تفسیر:المیزان جلد۱۶ بخش۳۷: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
==مراد از «أهل البيت»، در آیه تطهیر، چه كسانى هستند؟== | ==مراد از «أهل البيت»، در آیه تطهیر، چه كسانى هستند؟== | ||
حال بايد ديد اهل بيت چه كسانى هستند؟ به طور مسلّم، فقط زنان آن جناب اهل بيت او نيستند. براى اين كه هيچ گاه صحيح نيست ضمير مردان را به زنان ارجاع داد، و به زنان گفت «عَنكُم: از شما»، بلكه اگر فقط همسران | حال بايد ديد اهل بيت چه كسانى هستند؟ به طور مسلّم، فقط زنان آن جناب اهل بيت او نيستند. براى اين كه هيچ گاه صحيح نيست ضمير مردان را به زنان ارجاع داد، و به زنان گفت «عَنكُم: از شما»، بلكه اگر فقط همسران «اهل بيت» بودند، بايد مى فرمود: «عَنكُنَّ». بنابراين، يا بايد گفت مخاطب همسران پيامبر و ديگران هستند، همچنان كه بعضى ديگر گفته اند: مراد از «اهل البيت»، اهلِ «بيت الحرام» است، كه در آيه «إن أولِيَاؤُهُ إلَّا المُتَّقُون»، آنان را متقى خوانده. | ||
و بعضى ديگر گفته اند: مراد اهل مسجد رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» است. و بعضى گفته اند: همه آن كسانى است كه در عرف، جزو خاندان آن جناب به شمار مى روند، چه همسرانش، و چه خويشاوندان و نزديكانش، يعنى آل عباس، آل عقيل، آل جعفر، و آل على. | و بعضى ديگر گفته اند: مراد اهل مسجد رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» است. و بعضى گفته اند: همه آن كسانى است كه در عرف، جزو خاندان آن جناب به شمار مى روند، چه همسرانش، و چه خويشاوندان و نزديكانش، يعنى آل عباس، آل عقيل، آل جعفر، و آل على. | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۱۱۱: | ||
تا اين كه مخاطب همچنان كه بعضى ديگر گفته اند: غير از همسران آن جناب هستند. و خطاب در «عَنكُم: از شما»، متوجه اقرباى رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» است. يعنى آل عباس، آل على، آل عقيل، و آل جعفر. | تا اين كه مخاطب همچنان كه بعضى ديگر گفته اند: غير از همسران آن جناب هستند. و خطاب در «عَنكُم: از شما»، متوجه اقرباى رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» است. يعنى آل عباس، آل على، آل عقيل، و آل جعفر. | ||
و به هر حال، مراد از بردن «رجس» و «تطهير» اهل بيت، تنها همان تقواى دينى و اجتناب از نواهى، و امتثال اوامر است. بنابراين، معناى آيه اين است كه: خداى تعالى، از اين تكاليف دينى كه متوجه شما كرده، سودى نمى برد، و نمى خواهد سود ببرد، بلكه مى خواهد شما را پاك كند، و پليدى را از شما دور سازد. بنابراين آيه شريفه، در حد آيه: «مَا يُرِيدُ اللهُ لِيَجعَلَ عَلَيكُم مِن حَرَجٍ وَلَكِن يُرِيدُ لِيُطَهِّركُم وَ لِيُتِمَّ نِعمَتَهُ عَلَيكُم» مى باشد. و اگر معنا اين باشد، آن وقت آيه شريفه، | و به هر حال، مراد از بردن «رجس» و «تطهير» اهل بيت، تنها همان تقواى دينى و اجتناب از نواهى، و امتثال اوامر است. بنابراين، معناى آيه اين است كه: خداى تعالى، از اين تكاليف دينى كه متوجه شما كرده، سودى نمى برد، و نمى خواهد سود ببرد، بلكه مى خواهد شما را پاك كند، و پليدى را از شما دور سازد. | ||
بنابراين آيه شريفه، در حد آيه: «مَا يُرِيدُ اللهُ لِيَجعَلَ عَلَيكُم مِن حَرَجٍ وَلَكِن يُرِيدُ لِيُطَهِّركُم وَ لِيُتِمَّ نِعمَتَهُ عَلَيكُم» مى باشد. و اگر معنا اين باشد، آن وقت آيه شريفه، | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۴۶۴ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۴۶۴ </center> | ||
