المائدة ٥٥
ترجمه
| المائدة ٥٤ | آیه ٥٥ | المائدة ٥٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«وَ هُمْ رَاکِعُونَ»: و حال آن که آنان عبادات و تکالیف خود را فروتنانه و از صمیم قلب انجام می‌دهند (نگا: آل‌عمران ، و ص / ). این جمله، حال فاعل فعلهای (یُقِیمُونَ) و (یُؤْتُونَ) است (نگا: توبه / ). و می‌تواند جمله مستأنفه نیز باشد.
تفسیر
- آيات ۵۶ - ۵۵ ، سوره مائده
- اثبات اينكه اين دو آيه شريفه درباره امام على (ع )نازل شده و متضمن تنصيص بر ولايت و خلافت آن حضرت مى باشد.
- مراد از ((ولى )) در آيه شريفه ناصر نيست بلكه ولايت به معناى محبت و دوستى است
- اشكالات بعضى مفسرين معاند بر دلالت آيات شريفه : ((انما وليكم الله ...)) برولايت اميرالمؤ منين (ع ) و رد آن اشكالات
- مواردى كه جمع بر مفرد اطلاق شده است
- در صدر اسلام ((زكات )) در معناى لغوى (انفاقمال ) به كار مى رفته ، نه در خصوص زكات واجب
- معانى و موارد استعمال كلمه ((ولايت )) و مشتقات آن
- چهار دسته آيات شريفه درباره : ولايت تكوينى خدا، ولايت تشريعى خدا، ولايترسول الله (ص ) و ولايت امام على (ع )
- (رواياتى درباره صدقه دادن امام على (ع ) انگشترى خود را درحال ركوع و نزول آيات گذشته در اين شاءن )
- حديث ولايت اميرالمؤ منين عليه السلام بر روايت ابورافع
- سه روايت در شاءن نزول (انما وليكم الله و رسوله ...) از كتاب تفسير عياشى
- حديثى گرانبها از امام هادى (ع ) كه مشتمل بر حديث ثقلين و ولايت اميرالمؤ منين (ع ) است
- حديث ولايت و فضائل اميرالمؤ منين (ع ) به روايت ابوذر غفارى
- روايات ديگى در اين زمينه از مائب اهل سنت
- فضائل اميرالمؤ منين از زبان عمروعاص در جواب نامه معاويه !
- خاتمه سخن در شاءن نزول دو آيه مورد بحث
نکات آیه
۱- تنها خدا، پیامبر (ص) و مؤمنان فروتن، برپا دارنده نماز و پرداخت کننده زکات، داراى حق ولایت و حکومت بر مؤمنان (انما ولیکم اللّه و رسوله و الذین ءامنوا الذین ... و یؤتون الزکوة و هم رکعون) در برداشت فوق، رکوع به معناى لغوى آن (خضوع) گرفته شده است.
۲- خداوند، معرف فردى از مؤمنان برپا دارنده نماز و ادا کننده زکات براى سرپرستى دیگران، با ذکر نشانى معین و مشخص (انما ولیکم اللّه ... الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة و هم رکعون) با توجه به اینکه جمله «و هم راکعون» جمله اى است حالیه و عامل آن فعل «یؤتون» است و نیز با توجه به ظهور «رکوع» در معناى مصطلح آن یعنى رکوع نماز، معلوم مى شود صفات شمرده شده، مخصوصاً آخرین صفت، عنوان مشیر دارد ; یعنى براى معرفى شخصى معین است.
۳- پرداخت زکات در حال رکوع نماز، نشانه فرد تعیین شده در بین مسلمانان صدر اسلام براى حکومت و ولایت بر آنان (و یؤتون الزکوة و هم رکعون)
۴- على بن ابیطالب (ع)، انسانى مؤمن، برپا دارنده نماز و پرداخت کننده زکات در حال رکوع (الذین ءامنوا الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة و هم رکعون) بر اساس شأن نزولهاى متعدد، شخصیت مورد نظر در آیه شریفه، حضرت امیرالمؤمنین على بن ابیطالب (ع) است.
