تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۲۰: تفاوت میان نسخه‌ها

و در توحيد سند خود از ابو بصير روايت كرده كه گفت : از امام صادق (عليه السلام ) شنيدم مى فرمود: همواره خداى عزوجل پروردگار ما بوده ، و علم ذات او بود، بدون اين كه معلومى داشته باشد، و بعد از آنكه موجودات را آفريد آن وقت علمش بر آن مخلوقات تعلق گرفت ، و علمش داراى معلوم شد.

مؤ لف : مراد از اين علم ، چيزى نظير علم ما عبارت است از صورتهاى ذهنى ، نيست ، و علم او به عالمى كه بعدها آفريد نظير علم يك معمار به قيافه خانه اى كه بعدها مى خواهد بسازد نيست ، يك معمار وقتى مى خواهد خانه اى را بسازد صورتى از آن خانه را در ذهن خود ترسيم نموده ، طبق آن نقشه بنا را مى سازد، به طورى كه اگر بعد از ساختنش ‍ خرابش كرد، باز آن صورت ذهنى به حال خود باقى است ، چنين علمى را علم كلى مى نامند، كه در مورد خداى تعالى صدقش محال است ، بلكه علم او عبارت است از ذات او، و ذاتش عين علم او به معلومات است ، و وقتى هم كه معلوم در خارج تحقق مى يابد ذات آن معلوم عين علم خداى تعالى به آن چيزى كه هست علم اولى علم ذاتى و صفت ذات اوست ، و علم دومى علم فعلى و صفت فعل اوست .

و در همان كتاب خطبه اى از اميرالمؤ منين (صلوات اللّه عليه ) نقل كرده ، و در آن آمده كه علم خدا به وسيله ابزار و آلات نيست ، و جز به ذات او نمى باشد، و بين او و معلوماتش علمى كه غير ذات او باشد واسطه نيست .

مؤ لف : منظور از اين كلام اين است كه : ذات خداى تعالى عين علم او است ، نه اين كه صورت علميه اى زايد بر ذات او واسطه باشد.