زنان را كه راه بقاى نسل مى باشد و نظام جامعه خانوادگى را كه محكم ترين وسيله است براى بقاى مجتمع مدنى به وجود مى آورد، از هم مى گسليد؟. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۱۲۱ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۱۲۱ </center> | ||
آرى، با باز شدن راه زنا، روز به روز ميل و رغبت افراد به ازدواج كمتر مى شود. چون با اين كه مى تواند از راه زنا حاجت جنسى خودرا برآورد، داعى ندارد اگر مرد است، محنت و مشقت نفقه عيال و اگر زن است، زحمت حمل جنين و تربيت او را تحمل نموده و با محافظت و قيام به واجبات زندگی اش، جانش به لب برسد، با اين كه غريزه جنسى كه محرك و باعث همه اين ها است، از راه ديگر هم اقناع مى شود، بدون اين كه كمترين مشكل و تعبى تحمل كند. | |||
همه | همچنان كه مى بينيم دختر و پسر جوان غربى، همين كار را مى كند، و حتّى به بعضى از جوان هاى غربى گفته اند كه چرا ازدواج نمى كنى؟ در پاسخ گفته است: چه كار به ازدواج دارم، تمام زن هاى اين شهر، از آنِ من مى باشد! ديگر ازدواج چه نتيجه اى دارد؟ تنها خاصيت آن، مشاركت و همكارى در كارهاى جزئى خانه است، كه آن هم مانند ساير شركت ها است كه با اندك بهانه اى، منجر به جدایى شريك ها از همديگر مى شود، و اين مسأله، امروزه به خوبى در جوامع غربى مشهود است. | ||
و اين جاست كه مى بينيم ازدواج را به يك شركت تشبيه كرده اند كه بين زن و شوهر منعقد مى شود و آن را تنها غرض و هدف ازدواج مى شمارند، بدون اين كه حسابى براى توليد نسل و يا برآوردن خواسته هاى غريزه باز كنند، بلكه اين ها را از آثار مترتبه و فرع بر شركت در زندگى مى دانند. در نتيجه، اگر توافق در اين شركت ادامه يافت كه هيچ، و گرنه از اولاد و مسأله غريزه طبيعى صرف نظر مى كنند. | |||
همه اين ها، انحراف هایى است از راه فطرت، و ما اگر در اوضاع و احوال حيوانات و انواع مختلف آن ها دقت كنيم، خواهيم ديد كه حيوانات غرض اصلى و بالذات از ازدواج را، ارضاء غريزه تحريك شده، و پديد آوردن نسل و ذرّيه مى دانند. | |||
همچنان كه دقت در وضع انسان در اولين بارى كه اين تمايل را در خود احساس مى كند، ما را به اين حقيقت مى رساند كه هدف اصلى و تقدمى كه او را به اين عمل دعوت مى كند، همان ارضاء غريزه است، كه مسأله توليد نسل دنبال آن است. | |||
و اگر محرك انسان به اين سنّت طبيعى، مسأله شركت در زندگى و تعاون در ضروريات حيات، از خوراك و پوشاك و آشيانه و امثال آن بود، ممكن بود مرد اين شركت را با مردى مثل خود، و زن با زنى مثل خود برقرار كند، و اگر چنين چيزى ممكن بود و دعوت غريزه را ارضاء مى كرد، بايد در ميان جوامع بشرى گسترش مى يافت و يا حداقل براى نمونه هم كه شده، | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۱۲۲ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۱۲۲ </center> | ||
در طول تاريخ در ميان يكى از جوامع بشرى صورت مى گرفت | در طول تاريخ در ميان يكى از جوامع بشرى صورت مى گرفت و ميان دو مرد و دو زن، حتى احيانا چنين شركتى برقرار مى شد و در تمام طول تاريخ و در همه جوامع مختلف بشرى، به يك وتيره (طريقه، راه و روش) جريان نمى يافت و اصلا چنين رابطه اى ميان دو طبقه اجتماع، يعنى طبقه مردان از يك طرف و زنان از طرف ديگر برقرار نمى شد. | ||