۵- ولایت و سرپرستى بر مؤمنان صدر اسلام، از آن خدا، رسول او و امیرالمؤمنین على ابن ابى طالب (ع) (انما ولیکم اللّه و رسوله و الذین ءامنوا ... و یؤتون الزکوة و هم رکعون)
۶- ولایت و رهبرى پیامبر (ص) و مؤمنان واجد شرایط، در طول ولایت خدا و پرتویى از حاکمیت اوست. (انما ولیکم اللّه و رسوله و الذین ءامنوا) مفرد آوردن کلمه «ولىّ» على رغم جمع بودن خبر آن -، رساى به این حقیقت است که ولایت رسول خدا (ص) و دیگر واجدان شرایط، در طول ولایت خدا و پرتویى از ولایت اوست.
۷- بپاداشتن همواره نماز با تمامى شرایط آن و کوتاهى نورزیدن در پرداخت زکات، شرط شایستگى براى ولایت و حکومت بر مؤمنان (انما ولیکم اللّه ... الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة و هم رکعون) اقامه نماز به معناى برپا داشتن آن با تمامى شرایط است و فعل مضارع «یقیمون» و «یؤتون»، حاکى از استمرار و تداوم اقامه نماز و پرداخت زکات است.
۸- حالت خضوع و فروتنى در پرداخت صدقه و زکات، از شرایط لازم براى تصدى حکومت و ولایت بر اهل ایمان (انما ولیکم اللّه ... الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة و هم رکعون) در برداشت فوق، رکوع به معناى لغوى آن (خضوع) گرفته شده است.
۹- هرگونه حکومت و ولایت بر اهل ایمان، به جز ولایت خدا، پیامبر (ص) و مؤمنان واجد شرایط، حکومت و ولایتى نامشروع و غیر قانونى (انما ولیکم اللّه و رسوله و الذین ءامنوا) برداشت فوق با توجه به کلمه «انما» که براى حصر است، استفاده شده است.
۱۰- ناسازگارى پذیرش ولایت خدا با پذیرش ولایت یهودیان، نصارا و دیگر کافران (و من یتولهم منکم فانه منهم ... انما ولیکم اللّه و رسوله و الذین ءامنوا)
۱۱- ارائه برنامه صحیح در پى بر حذر داشتن مردمان از راههاى نادرست، از روشهاى کاربردى قرآن در هدایت (انما ولیکم اللّه و رسوله و الذین ءامنوا) خداوند پس از بر حذر داشتن مؤمنان از پذیرش ولایت و سرپرستى نارواى کافران، با جمله «انما ولیکم ...» به معرفى افراد شایسته ولایت پرداخت و مؤمنان رابه پذیرش ولایت آنان ارشاد کرد.
۱۲- برپا داشتن نماز و پرداخت زکات، نشانه ایمان (الذین ءامنوا الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة) «الذین یقیمون الصلوة» توصیف «الذین ءامنوا» است.
۱۳- ارتباط دایمى با خدا و تأمین نیاز مستمندان، نشانه ایمان (الذین ءامنوا الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة) بر این مبنا که اقامه نماز، به عنوان شیوه اى از ارتباط با خدا بیان شده باشد و پرداخت زکات، به عنوان مصداقى از رفع نیاز مستمندان مطرح باشد.
۱۴- اهمیت ویژه نماز، زکات و انفاق، در میان عبادات و فرایض دینى (الذین ءامنوا الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة)
۱۵- اهمیت ویژه نماز، نسبت به زکات و انفاق (یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة) تقدم ذکرى اقامه نماز بر پرداخت زکات، حکایت از اهمیت والاتر نماز دارد.
