۱۴٬۱۱۵
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۳ بخش۳۵: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
كلمه معروف | كلمه معروف «مَا شَاءَ اللّهُ» به ظاهرش كلمه ناتمامى است كه ناگزير بايد چيزى را تقدير گرفت. يا بايد گفت: تقديرش «الأمرُ مَا شَاءَ اللّهُ است». و يا تقديرش «مَا شَاءَ اللّهُ كَانَ» است. و در اين جا موافق تر به سياق كلام، همان وجه اول است. چون زمينه كلام بيان بازگشت همه امور به مشيت خداى عزوجل است تا دعوى مدعى استقلال و استغناء از خدا باطل گردد. | ||
جمله | جمله «لَا قُوَّةَ إلّا بِاللّه» انحصار هر نيرويى در خداى تعالى را افاده مى كند. يعنى مى فهماند آنچه نيرو كه مى بينيم قائم به مخلوقات خدا است، بعينه همان نيرو قائم به خود خداى تعالى است، بدون اين كه از خدا منقطع شده باشد و مخلوق خود، مستقل در آن نيرو باشد. همچنان كه در جاى ديگر فرموده: «أنَّ القُوَّةَ لِلّهِ جَمِيعاً». | ||
در اين جا جواب از گفتار آن شخص كافر به رفيقش و همچنين گفتار او به خودش در هنگام ورودش به باغ جواب داده شد. | |||
«'''إِن تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنك مَالاً وَ وَلَداً * فَعَسى ... لَهُ طلَباً'''»: | |||
در مجمع البيان گفته: كلمه «حسبان»، در اصل نام تيرهاى كوچكى بوده كه چند عدد آن را با يك زه مى انداختند، و اين در سواران فارس مرسوم بوده، و ماده اصلى آن «حساب» است و اگر آن ها را «حُسبان» مى ناميدند، بدين مناسبت بوده كه حساب را زيادتر مى كرده. و در باره كلمه «زَلَق» گفته: به معناى زمين صاف و هموارى است كه نه گياه در آن باشد، نه چيز ديگر، و اصل آن از «زلق»، به معناى زمين ليز گرفته شده، كه پاى آدمى بر آن استوار نمى ماند. | |||
اين دو | ما در سابق درباره كلمه «صعيد» گفتيم كه آن نيز به معناى زمين هموار بى علف است، و مقصود از اين كه گفت «آب آن غور شود»، اين است كه آبش در زمين فرو رود و از جريان بيفتد. | ||
اين دو آيه، همان طور كه قبلا بدان اشاره شد، سخن مرد مؤمن در رد كلام رفيق كافرش است كه بر او استعلاء و تكبر ورزيد، و اين ردش از بيان سابقش استخراج شده كه حاصلش اين است كه: | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۴۳۸ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۴۳۸ </center> | ||
و | وقتى جريان همه امور به مشيت خداى تعالى و حول و قوة او باشد، پس او تو را داراى مال و فرزند و نفرات بيشترى كرده، و اين كار مربوط به او است، نه به تو، تا باعث به خود باليدنت شود و مجوزى باشد كه بر من تكبر ورزى. وقتى مربوط به او شد، ممكن است او باغى بهتر از باغ تو به من بدهد و باغ تو را ويران كند و مرا به حالتى بهتر از حالت امروز تو، و تو را به حالتى بدتر از حالت امروز من در آورد، و مرا غنى تر از تو گردانيده، تو را فقيرتر از من كند. | ||
و | و ظاهر كلام چنين مى نمايد كه كلمه «تَرَنِ» در جمله «إن تَرَنِ أنَا أقَلُّ مِنكَ...» از ماده «رأى»، به معناى اعتقاد باشد. و بنابراين، فعل مذكور از افعال قلوب خواهد بود. و ضمير «أنا»، ضمير فصلى است كه ميان دو مفعول فعل مزبور كه در اصل مبتداء و خبر بوده اند، فاصله شده است. ممكن هم هست از ماده «رؤيت»، به معناى ديدن باشد، و آن وقت ضمير نامبرده، ضمير فاعلى است كه مفعول را كه در ظاهر لفظ حذف شده، تأكيد مى كند. | ||
و معناى آيه شريفه اين است كه: اگر اعتقاد دارى (و يا اگر مى بينى) كه من از جهت مال و فرزند دست كمى از تو دارم، و تو در اين جهت از من جلوترى، بارى زمام امر به دست پروردگار من است، و چون چنين است، هيچ بُعدى ندارد، و بلكه اميد آن هست كه پروردگار من، جنتى بهتر از جنت تو به من بدهد، و جنت تو را هدف تيرهاى بلاى خود قرار داده، بلایى آسمانى چون سرما و يا باد داغ هلاك كننده و يا صاعقه و امثال آن بر آن بفرستد، و به صورت زمينى خشك و خالى از درخت و زراعت در آورد، و يا بلایى زمينى بر آن مسلط ساخته، آب چشمه اش را قبل از آن كه به زمين تو برسد، در زمين فرو برد و چشمه را خشك كند. | |||
