تفسیر:المیزان جلد۱۳ بخش۲۶: تفاوت میان نسخه‌ها

==هدف از خلق زينت بر روى زمين آزمايش انسان ها و تميز نيك و بد بر اساس اعتقاد و عمل است ==

در اين دوآيه ، بيان عجيبى در حقيقت زندگى بشر در زمين ايراد شده ، و آن اين است كه نفوس انسانى - كه در اصل جوهرى است علوى و شريف - هرگز مايل نبوده كه به زمين دل ببندد ودر آنجا زندگى كند، ولى عنايت خداوند تبارك وتعالى چنين تقدير كرده كه كمال وسعادت جاودانه اواز راه اعتقاد وعمل حق تاءمين گردد.

به همين جهت تقدير خود را از اين راه به كار بسته كه اورا در موقف اعتقاد وعمل نهاده ، به محك تصفيه و تطهيرش برساند و تا مدتى مقدر در زمينش اسكان داده ميان او و آنچه كه در زمين هست علقه وجذبه اى برقرار كند ودلش به سوى مال واولاد وجاه ومقام شيفته گردد. اين معنا را از اين جاى آيه استفاده كرديم كه مى فرمايد: آنچه در زمين هست ما زينت زمين قرارش ‍ داديم . و زينت بودن ماديات فرع بر اين است كه در دل بشر ودر نظر او محبوب باشد، ودل اوبه آنها بستگى وتعلق يافته در نتيجه سكونت و آرامش يابد.

آنگاه وقتى آن مدت معين كه خدا براى سكونتشان در زمين مقرر كرده به سر آمد، ويا به عبارتى آن آزمايشى كه خدا مى خواست از فرد فرد آنان به عمل آورد وتحقق يافت ، خداوند آن علاقه را از بين آنها وماديات محو نموده آن جمال وزينت وزيبايى كه زمين را از آن مى گيرد، وزمين به صورت خاكى خشك وبى گياه مى شود، آن سرسبزى وطراوت را از آن سلب مى كند، ونداى رحيل وكوس كوچ را براى اهلش مى كوبد، از اين آشيانه بيرون مى روند، در حالى كه چون روز تولدشان منفرد وتنها هستند.

اين سنت خداى تعالى در خلقت بشر واسكانش در زمين وزينت دادن زمين ولذائذ مادى آن است تا بدين وسيله فرد فرد بشر را امتحان كند و سعادتمندان از ديگران متمايز شوند.

و به همين منظور نسلها را يكى پس از ديگرى به وجود مى آورد و متاعهاى زندگى را كه در زمين است ، در نظرشان جلوه مى دهد، آنگاه آنان را به اختيار خود وا مى گذارد تا آزمايش تكميل گردد. بعد از اتمام آن، ارتباط مزبور را كه ميان آنان وآن موجودات بود بريده ، از اين عالم كه جاى عمل است به آن نشاءه كه سراى حساب است ، منتقلشان مى كند، همچنانكه فرموده : «و لو ترى اذا الظالمون فى غمرات الموت و الملائكة باسطوا ايديهم اخرجوا انفسكم... و لقد جئتمونا فرادى كما خلقناكم اول مرة و تركتم ما خولناكم وراء ظهوركم و ما نرى معكم شفعاءكم الّذين زعمتم انهم فيكم شركاء لقد تقطع بينكم و ضل عنكم ما كنتم تزعمون».

پس حاصل معناى آيه اين شد كه : اعراض ايشان از دعوت وانذار و تبشيرت باعث تاءسف بيش از حد تونشود، واگر مى بينى كه سرگرم تمتع از امتعه حيات مادى اند، ناراحت مباش ، زيرا اينها اولين مردمى نيستند كه چنين هستند وكارى هم نمى توانند بكنند، بلكه نه تنها نمى توانند كارى صورت دهند بلكه همين اعراض وسرگرمى به متاع دنيا خود آزمايش الهى است كه ايشان را مسخر كرده است .  

آرى اين ماييم كه بشر را در روى زمين منزل ومتاعهاى آن را در نظرش جلوه داديم ، كه بينندگان را مفتون خود كند تا نفوسشان مجذوب گشته امتحان ما صورت گيرد ومعلوم شود كه كدامشان بهتر عمل مى كنند، و آنگاه پس از اتمام امتحان ، به تحقيق كه همين ما زمين وآنچه را كه در آن است به صورت سرزمين خشك وفاقد چيزى كه مايه رغبت باشد، در مى آوريم .

پس ناگفته پيداست كه خداى سبحان از همه بشر ايمان نخواسته تا ايمان نياوردن عده اى به معناى شكست خوردنش باشد، و استمرارشان در كفر و ضلالت به معناى مغلوب شدن خدا باشد، واز اين جهت توناراحت شوى، بلكه همين سرنوشت را، خود اوبرايشان تنظيم نموده تا امتحانشان كند پس در هر حال خدا در آنچه خواسته غالب است .

از آنچه گذشت اين معنا روشن گرديد كه جمله «و انا لجاعلون ما عليها صعيدا جرزا» از باب استعاره به كنايه است ، ومراد از آن ، قطع رابطه تعلق بين انسان و متاع هاى زندگى زمينى است .

و چه بسا از مفسرين كه گفته اند: منظور از اين تعبير حقيقت معناى صعيد جرز است ، نه معناى كنايه اى ، ومعنايش اين است كه وهر آن زينتى كه بر زمين است را مجددا با خاك يكسان خواهيم كرد وزمين را به نحوى قرار خواهيم داد كه نه چيزى روئيدنى در آن باشد، ونه چيزى بر زمين موجود باشد.

و جمله ((ما عليها - آنچه بر روى آن است (( از قبيل به كار بردن اسم ظاهر در جاى ضمير است وگر نه جا داشت بفرمايد «و انا لجاعلوه». شايد خواسته است عنايت بيشتر به وصف بودنش بر زمين را افاده كند.