۱۶- ارزشمندى تواضع و فروتنى به هنگام انفاق و دستگیرى از مستمندان (و یؤتون الزکوة و هم رکعون) بنابر اینکه رکوع به معناى لغوى خود (خضوع) باشد.
۱۷- محبت و دوستى و انتخاب ولى و سرپرست، داراى نقشى اساسى و کارآمد در هدایت و گمراهى (انما ولیکم اللّه و رسوله و الذین ءامنوا) با توجه به اینکه آیه مورد بحث، ناظر به آیات پیشین است و در آن آیات پذیرش ولایت یهود و نصارا، مایه محرومیت از هدایت الهى دانسته شده بود، معلوم مى شود پذیرش ولایت خدا، پیامبر (ص) و مؤمنان واجد شرایط، مایه هدایت است.
روایات و احادیث
۱۸- فرمان خداوند به پیامبر (ص) براى نصب على (ع) به ولایت و سرپرستى امت (انما ولیکم اللّه و رسوله و الذین ءامنوا الذین ... یؤتون الزکوة و هم رکعون) امام باقر (ع): امر اللّه عزوجل رسوله بولایة على (ع) و انزل علیه «انما ولیکم اللّه و رسوله و الذین ءامنوا ... .[۱]
موضوعات مرتبط
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۳
- امام على (ع): انتصاب امام على (ع) ۱۸ ; انفاق امام على (ع) ۴ ; ایمان امام على (ع) ۴ ; فضایل امام على (ع) ۴ ; نماز امام على (ع) ۴ ; ولایت امام على (ع) ۵، ۱۸
- انفاق: در رکوع ۳، ۴ ; اهمیت انفاق ۱۴، ۱۵ ; تواضع در انفاق ۱۶
- ایمان: نشانه هاى ایمان ۱۲، ۱۳
- تربیت: روش تربیت ۱۱
- تواضع: ارزش تواضع ۱۶
- حکومت: نامشروع ۹ ; شرایط حکومت ۱
- خدا: افعال خدا ۲ ; اوامر خدا ۱۸ ; حاکمیت خدا ۱، ۶ ; ولایت خدا ۱، ۵، ۶، ۹، ۱۰
- خضوع: ارزش خضوع ۱۶
- رهبرى: شرایط رهبرى ۸
- زکات: آداب اداى زکات ۸ ; اداى زکات ۱، ۲، ۱۲ ; اهمیت اداى زکات ۷ ; اهمیت زکات ۱۴، ۱۵
- عبادت: اهمیت عبادت ۱۳
- کافران: ولایت کافران ۱۰
- گمراهى: عوامل گمراهى ۱۷
- محبت: آثار محبت ۱۷
- محمّد (ص): ولایت امام على (ع) ۱۸ ; ولایت محمّد (ص) ۱، ۵، ۶، ۹
- مردم: هشدار به مردم ۱۱
- مسلمانان: صدر اسلام ۳
- مسیحیان: ولایت مسیحیان ۱۰
- مؤمنان:۴ ولایت بر مؤمنان ۴ ۱، ۳، ۵، ۷، ۸، ۹ ; ولایت مؤمنان ۴ ۱، ۲، ۶، ۹
- نظام سیاسى:۱، ۲، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰
- نماز: اقامه نماز ۱، ۲، ۱۲ ; اهمیت اقامه نماز ۷ ; اهمیت نماز ۱۴، ۱۵
- نیازمندان: تأمین نیازمندان ۱۳، ۱۶
- ولایت: شرایط ولایت ۷، ۸ ; منشأ ولایت ۲، ۳، ۵، ۶ ; نقش ولایت ۱۷
- هدایت: روش هدایت ۱۱ ; عوامل هدایت ۱۷
- یهود: ولایت یهود ۱۰
منابع
- ↑ کافى، ج ۱، ص ۲۸۹، ح ۴; نورالثقلین، ج ۱، ص ۶۴۶- ، ح ۲۶۴; الدرالمنثور، ج ۳، ص ۱۰۵.