احاطه به ثمر | «'''وَ أُحِيط بِثَمَرِهِ فَأَصبَحَ يُقَلِّبُ كَفَّيْهِ...'''»: | ||
احاطه به ثمر و يا به هر چيز ديگر كنايه از نابود كردن آن است، و اين از احاطه دشمن و محاصره كردن او از همه اطراف گرفته شده، كه در چنين مواقعى، ديگر اميد آدمى از هر يار و ياورى قطع گشته، هلاك حتمى مى شود. همچنان كه فرموده: «وَ ظَنُّوا أنَّهُم أُحِيطَ بِهِم». و اين كه فرمود: «فَأصبَحَ يُقَلِّبُ كَفَّيهِ...» كنايه از ندامت است. چون شخص نادم بيشتر اوقات حالت درونى خود را با پشت و رو كردن دست ها مجسم مى سازد. | |||
و اين كه فرمود: «وَ هِىَ خَاوِيَة عَلَى عُرُوشِهَا»، به طورى كه گفته اند، كنايه است از كمال خرابى. زيرا خانه وقتى خراب مى شود، اول سقف آن فرو مى ريزد، و سپس ديوارها به روى سقف مى افتد. و كلمه «خوى» به معناى سقوط است. بعضى هم گفته اند: اصل در معناى آن «خلو»، يعنى خالى بودن است. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۴۳۹ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۴۳۹ </center> | ||
و معناى | و معناى اين كه فرمود: «وَ يَقُولُ يَا لَيتَنِى لَم أُشرِك بِرَبّى أحَداً» اين است كه: اى كاش به آنچه دل بسته بودم، دل نمى بستم و ركون و اعتماد نمى كردم و اين اسباب ظاهرى را كه مستقل در تأثير پنداشته بودم، مستقل نمى پنداشتم و همه امور را از خدا مى دانستم. هزار حيف و تأسف كه يك عمر سعى و كوششم را بى نتيجه كردم و خود را هلاك نمودم. | ||
و معناى آيه اين مى شود: انواع مال هايى كه در آن باغ داشت، همه نابود گرديد، و يا همه ميوه هاى باغش از بين رفت. پس بر آن مالى كه خرج كرده و آن باغى كه احداث نموده بود، پشيمانى مى خورد و مى گفت: اى كاش به پروردگارم شرك نمى ورزيدم، و احدى را شريك او نمى پنداشتم، و به آنچه كه اعتماد كرده بودم، اعتماد نمى كردم، و مغرور آنچه شدم نمى شدم، و فريب اسباب ظاهرى را نمى خوردم. | |||
«'''وَ لَمْ تَكُن لَّهُ فِئَةٌ يَنصُرُونَهُ مِن دُونِ اللَّهِ وَ مَا كانَ مُنتَصراً'''»: | |||
و معناى | كلمه «فئه»، به معناى جماعت و كلمه «منتصر» به معناى ممتنع است. | ||
همان طور كه آيات پنجگانه اول، يعنى از جمله «قَالَ لَهُ صَاحِبُهُ» تا كلمه «طَلَبا» بيان زبانى بود براى خطاى مرد كافر در كفر و شركش، همچنين اين دو آيه، يعنى از جمله «وَ أُحِيطَ بِثَمَرِهِ» تا جمله «وَ مَا كَانَ مُنتَصراً» حكايت بيان عملى آن است. | |||
آرى خطاى آن شخص دو تا بود: | |||
يكى اظهار غرورش در هنگام ورود به باغ بود كه گفتارش، يعنى جمله «مَا أظُنُّ أن تَبِيدَ هَذِهِ أبَداً»حكايتگر آن بود كه بعد از بيان زبانى خطا، بودن آن عملا نيز متوجهش كردند كه آن طور كه تو خيال مى كردى، نبود، بلكه از بين بردن باغ تو براى خدا كارى ندارد. اينك ببين كه چگونه زير و رو شد. | |||
خطاى دومش اين بود كه از | خطاى دومش اين بود كه از درِ سكون به اسباب ظاهرى و ركون و اعتماد بر آن ها، به رفيقش تفاخر كرده، گفت: «أنَا أكثَرُ مِنكَ مَالاً وَ أعَزُّ نَفَراً»، كه بعد از بيان زبانى، خطا بودن آن را عملا هم با اين قولش: «وَ لَم تَكُن لَهُ فِئَةٌ يَنصُرُونَهُ مِن دُونِ اللّه» به او فهماند كه اشتباه كرده است و اما اين ادعايش كه خود را مستقل مى دانست، با بيان «مَا كَانَ مُنتَصرا» جهت بطلان آن را بيان كرد. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه :۴۴۰ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه :۴۴۰ </center> | ||
<span id='link294'><span> | <span id='link294'><span> | ||
