تفسیر:المیزان جلد۱۰ بخش۸: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۰ صفحه ۹۰ </center>

و به همين جهت با يادآورى قرآن اشارهاى هم به آن كتابها نموده فرموده : ((و لكن تصديق الذى بين يديه و تفصيل الكتاب لا ريب فيه من رب العالمين ) و در آخر آيات به ذكر مساءله حشر، كه يكى از مقاصد اين سوره است و قبلا نيز سخن از آن رفته بود برگشت شده .

نفى شاءنيت مفترى بودن ، از قرآن كريم در جمله : «'''و ما كان هذا القرآن ان يفترى ...'''»

در سابق اشاره كرديم كه اگر در نفى صفتى و يا معنائى تعبير شود به نفى كون و نبود وجود آن ، از اين تعبير فهميده مى شود كه آن صفت استعداد و شاءنيت تحقق و وجود ندارد، و اين قسم نفى كردن بليغ ‌تر از نفى خود آن صفت است . بنابراين ، فرق است بين اينكه بگوئيم : «'''ما كان زيد ليقوم - زيد چنين نبود كه بايستد'''»، و بين اينكه بگوئيم : «'''زيد لم يقم - زيد نايستاد'''»، و يا بگوئيم : «'''ما قام زيد - زيد نايستاد'''». تعبير اول ميفهماند زيد استعداد ايستادن ندارد، و شاءن او چنين شاءنى نيست ، به خلاف تعبير دوم كه تنها نفى قيام را ميرساند و ميفهماند او نايستاده ، و در قرآن كريم نمونه هاى بسيارى از تعبير اول وجود دارد، مثل آيات زير: «'''فما كانوا ليومنوا بما كذبوا به من قبل '''»، «'''ما كنت تدرى ما الكتاب و لا الايمان و ما كان اللّه ليظلمهم '''»

و نيز دليل ديگر اينكه قرآن كريم تفصيل مجملات كتابهاى آسمانى سابق است آيه زير است كه مى فرمايد: «'''و انزلنا اليك الكتاب بالحق مصدقا لما بين يديه من الكتاب و مهيمنا عليه '''» و جمله «'''لا ريب فيه من رب العالمين '''» به منزله تعليل براى جمله اول است .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۰ صفحه ۹۲ </center>

كلمه «'''ام '''» دو قسم است : يكى متصله مثل اينكه بگوئيم : «'''اءهذا زيد ام عمرو - آيا اين شخص زيد است و يا عمرو'''» قسم دوم منقطعه كه به معناى «'''بلكه '''» است ، و در آيه مورد بحث به معناى دوم آمده مى فرمايد: «'''بلكه مى گويند او خودش قرآن را ساخته و پرداخته و به خدا افتراء بسته '''»، و ضمير «'''ها'''» در كلمه «'''افتريه '''» و كلمه «'''مثله '''» به قرآن بر مى گردد. و اينكه فرموده : «'''بگو اگر چنين است سوره اى مثل قرآن بياوريد'''» خود شاهد براين است كه كلمه «'''قرآن '''» همانطور كه بر همه اين كتاب آسمانى اطلاق مى شود بر سوره اى از آن نيز اطلاق مى شود، هم كثير آن قرآن است و هم قليلش .

و معناى آيه اين است : به كسانى كه مى گويند «'''افتريه '''» بگو: اگر شما در اين ادعايتان صادقيد يك سوره به مثل اين قرآن كه به قول شما افتراء شده بياوريد، حتى اگر نتوانستيد خود به تنهائى اين كار را انجام دهيد، مى توانيد از تمامى خلائق تا آنجا كه دسترسى داريد كمك بگيريد، چون اگر اين قرآن كلامى باشد مفترى ، قهرا كلامى از كلامهاى بشرى خواهد بود و بايد بشر بتواند مثل آن را بياورد.

