البقرة ١٨٨

وَ لاَ تَأْکُلُوا أَمْوَالَکُمْ‌ بَيْنَکُمْ‌ بِالْبَاطِلِ‌ وَ تُدْلُوا بِهَا إِلَى‌ الْحُکَّامِ‌ لِتَأْکُلُوا فَرِيقاً مِنْ‌ أَمْوَالِ‌ النَّاسِ‌ بِالْإِثْمِ‌ وَ أَنْتُمْ‌ تَعْلَمُونَ‌

ترجمه

و اموال یکدیگر را به باطل (و ناحق) در میان خود نخورید! و برای خوردن بخشی از اموال مردم به گناه، (قسمتی از) آن را (به عنوان رشوه) به قضات ندهید، در حالی که می‌دانید (این کار، گناه است)!

و در روابط خود اموال يكديگر را به ناحق مخوريد و براى خوردن بخشى از اموال مردم به گناه، [قضيّه‌] آن را به حاكمان مكشانيد در حالى كه شما [حقيقت را] مى‌دانيد

و اموالتان را ميان خودتان به ناروا مخوريد، و [به عنوان رشوه قسمتى از] آن را به قضات مدهيد تا بخشى از اموال مردم را به گناه بخوريد، در حالى كه خودتان [هم خوب‌] مى‌دانيد.

و مال یکدیگر را به ناحق مخورید و آن را به نزد قاضیان نیفکنید که (به وسیله رشوه و زور) پاره‌ای از اموال مردم را بخورید با آنکه (شما بطلان دعوی خود را) می‌دانید.

و اموالتان را در میان خود به باطل و ناحق مخورید. و آن را به عنوان رشوه به سوی حاکمان و قاضیان سرازیر نکنید تا بخشی از اموال مردم را [با تکیه بر حکم ظالمانه آنان] به گناه و معصیت بخورید، در حالی که [زشتیِ کارتان را] می دانید.

اموال يكديگر را به ناشايست مخوريد و آن را به رشوت به حاكمان مدهيد تا بدان سبب اموال گروهى ديگر را به ناحق بخوريد. و شما خود مى‌دانيد.

و اموال یکدیگر را به ناحق نخورید، و به داوران با [رشوت از] آن نزدیکی نجویید تا پاره‌ای از اموال مردم را آگاهانه به ناحق بخورید

و مالهاى يكديگر را در ميان خود به ناشايست مخوريد و آن را به [رشوت‌] نزد حاكمان- قاضيان- ميفكنيد تا برخى از مالهاى مردم را به گناه بخوريد، در حالى كه مى‌دانيد [كه ستم مى‌كنيد].

و اموال خودتان را به باطل (و ناحق، همچون رشوه و ربا و غصب و دزدی ...) در میان خود نخورید و آن را به امراء و قضات تقدیم نکنید تا از روی گناه، بخشی از اموال مردم را بخورید و شما بر آن آگاه باشید (و بدانید که ستمکار را یاری داده‌اید و مرتکب گناه شده‌اید).

و اموالتان را میان خودتان به ناروا مخورید، حال آنکه (به عنوان رشوه قسمتی از) آنها را سوی حاکمان می‌افکنید، تا بخشی از اموال مرد‌مان را به گناه -تأخیرکننده‌ی خیر- بخورید، در حالی که خودتان (هم خوب) می‌دانید.

و نخورید مالهای خویش را میان خویش به بیهوده و نیفکنید آنها را بسوی فرمانداران تا بخورید پاره‌ای از اموال مردم را به گناه حالی که خود می‌دانید

البقرة ١٨٧	آیه ١٨٨	البقرة ١٨٩
سوره : سوره البقرة نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«تُدْلُوا بِهَا»: پیشکش نکنید. به عنوان رشوه نپردازید. بر سر آن منازعه نکنید و کار آن را به پیش حاکمان بدسرشت نکشانید. این فعل عطف بر (تَأْکُلُوا) و بنابراین مجزوم است. یا منصوب به (أَنْ) مقدّر است.

