الفرقان ٦٢
ترجمه
| الفرقان ٦١ | آیه ٦٢ | الفرقان ٦٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«خِلْفَةً»: چیزی که به دنبال چیز دیگری می‌آید. «أَرَادَ أَن یَذَّکَّرَ»: بخواهد به یاد خدا باشد. بخواهد به حکمت خدا و قدرت مطلقه او از روی مشاهده نظام بدیع خورشید و ماه و ابراج آسمانی و ستارگان کیهانی پی ببرد.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ جَعَلْنَا اللَّيْلَ وَ النَّهَارَ... (۶) إِنَ رَبَّکُمُ اللَّهُ الَّذِي... (۲) وَ سَخَّرَ لَکُمُ الشَّمْسَ وَ... (۲) لاَ الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَهَا أَنْ... (۲) وَ مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَکُمُ... (۴)
تفسیر
- آيات ۴۱ ۶۲، سوره فرقان
- بيان استهزاء كفار و پاسخ خداوند به اين عمل آنها
- مراد از معبود گرفتن هواى نفس و توضيحى درباره جمله : ((اتخذ الهه هويه ))
- نفى سمع و عقل از كفار و تشبيه آنان به چهار پايانبل هم اضل سبيلا
- تشبيه و تنظير جهل و ضلالت مردم و هدايت آنان به وسيله انبياء، به كشيدن سايه و...
- معناى ((مد الظل )) از نظر ديگر مفسرين
- اشاره به نعمت باد و آب باران
- مقصود از اينكه فرمود با قرآن با دشمنان جهاد كن (جاهدهم به جهادا كبيرا)
- تشبيه انقسام مردم به مؤ من و كافر، به آب دو دريا (يكى گوارا و ديگرى ناگوار) وبه خلقت زن و مرد از نطفه
- مقصود از استثنا ((الا من شاء ان يتخذ الى زبه سبيلا)) در آيه :((قل ما اسئلكم عليه من اجر الا من شاء...))
- نظر مفسرين درباره استثناء مذكور
- تنها وكيل و متصرف در امور بندگان خدا است كه داراى حيات و ملك و علم مطلق است
- معناى جمله ((الرحمن فسئل به خبيرا)) و اقوال مختلف مفسرين در اين باره
- حكايت استكبار مشركين از سجده براى خداوند و فزونى نفرتشان از آن
- بيان استغنا و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين
- تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر
- بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )
نکات آیه
۱ - خداوند، شب و روز را جانشین و از پى یکدیگر قرار داد. (و هو الذى جعل الّیل و النهار خلفة) «خلفة» در لغت، قرار گرفتن و جایگزینى دو چیز به جاى یکدیگر است (مفردات راغب).
۲ - آفرینش شب و روز و پدید آمدن روشنایى و تاریکى، بر اثر جانشین شدن آن دو به جاى یکدیگر، تنها به قدرت خدا است. (و هو الذى جعل الّیل و النهار خلفة) برداشت یاد شده با توجه به دو نکته است: ۱- معرفه بودن مبتدا و خبر (هو الذى جعل) بیانگر قصر مى باشد. ۲- آیه شریفه در مقام بیان قدرت خدا است.
۳ - آفرینش شب و روز و پدید آمدن روشنایى و تاریکى بر اثر جانشین شدن آن دو به جاى یکدیگر، از نشانه هاى قدرت خدا است. (و هو الذى جعل الّیل و النهار خلفة)
۴ - تفکر در آفرینش شب و روز و جانشین شدن آن دو به جاى یکدیگر، آموزنده درس خداشناسى (و هو الذى جعل الّیل و النهار خلفة لمن أراد أن یذّکّر) «تذکر»( مصدر «یذّکّر») از نظر لغت به معناى یادآوردن چیزى است که فراموش شده است (لسان العرب); ولى این واژه در آیه شریفه - به گفته بیشتر مفسران - به معناى تفکر و تأمل براى درس آموختن و نتیجه گرفتن از آفرینش شب و روز است.