معانى امورى است پيش پا افتاده كه در آن يك صحرانشين و يك شهرنشين ، يك عامى و يك خاصى ، يك جاهل و يك عالم با هم برابرند، و فضيلت و برترى قرآن از ساير كتابها هر چه هست در نظم الفاظ آن است ، و ماوراى آن هيچ ارزشى ندارد. و غفلت كرده اند از اينكه خود خداى تعالى وقتى قرآن را توصيف مى كند از فصاحت و بلاغت آن نميگويد، بلكه آن چيزى كه دخيل در تحديش ميداند اين است كه قرآن نور است ، رحمت است ، هدايت است ، حكمت است ، موعظت است ، و برهان و تبيان هر چيز است و تفصيل الكتاب است ، و شفاء مؤ منين و قول فصل است ، و هزل نيست و اينكه قرآن مواقع نجوم است ، و هيچ اختلافى در آن نيست . و مساءله بلاغت را بطور صريح و بعينه ذكر نفرموده .

از سوى ديگر در همه تحديهايش بطور مطلق تحدى كرده و فرموده : اگر شك داريد كه اين قرآن از ناحيه خداى تعالى است سوره اى مثل آن بياوريد، و نفرموده از چه جهت مثل آن باشد، نه مقيد به فصاحت كرده و نه به بلاغت . و ما بحثى مفصل پيرامون اعجاز قرآن در تفسير آيه شريفه : «'''و ان كنتم فى ريب مما نزلنا على عبدنا فاتوا بسورة من مثله '''»، در جلد اول اين تفسير ايراد كرديم .

اين آيه شريفه علت حقيقى ايمان نياوردن آنان و نيز علت اين تهمتشان را كه گفتند «'''قرآن كلام خدا نيست ، و آورنده اش به دروغ آن را به خدا نسبت ميدهد'''» بيان مى دارد و مى فرمايد: علت حقيقى آن اين است كه از قرآن كريم چيزهائى را تكذيب كردند كه به آگاهى از آن احاطه اى ندارند، و يا اين است كه قرآنى را تكذيب كردند كه به آگاهى از آن احاطه اى ندارند، چون در قرآن كريم معارفى حقيقى از قبيل علوم واقعى وجود دارد، علومى كه آگاهى و فهم آنان گنجايش آن علوم را ندارد، تاءويل و شرح آن معارف هم هنوز به گوششان نخورده . واضح تر بگويم : هنوز تاءويل آنچه كه تكذيبش كردند به آنان نرسيده ، تا ناگزير از تصديق آن شوند.

<span id='link64'><span>

<span id='link65'><span>

==تقسيم امت اسلام به دو گروه : ايمان آورندگان و ايمان نياورندگان فسادگر ==

در اين آيه شريفه امت اسلام را به دو قسم تقسيم كرده ، يكى آنهائى كه به قرآن ايمان مى آورند، و ديگرى آنهائى كه ايمان نمى آورند. آنگاه از آن دسته كه ايمان نمى آورند بطور كنايه تعبير كرده به مفسدين ، در نتيجه از اين تعبير اين معنا به دست مى آيد كسانى كه تكذيب مى كنند آنچه را كه در قرآن است بدين جهت تكذيب مى كنند كه مفسد هستند.

بنابراين ، آيه شريفه در صدد بيان حال اين امت است ، كه بعضى از آنان ايمان مى آورند و بعضى كفر ميورزند، و اينكه كفر آنانكه كفر ميورزند ناشى از رذيله افساد است .

و اما اينكه بعضى از مفسرين در تفسير اين آيه گفته اند منظور اين است كه : «'''امت تو مانند ستمكاران از امتهاى گذشته نيستند، كه به جز عده قليلى پيامبران خود را تكذيب كردند و به عذاب انقراض مبتلا شدند، بلكه امت تو بعد از تو دو طائفه خواهند شد، يك طائفه زود به قرآن ايمان خواهند آورد'''»، و طائفهاى ديگر تا ابد ايمان نخواهند آورد، معنائى است كه به هيچ وجه از آيه استفاده نمى شود.

