البقرة ١٧

مَثَلُهُمْ‌ کَمَثَلِ‌ الَّذِي‌ اسْتَوْقَدَ نَاراً فَلَمَّا أَضَاءَتْ‌ مَا حَوْلَهُ‌ ذَهَبَ‌ اللَّهُ‌ بِنُورِهِمْ‌ وَ تَرَکَهُمْ‌ فِي‌ ظُلُمَاتٍ‌ لاَ يُبْصِرُونَ‌

ترجمه

آنان [= منافقان‌] همانند کسی هستند که آتشی افروخته (تا در بیابان تاریک، راه خود را پیدا کند)، ولی هنگامی که آتش اطراف او را روشن ساخت، خداوند (طوفانی می‌فرستد و) آن را خاموش می‌کند؛ و در تاریکیهای وحشتناکی که چشم کار نمی‌کند، آنها را رها می‌سازد.

مثل آنان مثل كسى است كه [به زحمت‌] آتشى بيفروخت و همين كه اطراف وى را روشن ساخت، خدا نورشان را برد و در تاريكى‌ها رهايشان كرد كه نبينند

مَثَل آنان، همچون مَثَل كسانى است كه آتشى افروختند، و چون پيرامون آنان را روشنايى داد، خدا نورشان را برد؛ و در ميان تاريكيهايى كه نمى‌بينند رهايشان كرد.

مثل ایشان مانند کسی است که آتشی بیفروزد، و همین که روشن کند پیرامون او را، خدا روشنی آنان را ببرد و رها کند ایشان را در تاریکی‌یی که هیچ نبینند.

سرگذشت آنان مانند کسانی است که [در شب بسیار تاریک بیابان] آتشی افروختند [تا در پرتو آن خود را از خطر نجات دهند]، چون آتش پیرامونشان را روشن ساخت، خدا [به وسیله توفانی سهمگین] نورشان را خاموش کرد و آنان را در تاریکی هایی که مطلقاً نمی دیدند واگذاشت.

مثلشان، مثل آن كسى است كه آتشى افروخت، چون پيرامونش را روشن ساخت، خدا روشنايى از آنان بازگرفت و نابينا در تاريكى رهايشان كرد.

داستان ایشان همچون داستان کسانی است که آتشی افروختند، و چون پیرامونشان را روشن کرد [بناگاه‌] خداوند نورشان را خاموش کرد، و در تاریکی‌ای که [چیزی را] نمی‌بینند واگذاشت‌

داستان آنان، داستان كسانى را ماند كه آتشى برافروختند- تا راه خود را بيابند- و چون آتش پيرامونشان را روشن ساخت خداوند روشناييشان را ببرد و آنها را در تاريكيها واگذاشت كه هيج نبينند.

داستان اینان، همانند داستان کسی است که آتشی را با کوشش فراوان بیفروزد (تا خود و همراهانش از آن استفاده کنند) و آن گاه که آتش دورو بر او را روشن گرداند، پروردگار آتش آنان را خاموش و نابود نماید، و ایشان را در انبوهی از تاریکیها رها سازد، به گونه‌ای که چشمانشان (چیزی) نبیند.

مَثَل آنان، همانند مَثَل کسی است که آتشی افروخته، پس هنگامی که پیرامونش را روشنایی داد، خدا نورشان را برد و در میان تاریکی‌هایی (که در آنها هیچ) نمی‌بینند رها‌شان کرد.