با هيچ يك از چند معنايى كه گذشت، نمى سازد. چون اين معنا با اختصاص آيه، به اهل بيت منافات دارد. زيرا خدا اين گونه تطهير را براى عموم مسلمانان و مكلفين به احكام دين مى خواهد. نه براى خصوص اهل بيت. و حال آن كه گفتيم آيه شريفه، دو انحصار را مى رساند، كه انحصار دوم، تطهير | با هيچ يك از چند معنايى كه گذشت، نمى سازد. چون اين معنا با اختصاص آيه، به اهل بيت منافات دارد. زيرا خدا اين گونه تطهير را براى عموم مسلمانان و مكلفين به احكام دين مى خواهد. نه براى خصوص اهل بيت. و حال آن كه گفتيم آيه شريفه، دو انحصار را مى رساند، كه انحصار دوم، تطهير «اهل بيت» است. | ||
و اگر بگويى مراد از بردن «رجس» و «تطهير» كردن، همانا تقواى شديد و كامل است، و معناى آيه، اين است كه اين تشديدى كه در تكاليف متوجه شما كرديم، و در برابر، اجر دو چندان هم وعده تان داديم، براى اين نيست كه خود ما از آن سودى ببريم، بلكه براى اين است كه مى خواهيم پليدى را دور نموده و تطهيرتان كنيم. | و اگر بگويى مراد از بردن «رجس» و «تطهير» كردن، همانا تقواى شديد و كامل است، و معناى آيه، اين است كه اين تشديدى كه در تكاليف متوجه شما كرديم، و در برابر، اجر دو چندان هم وعده تان داديم، براى اين نيست كه خود ما از آن سودى ببريم، بلكه براى اين است كه مى خواهيم پليدى را دور نموده و تطهيرتان كنيم. | ||
و در اين | و در اين معنا، هم اختصاص رعايت شده، و هم عموميت خطاب به همسران رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» و به ديگران. چيزى كه هست در اول، خطاب را متوجه خصوص همسران آن جناب نمود، و در آخر، يعنى در كلمۀ «عَنكُم» متوجه عموم. | ||
ليكن اين حرف هم صحيح نيست. براى اين كه در آخر، خطاب متوجه غير از ايشان شده، و اگر بگويى خطاب متوجه همه است، چه همسران و چه غير آنان، مى گوييم: | ليكن اين حرف هم صحيح نيست. براى اين كه در آخر، خطاب متوجه غير از ايشان شده، و اگر بگويى خطاب متوجه همه است، چه همسران و چه غير آنان، مى گوييم: | ||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۲۷: | ||
خواهى گفت: چرا جايز نباشد كه خطاب متوجه همسران رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» و خود رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» باشد. با اين كه تكليف خود رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» هم، مانند تكاليف همسرانش شديد است؟ | خواهى گفت: چرا جايز نباشد كه خطاب متوجه همسران رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» و خود رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» باشد. با اين كه تكليف خود رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» هم، مانند تكاليف همسرانش شديد است؟ | ||
در پاسخ مى گوييم: نبايد همسران آن جناب را با خود آن جناب مقايسه | در پاسخ مى گوييم: نبايد همسران آن جناب را با خود آن جناب مقايسه كرد. چون آن جناب مؤيّد به داشتن عصمت خدايى است، و اين موهبتى است كه با عمل و اكتساب به دست نمى آيد، تا بفرمايد تكليف تو را تشديد كرديم، و اجرت را مضاعف نموديم، تا پاكت كنيم. | ||
چون معناى اين حرف، اين است كه تشديد تكليف، و دو چندان كردن اجر، مقدمه و يا سبب است براى به دست آمدن عصمت. و به همين جهت، هيچ يك از مفسران اين احتمال را نداده اند كه خطاب، متوجه رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» و همسرانش باشد و بس. | |||
و اگر ما آن را جزو اقوال ذكر كرديم، به عنوان اين است كه اين هم يك احتمال است، و خواستيم با ايراد اين احتمال، نظريه آن مفسرانى كه گفته اند: «مراد خصوص همسران آن جناب است»، تصحيح كنيم. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۴۶۵ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۴۶۵ </center> | ||