يكى از تصورات باطل اين است كه كسى تصور كند كه كار بشر در اثر | و از طرفى ديگر، اگر اين روش غربى ها ادامه پيدا نموده و روز به روز، به عدد فرزندان نامشروع اضافه شود، مسأله مودّت و محبّت و عواطفى كه ميان پدران و فرزندان است، به تدريج از بين رفته و باعث مى شود كه اين رابطه معنوى از ميان پدران نسبت به فرزندان رخت بربندد، و وقتى چنين رابطه اى باقى نماند، قهرا سنّت ازدواج از ميان جامعه بشر كنار رفته و بشر رو به انقراض خواهد نهاد. همه اين ها كه گفتيم، نمونه هايش در جامعه هاى اروپایى خودنمایى مى كند. | ||
پس حاصل كلام اين شد كه باطل شدن غريزه طبيعى | يكى از تصورات باطل اين است كه كسى تصور كند كه كار بشر در اثر پيشرفت هاى فنّى به زودى به جایى برسد كه چرخ زندگى اجتماعى خود را با اصول فنى و طرق علمى بچرخاند، بدون اين كه محتاج به كمك غريزه جنسى شود. يعنى فرزندان را به وجود آورد، بدون اين كه اصلا احتياجى به رابطه به اصطلاح معنوى و محبت پدرى و مادرى باشد. مثل اين كه جایزه هایى مقرر كنند براى كسانى كه توليد نسل كنند و پدران به خاطر رسيدن به آن جوایز، فرزند تحويل دهند! همچنان كه در بعضى از ممالك امروز معمول شده است، غافل از اين كه جایزه قرار دادن و يا هر قانون و سنّت ديگرى، مادام كه در نفوس بشر ضامن اجراء نداشته باشد، دوام پيدا نمى كند. قوانين در بقاى خود از قوا و غرائز طبيعى انسان كمك مى گيرند، نه به عكس كه غرائز از قوانين استمداد نمايد و قوانين بتوانند غرائز را به كلّى باطل كنند. آرى، اگر غرائز باطل شد، نظام اجتماع باطل مى شود. | ||
هيأت اجتماع، قائم به افراد اجتماع است، و قوام قوانين جارى بر اين است كه افراد آن را بپذيرند و بدان رضايت دهند، و آن قوانين بتواند پاسخگوى جامعه باشد. با اين حال چگونه ممكن است قوانينى در جامعه اى جريان يابد و دوام پيدا كند كه قريحه جامعه خواستار آن نبوده و دل ها پذيرايش نباشد. | |||
پس حاصل كلام اين شد كه باطل شدن غريزه طبيعى و غفلت اجتماع بشرى از غايت و هدف اصلى آن، انسانيت را به نابودى تهدید مى كند، و به زودى هم كارش را بدين جا خواهد كشانيد. و اگر هنوز چنين خطرى كاملا محسوس نشدهف براى اين است كه هنوز عموميت پيدا نكرده است. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۱۲۳ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۱۲۳ </center> | ||
علاوه بر مطالب | علاوه بر مطالب مذكور، اين عمل زشت و پست، اثر ديگرى هم از نظر شريعت اسلامى دارد، و آن بر هم زدن انساب و رشته خانوادگى است، كه با گسترش زنا، ديگر جایى براى احكام نكاح و ارث باقى نمى ماند. | ||
وَ | |||
اين آيه از كشتن نفس محترمه نهى مى كند، مگر در صورتى كه | وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْس الَّتى حَرَّمَ اللَّهُ إِلّا بِالْحَقِّ | ||
وَ مَن قُتِلَ مَظلُوماً فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ | اين آيه از كشتن نفس محترمه نهى مى كند، مگر در صورتى كه به حق باشد. به اين معنا كه طرف مستحق كشته شدن باشد. مثل اين كه كسى را كشته باشد، يا مرتد شده باشد (و حرمت دينى را در جامعه بشكند) و امثال اين ها، كه در قوانين شرع مضبوط است. | ||
مقصود از | |||