مثَل ایشان مثَل آن است که افروخت آتشی تا گاهی که روشن کرد پیرامونش را ببرد خدا نور ایشان را و بگذاردشان در تاریکیهائی که نمی‌بینند

البقرة ١٦	آیه ١٧	البقرة ١٨
سوره : سوره البقرة نزول : ٧ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٨ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مَثَلُهُمْ»: مثل، به معنی صفت و وضع حال. «الَّذِی»: موصول است وصله آن (اسْتَوْقَدَ) و مفرد است. ولی پس از آن ضمیر (هُمْ) و فعل (لا یُبْصِرُونَ) ذکر می‌شود که جمع است! علّت آن در بخش نخست آیه، یک نفر، و در بخش دوم آیه، همان فرد همراه قوم و همراهانش مورد نظر است. به عبارت دیگر، (اسْتَوْقَدَ) و (مَا حَوْلَهُ) به صورت مفرد، سپس (ذَهَبَ اللهُ بِنُورِهِمْ وَ تَرَکَهُمْ) به صورت جمع آمده است. علّت آن، این است که (الَّذِی) به منزله (مَنْ) گرفته شده و ضمیری که به (مَنْ) برمی‌گردد، می‌تواند به صورت مفرد یا جمع باشد (نگا: زمر / ). «اسْتَوْقَدَ»: برافروخت. تلاش کرد که آتش را شعله‌ور و زبانه‌کش سازد. «أَضَآءَتْ»: روشن کرد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ مِنَ‌ النَّاسِ‌ مَنْ‌ يَقُولُ‌... (۰) وَ تِلْکَ‌ الْأَمْثَالُ‌ نَضْرِبُهَا... (۲) أَشِحَّةً عَلَيْکُمْ‌ فَإِذَا جَاءَ... (۱) مَثَلُ‌ الَّذِينَ‌ حُمِّلُوا... (۳) ذٰلِکَ‌ بِأَنَّهُمْ‌ آمَنُوا ثُمَ‌... (۰) إِنَ‌ اللَّهَ‌ لاَ يَسْتَحْيِي‌ أَنْ‌... (۲) وَ الَّذِينَ‌ کَذَّبُوا بِآيَاتِنَا... (۱) أَنْزَلَ‌ مِنَ‌ السَّمَاءِ مَاءً... (۵) مَا خَلْقُکُمْ‌ وَ لاَ بَعْثُکُمْ‌ إِلاَّ... (۱) ثُمَ‌ قَسَتْ‌ قُلُوبُکُمْ‌ مِنْ‌ بَعْدِ... (۰)

تفسیر

• آيات ۸ ۲۰ بقره
• دو مثل در شرح وضع و حال منافقين

• آيه ۱۷ - ۲۰
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• دو مثال جالب براى ترسيم حال منافقان

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - حالت منافقان در اظهار ایمان، به کسى مى ماند که براى رهایى از ظلمت، آتشى ناپایدار و گذرا برافروزد. (مثلهم کمثل الذى استوقد ناراً فلمّا أضاءت ما حوله ذهب اللّه بنورهم) «استیقاد» (مصدر استوقد) به معناى آتش افروختن است. «لما» حرف شرط است و جواب آن محذوف مى باشد و جمله «ذهب اللّه ...» بیانگر آن جواب است; یعنى: آن گاه که آتش اطراف او را روشن کرد، خاموش شود و او در تاریکى بماند.

۲ - منافقان در سایه اظهار ایمان، در تلاش براى منفعت جویى و رهایى یافتن از مشکلات اجتماعى هستند. (مثلهم کمثل الذى استوقد ناراً ... ذهب اللّه بنورهم) از اینکه منافقان به کسى که در تاریکى آتش ناپایدارى مى افروزد تشبیه شده اند این معنا به دست مى آید که: کافر در جامعه ایمانى با مشکلات اجتماعى روبروست و خود را ناچار مى بیند که تظاهر به ایمان کند تا از مشکلات برهد; ولى دیرى نمى پاید که خداوند او را رسوا مى کند.