تفسیر

• آيه ۱۸۸ ، سوره بقره
• امضاى مالكيت خصوصى انسان در قرآن و محترم شمردن آن
• بحث روايتى (در ذيل آيه شريفه )
• بحث علمى و اجتماعى (پيرامون مالكيت فردى )

• آيه ۱۸۸
• آيه و ترجمه
• تفسير :
• خطوط اصلى اقتصاد اسلامى
• نكته :

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - دستیابى به مال و ثروت، داراى اسبابى ناروا وباطل; و اسبابى حق و درست (و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل)

۲ - دستیابى به مال و داراییهاى دیگران با اسباب باطل، حرام است. (و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل) کلمه «بینکم» قید براى «أموالکم» است; یعنى، اموالى که در میان شماست و هر کس مالک بخشى از آن است. بنابراین جمله «لاتأکلوا ...» چنین معنا مى شود: نباید هیچ یک از شما مال و دارایى دیگرى را با سببى باطل تصرف کند.

۳ - پرداخت رشوه به قاضیان، ناروا و حرام است. (و تدلوا بها إلى الحکام) «تدلوا» عطف بر «تأکلوا» است و لذا مجزوم به «لا»ى ناهیه مى باشد; یعنى: و لاتدلوا ..; ادلاء (مصدر تدلوا) به معناى فرستادن دلو در چاه است و در آیه کنایه از وسیله قرار دادن مى باشد. بنابراین «تدلوا بها ...»; یعنى، به قاضیان اموالى را نپردازید تا بدین وسیله به اموال مردم چنگ اندازى کنید. گفتنى است که به دست آوردن مال خصوصیتى ندارد و لذا مى توان حرمت رشوه را در همه مواردى که حقى ضایع شود استفاده کرد. کلمه «بالأثم» مؤید این حقیقت است.

۴ - پرداخت رشوه به قضات، به منظور دستیابى به اموال دیگران، از جمله اسباب باطل براى تحصیل مال است. (و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل و تدلوا بها إلى الحکام لتأکلوا فریقاً من أمول الناس) جمله «و تدلوا بها ...» عطف خاص بر عام است و لذا بیانگر مصداق بارزى از تصرف اموال دیگران با اسباب باطل مى باشد. نیاوردن «لا»ى ناهیه در «تدلوا» مؤید این معناست.

۵ - حکم و قضاوتى که بر اثر گرفتن رشوه صادر شده باشد، گناه و فاقد اعتبار است. (و تدلوا بها إلى الحکام لتأکلوا فریقاً من أمول الناس بالأثم)

۶ - مالکیت اموالى که از راهها و اسباب باطل به چنگ آمده، فاقد اعتبار قانونى است. (و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل) حرمت تصرف در اموال به دست آمده از طریق باطل، حاکى از مالک نبودن کسى است که آن اموال را به چنگ آورده است.

۷ - ناروایى و حرمت پرداخت رشوه به منظور جلب نظر حاکمان و قضاوت ایشان به سود رشوه دهنده، حکمى معلوم براى همگان (و تدلوا بها إلى الحکام لتأکلوا فریقاً من أمول الناس بالأثم و أنتم تعلمون) مفعول «تعلمون» مى تواند حرمت رشوه پرداختن به حاکمان باشد و نیز مى تواند حرمت تصرف در اموال دیگران باشد. برداشت فوق ناظر به احتمال اول است.

۸ - ناروایى و حرمت چنگ اندازى به اموال دیگران، حکمى معلوم براى همگان (و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل ... و أنتم تعلمون) برداشت فوق بر این اساس است که: مفعول «تعلمون» حرمت تصرف در اموال دیگران - که از جمله «لاتأکلوا ...» به دست مى آید - باشد.

۹ - چنگ اندازى به اموال و داراییهاى عمومى، حرام است. (لتأکلوا فریقاً من أمول الناس بالأثم) مقصود از «أموال الناس» مى تواند اموال و داراییهاى شخصى افراد باشد، همچنین منظور از آن مى تواند اموال عمومى باشد. برداشت فوق ناظر به احتمال دوم است.

