آل عمران ١٨٦
ترجمه
| آل عمران ١٨٥ | آیه ١٨٦ | آل عمران ١٨٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لَتُبْلَوُنَّ»: مسلّماً آزموده می‌شوید (نگا: بقره / و انبیاء / ). «لَتَسْمَعُنَّ»: مسلّماً خواهید شنید. مراد از شنیدن در اینجا دیدن و دریافتن است. «مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ»: مراد یهودیان و مسیحیان است. «مِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا»: مراد سائر کفّار است. «عَزْم»: مصدر است و در معنی اسم مفعول یعنی مَعْزُوم، به معنی آنچه باید در راه رسیدن بدان به تلاش ایستاد و جدّی بود، به کار رفته است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَدَّ کَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ... (۵) وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ... (۴)
وَدَّ کَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ... (۵) الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ... (۰)
تفسیر
نکات آیه
۱- آزمایش مستمر و مداوم مؤمنان، از سنتهاى خداوند (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) لام در «لتبلونّ»، براى تأکید و حاکى از قسم خداوند بر وقوع آزمایش است و نون تأکید نیز حتمیّت آن را مورد تأکید قرار مى دهد. همچنین فعل مضارع «لتبلونّ»، دلالت بر استمرار آزمایش دارد.
۲- مال و تن و جان مؤمنان، وسیله آزمایش آنان (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم)
۳- آزمایشِ به وسیله تن و جان، مرحله اى پس از آزمایش به وسیله مال* (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) تقدّم ذکرى «اموال» بر «انفس»، مى تواند اشاره به دو مرحله ترتیبى از آزمایش باشد.
۴- انفاق، عرصه آزمایش مالى مؤمنان و جهاد، عرصه آزمایش جانى آنان (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) با توجّه به آیات پیشین که درباره جهاد و انفاق بود، مى تواند امتحان مالى، ناظر به انفاق و امتحان جانى، ناظر به جهاد باشد.
۵- آزمایش و ابتلاى مؤمنان، راه تمایز صفوف پاکان از ناپاکان* (حتّى یمیز الخبیث من الطیّب ... لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) خداوند در آیه ۱۷۹ (حتّى یمیز الخبیث ... )، وعده مشخّص کردن ناپاکان را از پاکان داد و گویا در این آیه، طریقه آن را (که امتحان مالى و جانى است)، بیان مى کند.
۶- لزوم آمادگى مؤمنان، براى آزمایشهاى الهى (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) خداوند با تذکّر به اینکه مؤمنان در مال و جان خویش مورد آزمایش قرار خواهند گرفت، در حقیقت به آنان مى فهماند که باید براى چنین امرى آماده باشند.
۷- توجّه به مرگ و اجر اخروى و نیز فریبندگى دنیا، زمینه ساز پیروزى انسان در آزمایش الهى (کلّ نفس ذائقة الموت ... لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) ظاهراً آیه قبل (کلّ نفس ... ) رهنمودى براى پیروز شدن مؤمنان درامتحانهاى جانى و مالى است. چون بهترین راه براى از جان گذشتگى و جهاد این است که آدمى بداند چه جهاد کند و یا سستى نماید، طعم مرگ را خواهد چشید. و راه معقول براى صرفنظر کردن از اموال این است که آدمى بداند دنیا و آنچه در آن است، فریبنده و پوچ است.
۸- پیش بینىِ آزار فراوان اهل کتاب و مشرکان به مسلمانان (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً)
۹- اطلاع و آگاهى از مشکلات آینده، آسان کننده تحمل آن (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً) هدف از آگاه کردن مسلمانان به آزار و اذیّت مخالفان پیش از وقوع آن، براى آماده سازى آنان است تا با برخورد ناگهانى تاب و تحمّل خویش را از دست ندهند.
۱۰- مسلمانان صدر اسلام، مواجه به آزار فراوان اهل کتاب و مشرکان بودند. (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً)
۱۱- آزار زبانى (تبلیغات سوء) از روشهاى اهل کتاب و مشرکان علیه مسلمانان (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً)
۱۲- دشمنى مداوم اهل کتاب و مشرکان با مسلمانان (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً)
۱۳- رویارویى و برخورد مداوم حقّ و باطل (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً)
۱۴- شناعت و زشتى همسویى اهل کتاب با مشرکان در دشمنى با مسلمانان (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً) نام بردن از یهود و نصارا با وصف اهل کتاب، اشاره به زشتى همسویى و همکارى آنان با مشرکان دارد. زیرا اهل کتاب آسمانى بودن، اقتضا مى کند با مشرکان ضد توحید و مخالف برنامه هاى الهى در نبرد باشند ; نه با مسلمانان که مروّج توحید و برنامه هاى الهى هستند.
۱۵- آزارهاى اهل کتاب و مشرکان نسبت به مسلمانان، از مهمترین موارد آزمایش و امتحان مؤمنان (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً) جمله «و لتسمعنّ ... »، مى تواند توضیح یکى از موارد امتحان مالى و جانى باشد ; چرا که تهمتها و سخنان ناروا، جانها را مى گزد و تبلیغات سوء علیه انفاق مى تواند موجب ازدیاد بخل شود.
۱۶- تأثیر شدید و آزار دهنده زخم زبان، بر روح و جان انسان (لتبلونّ ... و لتسمعنّ من الّذین ... اذًى کثیراً) بنابر اینکه «لتسمعنّ»، بیان مصداقى براى «لتبلونّ فى ... انفسکم» باشد.
