تفسیر:المیزان جلد۱۵ بخش۳۱: تفاوت میان نسخه‌ها

==كوچ شبانه بنى اسرائيل از مصر و غرق و هلاك فرعون و فرعونيان ==

«'''وَ أَوْحَيْنَا إِلى مُوسى أَنْ أَسرِ بِعِبَادِى إِنَّكم مُّتَّبَعُونَ'''»:

از اينجا قسمت دوم داستان موسى (عليه السلام ) و فرعون شروع مى شود و آن عبارت است از چگونگى نابودى و عذاب فرعون به كيفر اينكه دعوت موسى و هارون را رد كرد و قسمت اول آن عبارت بود از رسالت موسى و هارون به سوى وى و دعوتش به دين توحيد.

كلمه «'''اسر'''» امر از اسراء است ، كه به معناى سير دادن و كوچ دادن در شب است و مراد از «'''عبادى '''»، بنى اسرائيل است و اين تعبير نوعى احترام از ايشان است و جمله «'''انكم متبعون '''» تعليل امر و دستور به اسراء است كه حاصل آن اين مى شود: بنى اسرائيل را شبانه حركت بده تا آل فرعون هم دنبال شما راه بيفتند.

و از اين جمله به خوبى بر مى آيد كه خداى تعالى از اين فرمان خود منظورى دارد و در اين دستور فرج و گشايشى براى بنى اسرائيل هست ، كه در آيه «'''فاسر بعبادى ليلا انكم متبعون و اترك البحر رهوا انهم جند مغرقون '''» به اين منظور و نقشه تصريح شده است .

«'''فَأَرْسلَ فِرْعَوْنُ فى الْمَدَائنِ حَاشِرِينَ... ثُمَّ أَغْرَقْنَا الاَخَرِينَ'''»:

داستان غرق شدن فرعونيان و نجات يافتن بنى اسرائيل به دست موسى (عليه السلام ) را در طى چهارده آيه آورده ، كه البته حرفهاى زيادى قصه و آنچه كه از سياق كلام استفاده مى شود و احتياجى به ذكرش نبوده حذف كرده است . از آن جمله است بيرون شدن شبانه موسى و بنى اسرائيل از مصر، كه همين جمله گذشته كه مى فرمود: «'''ان اسر بعبادى '''» بر آن دلالت مى كرد و بر همين قياس ساير مطالب ريز داستان ، حذف شده است .

«'''فارسل فرعون '''» - يعنى موسى (عليه السلام ) بندگان مرا شبانه ازمصر بيرون آورد و چون فرعون خبردار شد مردانى را به شهرهايى كه در تحت فرمان او بودند فرستاد حاشرين تا مردم را كوچ دهند. و يكجا جمع كنند و به مردم بگويند: «'''ان هولاء'''» يعنى بنى اسرائيل «'''لشرذمه قليلون '''» جمعيتى اندكند، كلمه «'''شرذمه '''» تتمه مختصرى را گويند كه از چيزى باقى مانده باشد و اگر با اينكه خود كلمه اندك بودن را مى رساند، مع ذلك به لفظ قليل توصيف كرده ، به منظور تاءكيد قلت بوده ، تا معناى بسيار قليل را بدهد. «'''و انهم لنا لغائظون '''» كارهايى مى كنند كه ما را به غيظ در مى آورند، «'''و انا لجميع '''» و ما همگى بر اين

تصميمى كه گرفته ايم متفقيم . «'''حاذرون '''» و از مكرى كه ممكن است دشمن عليه ما بكند بر حذريم ، هر چند كه دشمن ضعيف و اندك است ، منظور فرعونيان از اين حرف كه قطعا پيامى از خود فرعون بوده اين است كه مردم را بيشتر تحريك كنند و عليه بنى اسرائيل بشورانند.

«'''فاخرجناهم من جنات و عيون و كنوز و مقام كريم '''» - با همين نقشه ، فرعونيان را از باغها و چشمه سارهايشان ، از گنجينه ها و منزلگاههاى زيبايشان ، از قصرهاى مشيد و خانه هاى رفيع كه داشتند بيرون كرديم .

در اين جمله با اينكه فرعونيان به تحريك فرعون از شهرهاى خود بيرون شدند، ولى خداى تعالى نسبت آن را به خودش داده و فرموده : ما بيرونشان كرديم و جهتش اين است كه بيرون شدنشان با نقشه اى الهى بود، كه به كيفر استكبارى كه كردند آن نقشه را در حقشان عملى كرد، «'''كذلك '''» داستان از اين قرار بود، «'''و اورثناها'''» و آن خانه ها و قصرها و نهرها و گنجينه ها و مقام كريم را به بنى اسرائيل ارث داديم چون فرعون و لشكريانش غرق شدند و بنى اسرائيل بعد از ايشان باقى ماندند، پس مى توان گفت كه وارث آنان شدند.

«'''فاتبعوهم '''» - فرعونيان دنبال بنى اسرائيل را گرفتند «'''مشرقين '''» و در صبحگاهى به ايشان رسيدند، «'''فلما تراء الجمعان '''» همينكه دو صف لشكر يكديگر را ديدند «'''قال اصحاب موسى '''» ياران موسى از بنى اسرائيل با ترس و لرز گفتند: «'''انا لمدركون '''» دارند به ما مى رسند. «'''قال موسى كلا'''» - موسى گفت حاشا كه به ما برسند «'''ان معى ربى سيهدين '''» خدا با من است و به زودى مرا هدايت مى كند، و مراد از اين معيت حفظ و يارى خداست ، همان يارى كه خداى تعالى در اول بعثتش و بعثت برادرش به آن دو وعده داده بود كه «'''انى معكما'''»، نه معيت به معناى ايجاد و تدبير، چون معيت به اين معنا در موسى (عليه السلام ) و فرعون به طور مساوى بود و اختصاص به موسى (عليه السلام ) نداشت و معناى اينكه فرمود: به زودى مرا هدايت مى كند، اين است كه به زودى مرا دلالت مى كند به اينكه چگونه شما را از شر فرعون و فرعونيان نجات دهم .

«'''فاوحينا الى موسى ان اضرب بعصاك البحر فانفلق '''» - كلمه «انفلاق» به معناى پاره شدن چيزى و جدا شدن اجزاى آن از يكديگر است ، «'''فكان كل فرق '''» يعنى هر قطعه جدا شده از آن ، «'''كالطود'''» مانند پاره كوهى عظيم بزرگ بود، پس موسى داخل دريا شد و بنى اسرائيل هم با وى روانه شدند.

جداى از هم نگاه داشتيم ، تا موسى و همراهانش از آن گذشتند «'''ثم اغرقنا الاخرين '''» و سپس فرعون و قومش را كه در وسط دو قطعه آب ، قرار گرفته بودند با وصل كردن آبها به يكديگر غرق نموديم .