۳ - دستاورد منافقان با تظاهر به ایمان، منافعى گذرا، ناپایدار و محدود است. (فلمّا أضاءت ما حوله ذهب اللّه بنورهم)

۴ - خداوند محدود کننده فرصت منافقان براى سوء استفاده آنان از تظاهر به ایمان (ذهب اللّه بنورهم)

۵ - تظاهر به ایمان در بردارنده منافعى است هرچند گذرا و ناپایدار (فلمّا أضاءت ما حوله ذهب اللّه بنورهم)

۶ - گروهى از مردم على رغم ایمان راستین شان، به نفاق گرایش دارند و از زمره منافقان مى شوند. (ذهب اللّه بنورهم) از اینکه جمله «ذهب اللّه بنورهم» توصیف شدگان را داراى نور شمرده مى توان این معنا را محتمل دانست که: آیه شریفه بیانگر آن گروه از منافقان است که در بدو امر حقیقتاً ایمان مى آورند; ولى بر اثر عواملى به سوى نفاق مى گرایند. جمله «فهم لایرجعون» در آیه بعد مؤید این احتمال است.

۷ - خداوند، با محروم ساختن منافقان از نور ایمان، آنان را به ظلمتهایى شدید گرفتار مى سازد. (ذهب اللّه بنورهم و ترکهم فى ظلمت لایبصرون) نکره بودن «ظلمات» حاکى از شدت ظلمت است.

۸ - گمراهى داراى شعبه ها و چهره هایى گوناگون است. (و ترکهم فى ظلمت لایبصرون) برداشت فوق با توجّه به جمع بودن «ظلمات» (تاریکیها و گمراهیها) استفاده شده است.

۹ - هیچ امیدى به راهیابى و هدایت منافقان پس از سلب شدن نور ایمان از آنان، وجود ندارد. (و ترکهم فى ظلمت لایبصرون) جمله «ترکهم فى ظلمات» بیان مى کند که: ظلمتها منافقان را احاطه کرده و در نتیجه راه به جایى نمى برند و جمله «لایبصرون» (آنها نمى بینند)، حاکى از آن است که ابزار دیدن و هدایت شدن در آنان نابود شده است; یعنى علاوه بر اینکه موانع هدایت براى آنان ایجاد شده مقتضى هدایت نیز از آنان سلب گشته است.

۱۰ - رها کردن منافقان در ظلمت و گمراهى پس از روشنایى گذرا، استهزاى خداوند نسبت به آنهاست. (اللّه یستهزئ بهم ... فلمّا أضاءت ما حوله ذهب اللّه بنورهم) جمله «فلمّا أضاءت ما حوله ...» مى تواند توضیحى در قالب مثل براى «اللّه یستهزئ بهم و یمدّهم ...» باشد.

روایات و احادیث

۱۱ - ابراهیم بن ابى محمود گوید: «سألت أباالحسن الرضا (ع) عن قول اللّه تعالى «و ترکهم فى ظلمات لایبصرون» فقال: ... منعهم المعاونة و اللطف و خلى بینهم و بین إختیارهم ...; از امام رضا(ع) پرسیدم: معناى سخن خدا که مى فرماید: «وترکهم فى ظلمات لایبصرون» چیست؟ فرمود: ...; یعنى، آنان را از کمک و لطف خود محروم مى کند و به اختیار خودشان وا مى گذارد ...».

موضوعات مرتبط

• ایمان: آثار تظاهر به ایمان ۵; محرومان از ایمان ۷; نور ایمان ۷، ۹
• تشبیهات: تشبیه به آتش افروز ۱
• خدا: استهزاهاى خدا ۱۰; افعال خدا ۷; محرومیت از امدادهاى خدا ۱۱
• ظلمت: مراتب ظلمت ۷
• قرآن: مثالهاى قرآن ۱
• گمراهى: اقسام گمراهى ۸
• منافقان: ۶ استهزاى منافقان ۱۰; تظاهر منافقان به اسلام ۱، ۲، ۳، ۴; گمراهى منافقان ۹، ۱۰; محرومیت منافقان ۷; منافقان در ظلمت ۷، ۱۰; منفعت طلبى منافقان ۲; مهلت به منافقان ۴; هدایت منافقان ۹
• نفاق: گروندگان به نفاق ۶