تفسیر:المیزان جلد۹ بخش۴: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

<span id='link26'><span>

==آيات ۲۹ - ۱۵، سوره انفال ==

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۹ صفحه ۴۴ </center>

ترجمه آيات

==بيان آيات شريفه متضمن دستوراتى راجع به جهاد اسلامى و نهى از فرار از جنگ ==

اين آيات متضمن نواهى و اوامرى است راجع به جهاد اسلامى و مربوط و مناسب با داستان جنگ بدر، و نيز مردم را تشويق و تحريك مى كند بر ترس از خدا و زنهار مى دهد از مخالفت خدا و رسول او و اينكه مردم خود را در معرض غضب خداى سبحان درآورند، و در آنها اشاره به پاره اى از وقايع كه در جنگ بدر رخ داده و منتهايى كه خداوند بر مؤ منين نهاده نيز مى كند.

«''' لقاء '''» مصدر «''' لقى ، يلقى '''» ثلاثى مجرد و «''' لاقى ، يلاقى '''» ثلاثى مزيد است ، راغب در مفردات خود مى گويد: «''' لقاء '''» به معناى روبرو شدن و برخوردن دو چيز با يكديگر است ، و گاهى هم با اين كلمه تعبير مى شود از برخورد يكى با ديگرى و گفته مى شود فلانى را ملاقات كرد و يا ملاقات مى كند، البته اين كلمه در ادراك به حس و به چشم و بصيرت استعمال مى شود، ادراك به حس مانند: «''' تمنون الموت من قبل ان تلقوه '''» - «''' آرزوى مرگ مى كنيد قبلا از آنكه آن را ملاقات نماييد '''» ، و ادراك به چشم مانند: «''' لقد لقينا من سفرنا هذا نصبا '''» : «''' راستى از اين سفرمان چه ناراحتى ديديم '''» . و ملاقات خدا عبارت است از قيامت و بازگشت به سوى او، مانند: «''' و اعلموا انكم ملاقوه '''» : «''' بدانيد كه شما او را خواهيد ديد '''» و نيز مانند: «''' الذين يظنون انهم ملاقوا الله '''» : «''' و آنانكه مى پندارند كه خدا را خواهند ديد '''» ، و لقاء به معناى ملاقات هم آمده مانند: «''' و قال الذين لا يرجون لقاءنا '''» : «''' و آنانكه ديدار ما را آرزو ندارند گفتند '''» و نيز مانند: «''' انك كادح الى ربك كدحا فملاقيه '''» : «''' تو كوشنده اى به سوى پروردگارت كوشيدنى تا او را ملاقات كنى '''» .

و در مجمع البيان مى گويد: لقاء به معناى اجتماع بر وجه مقاربت و نزديكى است ، چون اجتماع گاهى به غير اين وجه هم مى شود، و آن اجتماع را لقاء نمى گويند مانند اجتماع چند عرض در يك محل .

و نيز در باره كلمه «''' زحف '''» مى گويد: زحف به معناى نزديك شدن به آرامى و آهسته آهسته است ، و «''' تزاحف '''» به معناى نزديك شدن دو چيز است به يكديگر، مثلا وقتى گفته مى شود: «''' زحف ، يزحف ، زحفا '''» و يا گفته مى شود: «''' ازحفت للقوم '''» معنايش اين است كه من براى اينكه با مردم بجنگم به ايشان نزديك شده و در برابرشان استوار ايستادم ، ليث مى گويد: زحف عبارت است از جماعتى كه با هم يكدفعه به دشمن خود نزديك شوند، و جمع آن زحوف است .

«''' توليت ادبار دشمنان '''» به معناى اين است كه دشمنان را در پشت سر خود قرار دهند، و معناى آيه اين است كه پشت به دشمن و رو به جهت هزيمت مكنيد. خطاب در اين آيه خطابى است عمومى و مختص به يك وقت و يك جنگ نيست ، پس اينكه بعضى از مفسرين آن را مختص به جنگ بدر و حرمت فرار از آن جنگ گرفته اند صحيح نيست ، علاوه بر اينكه قبلا متوجه شديد كه اين آيات بعد از جنگ بدر نازل شده نه در آن روز، و اينكه اين آيات دنباله آيات صدر سوره است كه مى فرمود: «''' يسئلونك عن الانفال ... '''» البته براى اين حرف تتمه اى است كه بزودى - ان شاء الله - در بحث روايتى از نظر خواننده خواهد گذشت .

«''' تحرف '''» به معناى انحراف از خط وسط و ميل به «''' حرف '''» است كه به معناى طرف هر چيزى است ، و در اينجا به اين معنا است كه مرد جنگى در ميدان جنگ از اين سو به آن سو شود تا بدين وسيله راهى براى غافلگير كردن حريف خود پيدا كند.

و «''' تحيز '''» به معناى گرفتن «''' حيز '''» است كه به معناى مكان است ، و كلمه «''' فئه '''» به معناى يك قطعه از جماعت مردم است و «''' تحيز به سوى فئه '''» به اين معنا است كه مرد جنگى از يك تاختن صرفنظر نموده و خود را به طرف عده اى از قوم خود بكشاند تا به اتفاق ايشان بجنگد.