در اين آيه شريفه به رسول گرامى خود تلقين مى كند كه اگر تكذيب كردند از آنان بيزارى بجويد، و اين خود يكى از مراتب انتصار و تاييد حق است از ناحيه كسى كه براى احياى حق قيام نموده . بنابراين ، طريقه احياى حق اين شد كه داعى به سوى حق مردم را بر قبول آن وادار كند، اگر قبول كردند كه هيچ ، و اگر قبول نكردند از آنان بيزارى بجويد تا آنان وى را وادار به قبول باطل خود نسازند.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۰ صفحه ۹۷ </center>

و جمله : «'''انتم بريون مما اعمل و انا برى مما تعملون '''» تفسير جمله «'''لى عملى و لكم عملكم '''» است .

استفهام در اين آيه استفهام انكارى است ، يعنى آيا تو اى پيامبر مى توانى سخن حق را به كسى كه كر است بشنوانى ؟ و جمله «'''ولو كانوا لا يعقلون '''» قرينه است بر اينكه منظور از كرى حالتى در مقابل تعقل آن معنائى است كه كلام بر آن دلالت دارد، و چون تعقل را شنوائى قلب مينامند بنابراين كسى كه اين تعقل را ندارد كر مى گويند.

و معناى آيه اين است : بعضى از اين مردم سخن تو را گوش مى دهند و ميشنوند در حالى كه كرند، يعنى گوش دلهايشان نميشنود، و تو قادر نيستى سخنت را به مردمى كه گوش دل ندارند بشنوانى .

سخن در اين آيه نظير آيه قبل است ، مى فرمايد: و بعضى از آنان به تو نگاه ميكنند ولى تو را بدان گونه كه فرستاده اى از ناحيه خداى تعالى هستى نمى بينند، و آيا تو مى توانى كور را هدايت كنى ؟ هر چند كه چشم دلشان از ديدن حقايق كور باشد؟

اين آيه اشاره دارد به اينكه اين طائفه كه از شنيدن و ديدن محرومند به خاطر اين است كه دچار كرى و كورى دلند و اين كرى و كوريشان مستند به خودشان است ، چون از آثار ظلمى است كه خودشان به خود كردند و خداى تعالى با سلب گوش و چشم از آنان ظلمى به آنان نكرده ، چون هر وضعى كه به خود گرفتند از ناحيه خودشان بوده .

<span id='link66'><span>

==مراد از اينكه در روز حشر، برانگيخته شدگان مى پندارند جز يك ساعت درنگ نكرده اند ==

از ظاهر آيه بر مى آيد كه كلمه «'''يوم '''» ظرف باشد براى جمله «'''قد خسر...'''» و جمله «'''كان لم يلبثوا الا ساعة ...'''» حال باشد از ضمير جمع در جمله «'''يحشرهم '''» و جمله «'''يتعارفون بينهم '''» حال دومى است كه بيانگر حال اول است .

و معناى آيه اين است : آنها كه لقاء اللّه در روز قيامت را تكذيب كردند، روزى كه در آن روز زندگى دنيا در نظرشان اندك و ناچيز مينمايد همه زندگى دنيا را يك ساعت از يك روز ميشمارند، و در عين حال يكديگر را ميشناسند بدون اينكه فراموش كرده باشند.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۰ صفحه ۹۹ </center>

آيات ۵۶ - ۴۶، سوره يونس

وَ يَقُولُونَ مَتى هَذَا الْوَعْدُ إِن كُنتُمْ صدِقِينَ(۴۸)

هُوَ يُحْىِ وَ يُمِيت وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ(۵۶)

ترجمه آيات  

او است كه زنده مى كند و ميميراند و همه به سوى او بازگشت مى كنيد (۵۶)

[[رده:تفسیر المیزان]]