۱۰ - پرداخت رشوه به حاکمان، به منظور دستیابى به اموال عمومى با حکم و قضاوت ایشان، حرام است. (و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل و تدلوا بها إلى الحکام لتأکلوا فریقاً من أمول الناس)

۱۱ - حاکمان و قاضیان، در خطر رشوه خوارى و تضییع حقوق مردم (و تدلوا بها إلى الحکام لتأکلوا فریقاً من أمول الناس بالأثم)

۱۲ - نقش بسزاى قاضیان در سلامت اقتصاد جامعه و حفظ حقوق مردم (و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل و تدلوا بها إلى الحکام ... و أنتم تعلمون)

۱۳ - اعتبار مالکیت شخصى در اسلام (و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل ... و أنتم تعلمون)

۱۴ - ابو عبیده حذّاء مى گوید: «سألت أباعبداللّه عن قول اللّه عز و جل «و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل» فقال: کانت قریش تقامر الرجل بأهله و ماله فنهاهم اللّه عز و جل عن ذلک;(۱) از امام صادق(ع) از آیه «و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل» سؤال کردم، امام فرمود: قریش خانواده و مال خود را به قمار مى گذاشتند پس خداوند آنان را از این عمل نهى فرمود».

۱۵ - «روى عن ابى جعفر(ع) انه یعنى بالباطل الیمین الکاذبة یقتطع بها الأموال;(۲) از امام باقر(ع) درباره «باطل» در آیه فوق روایت شده که: مراد، سوگند دروغ است که موجب به دست آوردن مال مى شود (یعنى تحصیل مال باقسم دروغ اکل مال به باطل است)».

۱۶ - سماعه مى گوید: «قلت لأبى عبداللّه(ع): الرجل یکون عنده الشى تبلّغ به و علیه الدین أیطعمه عیاله ... فقال: یقضى بما عنده دینه و لایأکل أموال الناس إلا و عنده ما یؤدى إلیهم حقوقهم إن اللّه یقول: لاتأکلوا أموالکم بینکم بالباطل;(۳) به امام صادق(ع) عرض کردم: شخصى نزدش مقدار مالى است که کفاف زندگانى او را مى کند و در عین حال مقروض است; آیا مى تواند با آن مال، مخارج اهل و عیال خود را تأمین کند؟ ... حضرت فرمود: با آن چیزى که در نزد اوست دین خو را ادا نماید واموال مردم را نخورد مگر آنکه داراى مالى باشد که بتواند به وسیله آن حقوق مردم را ادا نماید. خداوند مى فرماید: لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل».

۱۷ - «عن ابى بصیر عن ابى عبداللّه(ع) قال: قلت له قول اللّه «و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل و تدلوا بها إلى الحکام» فقال: ... اما انه لم یعن حکام أهل العدل و لکنه عنى حکام أهل الجور ...;(۴) ابو بصیر گوید: از امام صادق(ع) از آیه «و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل و تدلوا بها إلى الحکام» سؤال کردم، حضرت فرمود: مراد، حاکمان عدل نیست; بلکه مراد حاکمان جور است ... ».

۱۸ - حسن بن على بن فضال مى گوید: «قرأت فى کتاب ابى الأسد إلى ابى الحسن الثانى(ع) و قرأته بخطه سأله ما تفسیر قوله تعالى «و لاتأکلوا أمولکم بینکم بالبطل و تدلوا بها إلى الحکام» قال: فکتب إلیه بخطه الحکام القضاة قال: ثم کتب تحته: هو أن یعلم الرجل انه

موضوعات مرتبط

• پ نوشت ها:

1. کافى، ج ۵، ص ۱۲۲، ح ۱; نورالثقلین، ج ۱، ص ۱۷۵، ح ۶۱۱.
2. مجمع البیان، ج ۱، ص ۵۰۶; نورالثقلین، ج ۱، ص ۱۷۶، ح ۶۱۵.
3. تفسیر عیاشى، ج ۱، ص ۸۵، ح ۲۰۷; نورالثقلین، ج ۱، ص ۱۷۶، ح ۶۱۴.
4. تفسیر عیاشى، ج ۱، ص ۸۵، ح ۲۰۵; نورالثقلین، ج ۱، ص ۱۷۶، ح ۶۱۲.