۵ - درس آموز بودن آفرینش شب و روز و نظم حاکم بر آن، به تصمیم و اراده انسان براى درس آموختن بستگى دارد. (و هو الذى جعل الّیل و النهار خلفة لمن أراد أن یذّکّر) آمدن فعل «أراد» در جمله «لمن أراد أن یذّکّر» - که در این جمله به منزله قید است - مى رساند که اراده و تصمیم انسان نقش اساسى در درس آموزى و عبرت گیرى او دارد.
۶ - آفرینش شب و روز و پدید آمدن روشنایى و تاریکى براى انسان، سپاس برانگیز است. (و هو الذى جعل الّیل ... لمن أراد أن یذّکّر أو أراد شکورًا) «شکور» مصدر و مرادف واژه «شکر» است.
۷ - آفرینش شب و روز، تنها براى انسان هاى برخوردار از روح سپاس گزارى، سپاس برانگیز است. (و هو الذى جعل الّیل ... لمن أراد أن یذّکّر أو أراد شکورًا)
۸ - شب و روز و پدید آمدن روشنایى و تاریکى، از نعمت هاى الهى و شایسته سپاس و تشکر (و هو الذى جعل الّیل ... لمن أراد أن یذّکّر أو أراد شکورًا) یادآورى سپاس گزارى انسان پس از بیان آفرینش شب و روز براى آدمى، گویاى برداشت فوق است.
۹ - انسان، داراى اراده و موجودى آزاد و مختار (لمن أراد أن یذّکّر أو أراد شکورًا)
۱۰ - «عن عنبسة العابد، قال: سألت أباعبداللّه(ع): عن قول اللّه عزّوجلّ: «و هو الذى جعل اللیل و النهار خلفة لمن أراد أن یذّکّر أو أراد شکوراً» قال: قضاء صلاة اللیل بالنهار و قضاء صلاة النهار باللیل; عنبسة العابد گفت : از امام صادق(ع) در باره سخن خدا - عزّو جلّ- :«و هو الذ جعل اللل ...» پرسدم ; اشان فرمودند :[مراد ] قضاى نمازهاى شب در روز و قضاى نمازهاى روز در شب است». توضیح: با توجه به روایت قبل از حدیث یاد شده، در کتاب تهذیب و روایت صفحه ۱۱۶ از تفسیر قمى به نظر مى رسد، قضاى نماز نافله مقصود است. ۱- تهذیب، ج ۲، ص۲۷۵، ح ۱۳۰; بحارالأنوار، ج ۸۵، ص ۲۹۳.
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: آیات آفاقى ۴
- اراده: آثار اراده ۵
- انسان: اختیار انسان ۹; اراده انسان ۹; ویژگیهاى انسان ۹
- تاریکى: منشأ تاریکى ۲، ۳، ۶، ۸
- تعقل: تعقل در خلقت شب ۴; تعقل در خلقت روز ۴
- توحید: توحید افعالى ۲
- خدا: اختصاصات خدا ۲; افعال خدا ۱; خالقیت خدا ۲; دلایل خدا شناسى ۴; قدرت خدا ۲ ; نشانه هاى قدرت خدا ۳; نعمتهاى خدا ۸
- روشنایى : منشأ روشنایى ۲، ۳، ۶، ۸
- شاکران: شکرگزارى شاکران ۷
- روز: آثار جایگزینى روز ۲، ۳; آثار خلقت روز ۶; تتابع روز ۱۰; جایگزینى روز ۴; خلقت روز ۲، ۳، ۷; عبرت از خلقت روز ۵; منشأ جایگزینى روز ۱
- شب: آثار جایگزینى شب ۲، ۳; آثار خلقت شب ۶; تتابع شب ۱۰; جایگزینى شب ۴; خلقت شب ۲، ۳، ۷; عبرت از خلقت شب ۵; منشأ جایگزینى شب ۱
- شکر: اهمیت شکر نعمت ۸; زمینه شکر ۷; عوامل شکر ۶
- نعمت: نعمت شب ۸; نعمت روز ۸
- نماز: قضاى نماز نافله ۱۰