<span id='link28'><span>

==پيروزى مسلمين در جنگ بدر مرهون عنايت الهى و امدادهاى غيبى بوده است (...و ما رميت اذا رمين...) ==

دقت در اين آيه شكى باقى نمى گذارد در اينكه آيه شريفه اشاره به جنگ بدر مى كند،و جمله «''' ما رميت ... '''» هم اشاره به آن مشت ريگى است كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) به طرف مشركين پاشيد، و منظور از «''' قتل '''» كشتار كفار بدست مسلمين در همان جنگ است ، و ذيل آيه كه مى فرمايد: «''' و ليبلى المؤ منين منه بلاء حسنا '''» دلالت دارد كه سياق آيه سياق منت گذارى است ، و خداى تعالى مى خواهد نصرت خود را بر مسلمين منت بگذارد، و به همين جهت نيز عين آن عملى را كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) نفى كرده براى وى اثبات نموده و مى فرمايد: «''' تو نپاشيدى وقتى كه پاشيدى '''» .

از همه اين شواهد بدست مى آيد كه منظور از جمله «''' فلم تقتلوهم و لكن الله قتلهم و ما رميت اذ رميت و لكن الله رمى '''» اين است كه عادى بودن داستان بدر را نفى نموده و انكار فرمايد، و بفرمايد: كه خيال نكنيد استيصال كفار و غلبه شما بر ايشان امرى عادى و طبيعى بود، چگونه ممكن است چنين باشد و حال آنكه عادتا و طبيعتا مردمى اندك و انگشت شمار و فاقد تجهيزات جنگى با يك يا دو راس اسب ، و عدد مختصرى زره و شمشير نمى توانند لشكرى مجهز به اسبان و اسلحه و مردان جنگى و آذوقه را تارومار سازند چون عدد ايشان چند برابر است و نيروى ايشان قابل مقايسه با نيروى اين عده نيست ، وسائل غلبه و پيروزى همه با آنها است ، پس قهرا آنها بايد پيروز شوند.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۹ صفحه ۴۹ </center>

دوم اينكه مسلمين بعد از آنكه ماءمور به قتال شدند، و چون بعضى از ايشان مى گفتند من فلانى را كشتم ، آن ديگرى مى گفت و من نيز چنان كردم لذا براى اينكه دچار عجب نشده باشند آيه «''' فلم تقتلوهم '''» را نازل فرمود؛ بعضى ها هم گفته اند «''' فاء '''» در جمله مورد بحث براى تفريع نيست ، بلكه صرفا براى متصل كردن جملات به يكديگر است ، و ليكن هيچيك از اين سه وجه صحيح نيست و وجه همان است كه ما بيان كرديم .

در مجمع البيان گفته است : كلمه «''' ذلكم '''» در محل رفع است و همچنين «''' ان الله '''» ، و تقدير آيه چنين است : «''' الامر ذلكم و الامر ان الله موهن '''» : «''' امر اين است و آن امر اين است كه خدا خوار كننده ... '''» ، و در جمله «''' ذلكم فذوقوه و ان للكافرين عذاب النار '''» نيز همين تقدير هست ، و اينكه بعضى گفته اند: كلمه «''' ذلكم '''» مبتداء و كلمه «''' فذوقوه '''» خبر مى باشد اشتباه است ، براى اينكه ما بعد «''' فاء '''» هيچ وقت خبر مبتداء نمى شود چون هيچوقت گفته نمى شود: «''' زيد فمنطلق ، زيد فاضربه '''» مگر اينكه كلمه «''' هذا '''» در تقدير فرض و گفته شود: «''' هذا زيد فاضربه '''» . و بنابراين ، معناى آيه چنين مى شود: «''' قضيه از همين قرار است كه ما برايتان شرح داديم و خلاصه ، امر از اين قرار است كه خدا كيد كفار را خوار و خنثى مى كند '''» .

إِن تَستَفْتِحُوا فَقَدْ جَاءَكمُ الْفَتْحُ ...

«''' بار الها محمد از ميان ما بيشتر از ما قطع رحم كرد، و دينى آورد كه ما آن را نمى شناسيم پس ما را عليه او يارى كن '''» و همچنين روايات ديگرى كه مجمع البيان از ابى حمره نقل كرده - و مضمونش با بيان ما مناسب تر است - كه وى گفت : بار الها دين ما دين قديمى است و دين محمد دين تازه است پروردگارا هر كدام از اين دو دين نزد تو محبوب تر و مورد رضايت بيشتر تو است اهل آن دين را امروز نصرت بده . ))  

البته بعضى از مفسرين گفته اند خطاب در آيه متوجه به مؤ منين است ، و آنگاه مضامين جملات آن را بر طبق اين نظريه توجيه كرده اند، و ليكن توجيهاتشان موافق با ذوق سليم نيست ، و فائده اى هم ندارد كه ما بحث خود را با نقل آن و مناقشه در آن طولانى كنيم ، كسانى كه بخواهند از آن نظريه اطلاع حاصل كنند مى توانند به تفسيرهاى مبسوط مراجعه نمايند.

ضمير «''' عنه '''» بطورى كه از سياق كلام برمى آيد به رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) بر مى گردد، يعنى از رسول خدا روى بر متابيد با اينكه داريد دعوت حقه اى را كه به وى وحى شده مى شنويد و اوامر و نواهى او را كه همه به صلاح دين و دنياى شما است به گوش خود مى شنويد، البته در آيه شريفه اوامر و نواهى مربوط به جنگ منظور كلام است و ليكن بيان آيه عام است .

معناى اين جمله روشن است ولى بايد دانست كه در آن يك نوع توهينى به مشركين شده كه گفتند ما شنيديم و ليكن نمى شنوند، و اين گفتارشان را خداى تعالى در چند آيه بعد حكايت نموده و مى فرمايد: «''' و اذا تتلى عليهم اياتنا قالوا قد سمعنا لو نشاء لقلنا مثل هذا '''» و اينكه مى فرمايد نمى شنوند معنايش اين است كه اگر مى شنيدند قبولش مى كردند همچنانكه فرموده :

[[رده:تفسیر المیزان]]