۱۴٬۰۶۶
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۶ بخش۱۱: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←وجوه مختلف و متعددى كه درباره مراد از هلاكت كل شى ء و استثناى وجه خدا گفته شده است
| خط ۱۹۱: | خط ۱۹۱: | ||
<span id='link82'><span> | <span id='link82'><span> | ||
==وجوه مختلف | ==وجوه مختلف درباره مراد از هلاكت همه چیز، مگر «وجه» خدا== | ||
اين آن معانى بود كه دقت و تدبر در آيه | اين آن معانى بود كه دقت و تدبر در آيه شريفه، آن را دست مى دهد. البته مفسران، درباره معناى آن، اقوال مختلف ديگرى دارند. | ||
مثلا بعضى گفته اند: | مثلا بعضى گفته اند: «مراد از «وجه»، ذات مقدس خدا، و مراد از «هلاكت»، انعدام است. و معناى آيه اين است كه: هر چيزى، فى نفسه، در معرض انعدام است، چون وجودش از خودش نيست، مگر ذات خدا، كه واجب الوجود است. و بنابراين، اساس كلام بر تشبيه است، و مى خواهد بفرمايد: هر موجودى غير خدا، مانند هالك است. چون وجودش مستند به غير است». | ||
بعضى ديگر گفته اند: | بعضى ديگر گفته اند: «مراد از «وجه»، ذات هر چيزى است. و ضمير در «وَجهَهُ»، به خدا بر مى گردد. به اعتبار اين كه وجه هر چيزى، مملوك اوست. و معناى آيه، اين است كه: هر چيزى هالك است، مگر وجه خدا، كه ذات هر چيز و وجود اوست». | ||
بعضى ديگر گفته اند: | بعضى ديگر گفته اند: «مراد از «وجه»، جهت مقصوده از هر چيز است، و ضمير در «وَجهَهُ»، به خدا بر مى گردد. و معناى آيه، اين است كه: هر چيزى با همه متعلقاتش هالك است، مگر تنها آن جهت از هر چيز كه منسوب به خداى تعالى است، و آن وجودى است كه خدا به وى افاضه فرموده است». | ||
بعضى ديگر گفته اند: | بعضى ديگر گفته اند: «مراد از «وجه»، آن جهت مقصوده است و آن خداى سبحان است، كه هر چيزى متوجه به او است. و ضمير در «وَجهَهُ»، به كلمۀ «شئ» بر مى گردد. و معناى آيه، اين است كه: هر چيزى هالك است، مگر خدايى كه جهت مطلوب هر چيز است». | ||
و در معناى | و در معناى «هلاك» بعضى گفته اند: «به معناى مرگ است، و ظاهر عموم آيه مراد نيست، بلكه مراد تنها جانداران است. و معنايش اين است كه: هر موجود جاندارى به زودى مى ميرد، مگر وجه خدا». | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۱۴۰ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۱۴۰ </center> | ||
باز در معناى | باز در معناى «وجه» بعضى گفته اند: «مراد از آن عمل صالح است. و معناى آيه، اين است كه: هر عملى در معرض عدم است، به جز آن عملى كه بنده خدا آن را به عنوان امتثال امر خدا به جا آورد، كه خدا آن را باقى مى دارد و باطل نمى كند تا اين كه ثواب او را بدهد. و يا به خاطر اين كه مقبول درگاه خدا واقع شد، با قبول او ديگر قابل هلاك نيست. چون عمل با جزاء معاوضه شده، و جزاء، قائم مقام عمل شده، و جزاء هم، هلاك پذير نيست». | ||
بعضى ديگر گفته اند: | بعضى ديگر گفته اند: «معناى «وجه»، جاه خداى تعالى است، كه آن را در بين مردم اثبات كرده». | ||
و درباره «هلاك»، بعضى گفته اند: «همۀ ماسوى الله را به طور دايم شامل مى شود. چون وجود در هر آن، بر او افاضه مى شود. پس او - يعنى ماسوى الله، دائما در تغيير و هلاكت است. هم در دنيا و هم در آخرت. و معناى آيه، اين است كه: هر چيزى دائما در ذاتش متغير است، مگر وجه خدا». | |||
ليكن هيچ يك از اين وجوه درست به نظر نمى رسد. چون يا با سياق آيه شريفه منطبق نيست، و يا دليلى كه آورده اند، مدعايشان را اثبات نمى كند. و يا معنایى است كه از فهم دور است. و اگر در آن وجهى كه ما ذكر كرديم، دقت شود، اشكال هايى كه بر هر يك از اين وجوه وارد است، روشن مى شود و ديگر ما طول نمى دهيم و مى گذريم. | |||
و هر دو جمله در مقام تعليل هستند، و هر يك به تنهايى حجتى | «'''لَهُ الحُكمُ وُ إلَيهِ تُرجَعُون'''» - كلمۀ «حكم»، به معناى قضاى نافذ خدا در موجودات است، كه تدبير در نظام كون، داير مدار همين قضاء است. و اما اين كه بگوييم حكم در اين جمله، به معناى رسيدگى به حساب اشخاص در روز قيامت است، احتمالى است كه اگر درست بود، جا داشت اول بفرمايد: «إلَيهِ تُرجَعُونَ وَ لَهُ الحُكمُ». چون اول بايد مردم به سوى خدا برگردند، بعد به حسابشان رسيدگى شود. پس همين كه اول حكم را آورده، اين احتمال را بعيد مى سازد. | ||
و هر دو جمله در مقام تعليل هستند، و هر يك به تنهايى حجتى تمامند، كه وحدانيت خدا را در الوهيت اثبات مى كنند، و در عين حال، مى توانند تعليل براى كلمۀ «اخلاص» مزبور نيز باشند. در سابق هم گذشت كه گفتيم ممكن است حكم را بنابر بعضى وجوه، به معناى حكم تشريعى و احكام دينى بگيريم. | |||
