تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۴۸: تفاوت میان نسخه‌ها

كلمه «مَمنُون» از ماده «مَنّ» و اسم مفعول آن است. و مصدر «مَنّ»، به معناى قطع است. وقتى گفته مى شود: «مَنّهَ السَير مَنّاً»، معنايش اين است كه پياده روى، او را از رفتن قطع و ناتوان كرد. البته بايد توجه داشت كه كلمه «مَمنُون»، اسم مفعول از منّت نيز مى آيد. و منّت، به معناى آن است كه نعمتى را كه به كسى داده اى، با زبان خود آن را بر آن شخص سنگين سازى. كلمه مذكور در آيه مورد بحث، به معناى اول است. و مراد از «اجر»، اجرى است كه رسالت نزد خدا دارد. و جمله، در مقام دلخوش ساختن رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلم» است. مى فرمايد: تو زحمات رسالت خدا را تحمل كن، كه اجرت نزد پروردگار قطع نمى شود، و زحماتت هدر نمى رود.

راغب مى گويد: كلمه «خلق»، چه با فتحه «خاء» خوانده شود، و چه با ضمۀ آن، در اصل به يك معنا بود. مانند كلمه «شرب» و «صرم»، كه چه با فتحه اول خوانده شوند و چه با ضمه، يك معنا را مى دهند، وليكن در اثر استعمال بيشتر فعلا چنين شده كه اگر به فتحۀ خاء استعمال شود، معناى صورت ظاهر و قيافه و هيئت را كه با بصر ديده مى شود، مى رساند. و اگر به ضمۀ خاء استعمال شود، معناى قوا و سجاياى اخلاقى را كه با بصيرت احساس مى شود، افاده مى كند. پس اين كه قرآن كريم فرموده: «إنّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ»، معنايش اين است كه تو - اى پيامبر - سجاياى اخلاقى عظيمى دارى.

بعد از آن كه با بيانات قبلى فهماند كه بالاخره در اين ميان، ضلالت و هدايتى هست، و اشاره مى كند به اين كه تهمت زنندگان به رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلم» به اين كه او ديوانه است، خودشان مفتون و گمراهند، و به زودى گمراهيشان روشن گشته. و نيز معلوم مى شود كه رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلم»، هدايت يافته است و هدايت او و گمراهى آنان، به بيانى از خداى سبحان ثابت شد. اينك در اين جمله، مطلب را چنين تأکید مى كند كه خدا بهتر مى داند چه كسى از راه او به بيراهه رفته، و چه كسى راه او را يافته است. چون راه، راه اوست و امر هدايت هم به دست اوست، و معلوم است كه صاحب راه و راهنما، بهتر مى داند چه كسى در راه او است، و چه كسى در آن نيست.