تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۲۸: تفاوت میان نسخه‌ها

چند وجه درباره اين كه در توصيف «مطففن '''» به «'''الذين اذا كتالوا على الناس يستوفون ....'''» خريدن به وزن گفته نشده

الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُوا عَلى النَّاسِ يَستَوْفُونَ وَ إِذَا كالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ يخْسِرُونَ

مصدر «'''اكتيال '''» كه فعل «'''اكتالوا'''» از آن مشتق است ، وقتى با حرف «'''من '''» متعدى مى شود به معناى كيل گرفتن از مردم (و يا به عبارتى ، خريدن كالا با كيل تمام است )، و اگر با حرف «'''على '''» متعدى شود به معناى ضرر. (و يا دادن جنس به مردم به كيل ناقص ) است . و اما كلمه «'''كيل '''» كه مصدر فعل «'''كالوا'''» است به معناى كيل دادن به مردم است ، (كه خود من ترازو دارم ) وقتى گفته مى شود. «'''كاله الطعام و وزنه '''» معنايش اين است كه كالاى مردم را وزن وكيل كرد، چيزى كه هست از ميان همه طوائف عرب ، اهل حجاز براى رساندن اين معنا مى گويند: «'''كاله الطعام و وزنه '''» و ساير طوائف عرب مى گويند: «'''كال له الطعام و وزن له - طعام و كالا را براى او كيل وزن كرد'''». و قرآن كريم به طورى كه مجمع البيان گفته به لغت اهل حجاز نازل شده ، و كلمه «'''استيفاء'''» كه فعل «'''يستوفون '''» مشتق از آن است به معناى گرفتن حق بطور تمام و كامل است ، و كلمه «'''اخسار'''» به معناى افكندن ديگران در خسارت است .

و معناى آيه اين است كه : وقتى از مردم ، كالايى مى گيرند حق خود را به تمام و كمال دريافت مى كنند، ولى وقتى مى خواهند كالايى به مردم بدهند به كيل يا وزن ناقص مى دهند، و مردم را به خسران و ضرر مى اندازند.

پس مضمون مجموع دو آيه يك مذمت است ، و آن اين است كه مطففين حق را براى خود رعايت مى كنند، ولى براى ديگران رعايت نمى كنند. و به عبارتى ديگر حق را براى ديگران آنطور كه براى خود رعايت مى كنند رعايت نمى نمايند، و اين خود باعث تباهى اجتماع انسانى است كه اساس آن بر تعادل حقوق متقابل است ، و اگر اين تعادل از بين برود و فاسد شود همه چيز فاسد مى شود.

در آيه شريفه در مقابل كيل ، وزن را آورد، ولى در مقابل اكتيال «'''اءتزان '''» را نياورد، بعضى در سبب آن گفته اند: براى اين بوده كه مطففين ، معامله گرانى بودند كه اغلب حبوبات و سبزيجات و متاعهاى ديگر را كلى مى خريدند و خرده خرده به تدريج مى فروختند، و عادت در بيشتر اين اجناس اين است كه با كيل سنجيده شود نه به وزن ، بدين جهت تنها اكتيال را ذكر كرد، و از اءتزان نام نبرد چون اساس آيه بر غالب است .

بعضى ديگر گفته اند اگر نامى از «'''اءتزان '''» نياورد براى اين بود كه كيل و وزن هر دو وسيله خريد و فروش است ، آوردن يكى از آنها دلالت بر ديگرى هم دارد.

ولى اين توجيه درست نيست ، براى اينكه اين حرف در كلمه «'''كيل '''» هم مى آيد چرا در برابر كيل وزن را ذكر كرد، ولى در برابر اكتيال اءتزان را ذكر نكرد؟ پس اين وجه خالى از تحكم نيست .

بعضى ديگر گفته اند: اين دو آيه عادت و رسم كسانى را حكايت مى كند كه سوره درباره آنان نازل شده ، مردمى كه تنها با كيل مى خريدند، ولى در هنگام فروش بعضى كالاها را كيل و بعضى را وزن مى كردند.

اين وجه نيز ادعايى بدون دليل است .

بعضى ديگر در توجيه ذكر اكتيال و عدم ذكر اءتزان وجوهى ديگر آورده اند كه خالى از ضعف نيست .