تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۳۲: تفاوت میان نسخه‌ها

==مظاهر تدبير الهى : خلقت ، تسويه ، تقدير، هدايت ، و... ==

«'''خلقت هر چيزى '''» به معناى گردآورى اجزاى آن است ، و «'''تسويه اش '''» به معناى روى هم نهادن آن اجزا به نحوى است كه هر جزئى در جايى قرار گيرد كه جايى بهتر از آن برايش تصور نشود، و علاوه بر آن جايى قرار گيرد كه اثر مطلوب را از هر جاى ديگرى بهتر بدهد، مثلا در مورد انسان چشم را در جايى و گوش را در جايى و هر عضو ديگر را در جايى قرار دهد كه بهتر از آن تصور نشود، و حقش ادا شود.

و اين دو كلمه يعنى «'''خلقت '''» و «'''تسويه '''» هر چند در آيه شريفه مطلق آمده ، ليكن تنها شامل مخلوقاتى مى شود كه يا در آن تركيب باشد، و يا شائبه اى از تركيب داشته باشد، و آيه مورد بحث تا چهار آيه بعد در مقام توصيف تدبير الهى است ، و اين خود برهانى است بر ربوبيت مطلقه او.

وَ الَّذِى قَدَّرَ فَهَدَى

يعنى آنچه را خلق كرده با اندازه مخصوص و حدود معين خلق كرده ، هم در ذاتش و هم در صفاتش و هم در كارش ، و نيز آن را با جهازى مجهز كرده كه با آن اندازه ها متناسب باشد، و بوسيله همان جهاز او را به سوى آنچه تقدير كرده هدايت فرموده ، پس هر موجودى به سوى آنچه برايش ‍ مقدر شده و با هدايتى ربانى و تكوينى در حركت است ،

مانند طفل كه از همان اولين روز تولدش راه پستان مادر را مى شناسد، و جوجه كبوتر مى داند كه بايد منقار در دهان مادر و پدرش كند، و هر حيوان نرى به سوى ماده اش هدايت و هر ذى نفعى به سوى نفع خود هدايت شده است ، و بر همين قياس هر موجودى به سوى كمال وجوديش هدايت شده .

و خداى تعالى در اين معانى فرموده : «'''و ان من شى ء الا عندنا خزائنه و ما ننزله الا بقدر معلوم '''» و نيز فرموده : «'''ثم السبيل يسره '''»، و نيز فرموده : «'''لكل وجهه هو موليها'''».

وَ الَّذِى أَخْرَجَ المَْرْعَى

كلمه «'''مرعى '''» به معناى چرايى است كه علف خواران آن را مى چرند، و كسى كه آن را از زمين خارج مى كند و مى روياند همان خداى سبحان است .

كلمه «'''غثاء'''» به معناى گياه خار و خاشاكى است كه سيل به كنار بيابان مى ريزد، و منظور از آن در اينجا - به طورى كه گفته اند - گياه خشكيده است . و كلمه «'''احوى '''» به معناى سياه شده است .

و منظور از بيرون كردن مرعى براى آذوقه حيوان و سپس خاشاك سياه كردنش ، ارائه نمونه اى از تدبير ربوبى و دلائل ربوبيت خدا است ، همچنان كه خلقت و تسويه و تقدير و هدايت نمونه ديگرى از آن است .

سنُقْرِئُك فَلا تَنسى إِلا مَا شاءَ اللَّهُ إِنَّهُ يَعْلَمُ الجَْهْرَ وَ مَا يخْفَى

راغب در مفردات گفته كلمه «'''قرائت '''» به معناى ضميمه كردن حروف براى به وجود آوردن كلمه ، و رديف كردن كلمات براى به وجود آوردن جمله است در حال خواندن ، پس اين ماده در هر ضميمه كردنى استعمال نمى شود، مثلا وقتى مى خواهى بفهمانى من مردم محل را گردهم جمع كردم ، نمى توانى بگويى : «'''قرات القوم '''»، و باز به همين دليل به يك حرف كه از دهان در آيد قرائت گفته نمى شود.

معناى «'''اقراء'''» در «'''سنقرئك فلا تنسى '''» و مفاد استثناء «'''الّا ماشاء اللّه '''»

و در مجمع البيان گفته كلمه «'''اقراء'''» كه فعل «'''نقرئك '''» مشتق از آن است به معناى تحويل گرفتن قرائت قارى است ، به منظور غلط گيرى و تصحيح قرائت وى ، و قارى به معناى خود خواننده است .

البته بايد توجه داشت كه در مورد بحث كه مى فرمايد ما به زودى تو را اقراء مى كنيم ، به معناى اقراى معمول در بين خود افراد معلولى نيست ، كه استاد گوش بدهد و غلطهاى شاگرد را تصحيح كند، و يا جايى كه خوب نخوانده خوب خواندن را به او بياموزد، چون چنين چيزى از رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) سابقه نداشته ، و معهود نيست كه چيزى از قرآن را خوانده باشد، و چون به علت فراموشى خوب نخوانده و يا به غلط خوانده ، خداى تعالى فرموده باشد تو بخوان و من گوش مى دهم ، تا درست خواندن را به تو ياد دهم ، بلكه منظور از اقراء در خصوص مورد، اين است كه ما چنين قدرتى به تو مى دهيم كه درست بخوانى و خوب بخوانى ، و آنطور كه نازل شده و بدون كم و كاست و غلط و تحريف بخوانى ، و خلاصه آنچه را كه نازل شده فراموش نكنى .

و جمله «'''سنقرئك فلا تنسى '''» وعده اى است از خداى تعالى به پيامبرش ، به اينكه علم به قرآن و حفظ قرآن را در اختيارش بگذارد، به طورى كه قرآن را آنطور كه نازل شده همواره حافظ باشد، و هرگز دچار نسيان نگردد، و همانطور كه نازل شده قرائتش كند، و ملاك در تبليغ رسالت و وحى به همانطور كه وحى شده همين است .

و جمله «'''الا ما شاء الله '''» استثنايى است كه تنها به منظور بقاى قدرت الهى بر اطلاقش آورده شده ، مى خواهد بفهماند چنين نيست كه خداى تعالى بعد از دادن چنين عطيه اى ديگر قادر نباشد تو را گرفتار فراموشى كند، نه ، بعد از اعطاء هم باز به قدرت مطلقه خود باقى است ، و اين استثنايى نظير استثنايى است كه در آيه شريفه : «'''و اما الذين سعدوا ففى الجنه خالدين فيها ما دامت السموات و الارض الا ما شاء ربك عطاء غير مجذوذ'''» مى باشد، كه توضيحش در همان سوره گذشت .

پس در اين استثنا نمى خواهد بعضى از مصاديق نسيان را از عموم «'''لا تنسى '''» خارج كند و بفرمايد به زودى علم قرآن را به تو مى دهيم به طورى كه هيچ چيز از قرآن را فراموش نكنى ، مگر آنچه را كه او خواسته است فراموش كنى ، براى اينكه اگر معنا چنين باشد اختصاص به رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) ندارد، همه مردم اينطورند، و از هر چيزى و هر محفوظى آن مقدارى را فراموش مى كنند كه خدا خواسته باشد،

و از اشيا مقدارى را حفظ مى كنند و مقدارى را فراموش مى نمايند، پس ‍ اين چه منتى است كه بر شخص رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) نهاده ؟ با اينكه عطيه ، عطيه اى است عمومى و مشترك بين آن جناب و عموم مردم . پس وجه درست همان است كه ما بيان كرديم .