تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۲۸: تفاوت میان نسخه‌ها

==در قيامت رابطه تاءثير و تاءثر اسباب عادى از بين مى رود ==

«'''يوم لا تملك نفس لنفس شيئا و الامر يومئذ لله

كلمه ((يوم '''» ظرفى است كه به تقدير «'''اذكر'''» و يا نظير آن منصوب شده ، يعنى به ياد آر روزى را كه هيچ كس براى كسى مالك چيزى نيست ، و اين آيه علاوه بر آنچه در آيه قبل بود بيان اجمالى ديگرى است براى حقيقت يوم الدين .

توضيح اينكه : رابطه تاءثير از ناحيه اسباب ظاهرى ، و تاءثر از ناحيه مسببات آن در روز قيامت منقطع است ، همچنان كه در جاى ديگر بدان تصريح نموده ، مى فرمايد «'''و تقطعت بهم الاسباب '''»، و نيز فرموده : «'''و لو يرى الذين ظلموا اذ يرون العذاب ان القوه لله جميعا'''»،

پس در آن روز هيچ انسانى مالك چيزى براى ديگرى نيست . و يا به عبارتى ديگر نمى تواند براى ديگران كارى بكند، شرى را دفع و يا خيرى را جلب نمايد، و اين با آيات شفاعت منافات ندارد، چون شفاعت به اذن خدا انجام مى شود، و در نتيجه باز خود خدا مالك است ، نه شخص شفيع .

و معناى جمله «'''و الامر يومئذ لله '''» اين است كه : در آن روز مالك ، تنها و تنها خدا است ، و غير او كمترين سهمى از مالكيت ندارد.

و مراد از كلمه «'''امر'''» - به طورى كه گفته اند - مفرد كلمه «'''اوامر'''» است ، يعنى تنها او است كه دستور مى دهد، چون در جاى ديگر نيز فرموده : «'''لمن الملك اليوم لله الواحد القهار'''»، پس منظور از اين كلمه به معناى مقابل نهى است ، و اينكه بعضى آن را به معناى شاءن گرفته اند با مقام آيه نمى سازد.

(رواياتى در ذيل «'''علمت نفس ما قدمت و اخرت '''»، «'''و ان عليكم لحافظين '''» و «'''الامريومئذ لله '''»

در تفسير قمى در ذيل آيه «'''و اذا القبور بعثرت '''» فرموده : يعنى قبرها شكافته مى شود،و مردگان بيرون مى آيند.

و در الدر المنثور است كه حاكم (وى حديث را صحيح دانسته ) از حذيفه روايت آورده كه گفت رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) فرمود: هر كس سنت خيرى را باب كند، و خودش به آن عمل نمايد، هم اجر عمل خود را دارد و هم مثل اجرهاى پيروانش را، بدون اينكه از اجر پيروانش كم شود، و هر كس سنت شرى را باب كند، و خودش به آن عمل كند، هم وبال عمل خود را دارد، و هم مثل وبالى كه پيروانش ‍ دارند، بدون اينكه از وبال پيروان چيزى كم شود، حذيفه بعد از نقل اين كلام ، آيه «'''علمت نفس ما قدمت و اخرت '''» را تلاوت كرد.

و در همان كتاب آمده كه عبد بن حميد از صالح بن مسمار روايت كرده كه گفت : من شنيده ام رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) بعد از آنكه آيه «'''يا ايها الانسان ما غرك بربك الكريم '''» را تلاوت فرموده ، در پاسخ به خداى تعالى عرضه داشته : نادانيش او را نسبت به تو مغرور كرده .

و در تفسير قمى در ذيل آيه «'''فى اى صوره ما شاء ركبك '''» فرموده : اگر مى خواست ، به صورتى غير اين صورت تو را تركيب مى كرد.

مؤ لف : اين روايت را صاحب مجمع البيان بدون ذكر سند از امام صادق (عليه السلام ) آورده .

و نيز در همان تفسير در ذيل آيه «'''و ان عليكم لحافظين '''» فرموده : همان دو فرشته اى كه موكل بر انسانند.

و از سعد السعود نقل شده و در روايتى هم آمده كه اين دو فرشته - كه موكل بر انسانند - هنگام نماز فجر نزد مؤ من مى آيند، و با آمدن آنان آن دو فرشته كه در شب موكل بر او بودند بالا مى روند، و چون خورشيد غروب كند، دوباره همان دو فرشته براى نوشتن اعمال شب نازل مى شوند، و نويسندگان روز بالا مى روند، و اعمال او را به درگاه خداى عزوجل مى برند.

و مدام اين آمد و شد ادامه دارد، تا اجل مؤ من برسد وقتى اجلش رسيد، (اين ) دو فرشته با فرد صالح خدا حافظى مى كنند، و مى گويند خدا عوض ما جزاى خيرت دهد، چه بسيار عمل صالحى كه به ما نشان دادى ، و چه سخنان نيكوى بسيارى كه به گوش ما شنواندى ، و چه مجالس خيرى كه ما را بدانجا بردى ، در عوض ما امروز موكل بر هر چيزى هستيم كه دوست بدارى ، و آن را برايت تاءمين مى كنيم ، و به درگاه پروردگارت شفاعتت مى كنيم .

و اما اگر گنهكار باشد به او مى گويند خدا عوض از ما جزاى شرى به تو بدهد، براى اين كه يك عمر ما را آزردى ، چه اعمال زشتى كه به ما نشان دادى ، و چه سخنان زشتى كه به گوش ما شنواندى ، و چه بسيار مجالس ‍ بدى كه ما را بردى ، و از اين به بعد ما هم موكل بر هر امرى هستيم كه تو آن را كراهت بدارى ، و عليه تو نزد پروردگارت شهادت مى دهيم .

و در مجمع البيان در ذيل آيه «'''والامر يومئذ لله '''» مى گويد: عمرو بن شمر از جابر از امام باقر (عليه السلام ) روايت كرده كه فرمود: «'''و الامر يومئذ و اليوم كله لله '''»، آنگاه فرمود: اى جابر وقتى قيامت مى شود، همه حكام از بين مى روند، و ديگر حاكمى نمى ماند بجز خدا.

مؤ لف : منظور آن جناب اين است كه : امر، تنها در قيامت مختص به خدا نيست بلكه در دنيا هم همينطور است ، و اگر در آيه مالكيت امر را مختص به خدا در روز قيامت كرده ، به اين اعتبار بوده كه اين حقيقت در قيامت ظاهر مى شود، نه اينكه تنها در آن روز مالك است ، پس علت اينكه ظهور اين حقيقت مختص به قيامت شده ، اين است كه در قيامت امر و حكم ديگرى نمى ماند، ساير صفاتى هم كه در قرآن كريم براى خدا در خصوص قيامت اثبات شده نظير امر است . و بنابر اين مى توان گفت اين روايت از روايات برجسته است