تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۳۸: تفاوت میان نسخه‌ها

==بيان ركنى ديگر از اركان كفر بت پرستان ==

زَعَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَن لَّن يُبْعَثُوا قُلْ بَلى وَ رَبى لَتُبْعَثُنَّ ثمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَ ذَلِك عَلى اللَّهِ يَسِيرٌ

در اين آيه ركنى ديگر از اركان كفر بت پرستان را بيان مى كند، و آن اين است كه بت پرستان با انكار معاد، اديان آسمانى را منكرند، چون وقتى معاد را كه اثر دين است ، و امر و نهى و حساب و جزاى دين بر پايه آن استوار است ،

منكر شدند خود دين را هم منكر گشته اند، تنها انكار معاد است كه مى تواند بهانه و علت انكار رسالت باشد، چون با انكار معاد، ديگر تبليغ و انذار و تبشير معنا ندارد.

و در آيه مورد بحث منظور از «'''الذين كفروا'''» عموم بت پرستان است كه يك دسته آنان معاصر رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) بودند، و از آن ميان نيز جمعى در مكّه و اطراف آن زندگى مى كردند. ولى بعضى از مفسرين گفته اند: منظور تنها مشركين اهل مكّه است .

و در جمله «'''قل بلى و ربى لتبعثن ثم لتنبون بما عملتم '''» به رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) دستور فرموده از پندار مشركين پاسخ دهد، و در جواب اينكه پنداشتند «'''ان لن يبعثوا بفرمايد بلى و ربى لتبعثن - به پروردگارم سوگند كه به طور يقين مبعوث خواهيد شد'''» و در اين جمله مطلب به چند وسيله تاءكيد شده ، يكى كلمه بلى يكى سوگند «'''ربى '''» يكى لام تاكيد، و چهارم نون تاءكيد ثقيله .

و كلمه «'''ثم '''» در جمله «'''ثم لتنبون '''» تراخى و بعديت را مى رساند، البته بعديت برحسب رتبه كلام ، و در اين جمله اشاره اى هم به غرض بعث شده ، و آن غرض رسيدگى به حساب خلق است ، و معناى جمله «'''و ذلك على اللّه يسير'''» اين است كه مبعوث كردن مردم و خبر اعمالشان را به ايشان دادن ، براى خداى تعالى آسان است ، و هيچ دشوارى ندارد، و اين رد اعتقاد مشركين است كه مساءله بعث را محال دانسته مى گفتند: ممكن نيست خداى تعالى چنين كارى بكند، و دليلى به جز استبعاد نداشتند. و در جاى ديگر قرآن از اين آسانى بعث به مثل «'''و هو الذى يبدوا الخلق ثم يعيده و هو اهون عليه '''» تعبير آورده ، فرموده : او كسى است كه خلق را بدون سابقه و از هيچ بيافريد، و سپس ‍ دوباره او را برمى گرداند، و برگرداندنش بر او آسان تر است .

و دليل بر اينكه معاد براى خداى تعالى دشوارى ندارد، همان اسماء و صفاتى است كه در صدر آيات نام برد، يعنى خلق ، ملك ، علم ، محموديت ، و منزه بودن ، كه جامع همه آن اسماء و صفات كلمه «'''اللّه '''» است ، كه معنايش دارنده تمامى صفات كمال است .

از اينجا روشن مى شود كه چرا در جمله مورد بحث نفرمود «'''و ذلك عليه يسير'''»، و چرا نام جلاله را آورد؟

خواست تا به علت حكم اشاره كرده باشد، و فرموده باشد اگر گفتيم : معاد براى خدا آسان است ، براى اين بود كه او اللّه است ، پس جمله مورد بحث يك حجت برهانى است ، نه صرف ادعا.