نه | نه اين كه بگوييم: كسى از مفسران اين احتمال را هم داده. | ||
و اگر مراد بردن | و اگر مراد بردن «رجس» و پاك كردن ، به ارادۀ خدا باشد، و در نتيجه مراد اين باشد كه خدا مى خواهد به طور مطلق، و بدون هيچ قيدى شما را تطهير كند، نه از راه توجيه تكاليف، و نه از راه تكليف شديد، بلكه اراده مطلقه اى است از خدا كه شما پاك و از پليدی ها دور باشيد، چون اهل بيت پيغمبريد، در اين صورت، معناى آيه، منافى با آن شرطى است كه كرامت آنان مشروط بدان شد، و آن، عبارت بود از «تقوا». | ||
حال چه اين كه مراد از «اراده»، اراده تشريعى باشد، و چه تكوينى. هر يك باشد، با شرط نمى سازد. پس معلوم مى شود اراده مطلقه نيست. | |||
با اين بيانى كه | با اين بيانى كه گذشت، آن رواياتى كه در شأن نزول آيه وارد شده، تأييد مى شود. چه در آن روايت آمده كه: آيه شريفه، در شأن رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» و على و فاطمه و حسن و حسين «عليهم السلام» نازل شده است، و احدى در اين فضيلت با آنان شركت ندارد. | ||
و اين روايات بسيار زياد، و بيش از هفتاد حديث | و اين روايات بسيار زياد، و بيش از هفتاد حديث است، كه بيشتر آن ها از طرق اهل سنت است، و اهل سنت، آن ها را از طرق بسيارى، از امّ سلمه، عايشه، ابوسعيد خدرى، سعد، وائلة بن الاسقع، ابى الحمراء، ابن عباس، ثوبان، غلام آزاد شدۀ رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم»، عبدالله بن جعفر، على، و حسن بن على «عليهما السلام»، كه تقريبا از چهل طريق نقل كرده اند. | ||
و | و شيعه، آن را از حضرت على، امام سجاد، امام باقر، امام صادق و امام رضا «عليهم السلام»، و از امّ سلمه، ابوذر، ابى ليلى، ابى الاسود دؤلى، عمرو بن ميمون اودى، و سعد بن ابى وقاص، بيش از سى طريق نقل كرده اند. | ||
حال اگر كسى بگويد: اين روايات بيش از اين دلالت ندارد كه على و فاطمه و حسنين | حال اگر كسى بگويد: اين روايات بيش از اين دلالت ندارد كه على و فاطمه و حسنين «عليهم السلام» نيز، مشمول آيه هستند، و اين منافات ندارد با اين كه همسران رسول خدا نيز، مشمول آن باشند، چون آيه شريفه در سياق خطاب به آنان قرار گرفته؟ | ||
در پاسخ مى گوييم : بسيارى از اين روايات و بخصوص آنچه از | در پاسخ مى گوييم: بسيارى از اين روايات و بخصوص آنچه از امّ سلمه - كه آيه در خانه او نازل شده - روايت شده است، تصريح دارد بر اين كه: آيه، مخصوص همان پنج تن است و شامل همسران رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» نيست، كه إن شاء الله، روايات مزبور كه بعضى از آن ها داراى سندى صحيح هستند، از نظر خواننده خواهد گذشت. | ||
و اگر كسى بگويد: آن روايات بايد به خاطر ناسازگارى اش با صريح قرآن طرح شود، چون روايت هر قدر هم صحيح باشد، وقتى پذيرفته است كه با | و اگر كسى بگويد: آن روايات بايد به خاطر ناسازگارى اش با صريح قرآن طرح شود، چون روايت هر قدر هم صحيح باشد، وقتى پذيرفته است كه با نصّ صريح قرآن منافات نداشته باشد، | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۴۶۶ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۴۶۶ </center> | ||
و روايات مذكور مخالف قرآن | و روايات مذكور مخالف قرآن است، براى اين كه آيه مورد بحث، دنبال آياتى قرار دارد كه خطاب در همۀ آن ها به همسران رسول خدا «صلى الله عليه و آله و سلم» است، پس بايد خطاب در اين آيه نيز به ايشان باشد. | ||
<span id='link294'><span> | <span id='link294'><span> | ||