معناى | و شايد از اين كه «نفس» را توصيف كرد به «حَرَّمَ اللّهُ»، و نفرمود «حَرَّمَ اللّهُ فِى الإسلَام»، اشاره به اين باشد كه حرمت قتل نفس، مختص به اسلام نيست، در همه شرايع آسمانى حرام بوده و اين حكم، از شرايع عمومى است، همچنان كه در تفسير آيه ۱۵۱ و۱۳۵ سوره «انعام» هم، بدان اشاره شد. | ||
وَ مَن قُتِلَ مَظلُوماً فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطاناً فَلا يُسرِف فى الْقَتْلِ إِنَّهُ كانَ مَنصُوراً | |||
مقصود از اين كه فرمود: «ما براى ولىّ مقتول، سلطانى قرار داديم»، همين است كه او را در قصاص از قاتل، سلطنت و اختيار داده ايم. و ضميرى كه در «فَلَا يُسرِف» و در «إنَّهُ» هست، به ولىّ بر مى گردد، و مقصود از «منصور بودن او»، همان مسلط بودن قانونى بر كشتن قاتل است. | |||
و معناى آيه، اين است كه: «كسى كه مظلوم كشته شده باشد، ما به حسب شرع، براى صاحب خون او سلطنت قرار داديم، تا اگر خواست قاتل را قصاص كند، و اگر خواست، خونبها بگيرد، و اگر هم خواست، عفو كند. حال، صاحب خون هم بايد در كشتن اسراف نكند، و غير قاتل را نكشد، و يا بيش از يك نفر را به قتل نرساند، و بداند كه ما ياری اش كرده ايم و به هيچ وجه، قاتل از چنگ او فرار نمى كند. پس عجله به خرج ندهد و به غير قاتل نپردازد». | |||
بعضى ديگر از مفسرين احتمال داده اند كه ضمير در ((فلايسرف (( به قاتل برگردد، هر چند كلمه قاتل در آيه نيامده ولى سياق بر آن دلالت دارد، وضمير ((انّه (( به ((من (( برگردد در نتيجه معنا چنين باشد: ((قاتلها بدانند كه ما براى صاحبان مقتول كه مظلوم كشته شده اند تسلط قرار داديم ، پس در آدم كشى اسراف نكنند، وبه ظلم كسى را نكشند زيرا كسى كه به ظلم كشته شود از ناحيه ما يارى شده است ، چون ما صاحب خون اورا تسلط قانونى داده ايم ((، ليكن اين معنا از سياق آيه بعيد است علاوه بر اين ، لازمه اش اين است كه تنها ضمير ((انّه (( به مقتول برگردد. | بعضى ديگر از مفسرين احتمال داده اند كه ضمير در ((فلايسرف (( به قاتل برگردد، هر چند كلمه قاتل در آيه نيامده ولى سياق بر آن دلالت دارد، وضمير ((انّه (( به ((من (( برگردد در نتيجه معنا چنين باشد: ((قاتلها بدانند كه ما براى صاحبان مقتول كه مظلوم كشته شده اند تسلط قرار داديم ، پس در آدم كشى اسراف نكنند، وبه ظلم كسى را نكشند زيرا كسى كه به ظلم كشته شود از ناحيه ما يارى شده است ، چون ما صاحب خون اورا تسلط قانونى داده ايم ((، ليكن اين معنا از سياق آيه بعيد است علاوه بر اين ، لازمه اش اين است كه تنها ضمير ((انّه (( به مقتول برگردد. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۱۲۴ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۱۲۴ </center> | ||
و اما راجع به قصاص، از آن جایى كه در جلد اول اين كتاب، در ذيل آيه: «وَ لَكُم فِى القِصَاصِ حَيَوةٌ»، فصلى در باره آن گذرانديم، در اين جا ديگر بحث نمى كنيم. | |||
<span id='link80'><span> | <span id='link80'><span> | ||
==نهى از تصرف در مال يتيم وامر به وفاء به عهد == | ==نهى از تصرف در مال يتيم وامر به وفاء به عهد == | ||
«'''وَ لاتَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلا بِالَّتى هِىَ أَحْسنُ حَتى يَبْلُغ َأَشدَّهُ'''»: | «'''وَ لاتَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلا بِالَّتى هِىَ أَحْسنُ حَتى يَبْلُغ َأَشدَّهُ'''»: | ||