۱۷- لزوم پیشه کردن صبر و تقوا در برابر آزمایشهاى الهى و آزارهاى دشمنان (لتبلونّ ... و لتسمعنّ ... و ان تصبروا و تتّقوا فانّ ذلک من عزم الامور)
۱۸- صبر و مقاومت، حتّى در برابر دشمن، باید آمیخته با تقوا و رعایت حدود الهى باشد. (و لتسمعنّ ... اذًى کثیراً و ان تصبروا و تتّقوا) از ذکر تقوا پس از صبر، معلوم مى شود که در برابر اذیّتهاى دشمن نباید دستورات الهى را نادیده گرفت.
۱۹- نقش مؤثر تبلیغات سوء در بازداشتن مردم از راه ایمان (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب ... و ان تصبروا و تتّقوا) دستور مقاومت در برابر تبلیغات دشمن، حکایت از خطر تأثیر آن در روحیه مسلمانان دارد.
۲۰- صبر توأم با تقوا، شرط موفقیّت در آزمایشهاى الهى (لتبلونّ ... و ان تصبروا و تتّقوا فانّ ذلک من عزم الامور)
۲۱- ارزش والاى صبر توأم با تقوا (و ان تصبروا و تتّقوا فانّ ذلک من عزم الامور) کلمه «عزم» مصدر و به معناى مفعول است و «عزم الامور»، اضافه صفت به موصوف است ; یعنى «الامور المعزومة»، و معزوم، به هدف و مقصود ارجمندى گویند که باید به سوى آن حرکت کرد. بنابراین، معناى آیه چنین مى شود که صبر و تقوا از امورى است که باید به خاطر کمال و شرف آن، به سویش حرکت کرد. و از اینکه اسم اشاره مفرد «ذلک» براى اشاره به صبر و تقوا به کار برده شده، لزوم توأم بودن آن دو استفاده مى شود.
۲۲- صبر توأم با تقوا، دژ مستحکم مؤمنان در برابر آزارهاى دشمنان (و لتسمعنّ ... و ان تصبروا و تتّقوا فانّ ذلک من عزم الامور) در برداشت فوق، «عزم» به معناى محکم گرفته شده، چنانچه مجمع البیان نقل کرده است که: قیل من محکم الامور.
روایات و احادیث
۲۳- پرداخت زکات، مصداق آزمایش در اموال و واداشتن خویش به صبر، آزمایش در انفس است. (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) امام رضا (ع) پس از تلاوت آیه فوق فرمود: «لتبلونّ فى اموالکم» باخراج الزکاة و «فى انفسکم» بتوطین الانفس على الصبر.[۱]
موضوعات مرتبط
- اذیت:۸، ۱۰، ۱۵، ۱۷، ۲۲ زبانى ۱۱، ۱۶ ; انواع اذیت ۸، ۱۰، ۱۵، ۱۷، ۲۲ ۱۶
- استقامت: در جهاد ۱۸
- امتحان:۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ با انفاق ۴ ; امتحان ۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ با جان ۲، ۳، ۲۳ ; امتحان ۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ با جهاد ۴ ; امتحان ۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ با سختى ۱۵ ; امتحان ۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ با مال ۲، ۳، ۴، ۲۳ ; انواع امتحان ۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ ۲، ۳، ۴، ۱۵، ۲۳ ; فلسفه امتحان ۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ ۵
- انفاق:۴
- اهل کتاب: دشمنى اهل کتاب ۱۲، ۱۴
- ایمان: موانع ایمان ۱۹
- پاداش: اخروى ۷
- پاکان:۵
- تاریخ: عبرت از تاریخ ۹
- تبلیغ: آثار تبلیغ ۱۹
- تقوا: آثار تقوا ۲۰، ۲۲ ; ارزش تقوا ۲۱ ; اهمیّت تقوا ۱۷، ۱۸ ; تقوا در امتحان ۱۷، ۲۰
- جهاد:۴، ۱۸
- حق و باطل: مبارزه حق و باطل ۱۳
- خدا: حدود خدا ۱۸ ; سنّت خدا ۱
- دشمنان:۱۲، ۱۴ روش برخورد ۲۲
- دشمنى:۱۲، ۱۴
- دنیا: فریبکارى دنیا ۷
- دوراندیشى: آثار دوراندیشى ۹
- ذکر:۷
- رشد: موانع رشد ۱۹
- زکات: پرداخت زکات ۲۳
- سختى:۱۵ روش تسهیل سختى ۱۵ ۹
- صبر: آثار صبر ۲۰، ۲۲ ; ارزش صبر ۲۱، ۲۳ ; اهمیّت صبر ۱۷، ۱۸ ; صبر در امتحان ۱۷، ۲۰
- مال:۲، ۳، ۴، ۲۳
- مبارزه:۱۳ با اذیت ۱۷، ۲۲
- مرگ: آثار ذکر مرگ ۷
- مسلمانان: اذیت مسلمانان ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۵ ; دشمنان مسلمانان ۱۲، ۱۴ ; مسلمانان صدر اسلام ۱۰
- مشرکان:۸، ۱۰، ۱۱، ۱۵ دشمنى مشرکان ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۵ ۱۲، ۱۴
- موفقیت: عوامل موفقیت ۷ ; موفقیت در امتحان ۷، ۲۰
- مؤمنان: امتحان مؤمنان ۱، ۴، ۵، ۶، ۱۵
منابع
- ↑ عیون اخبار الرّضا (ع)، ج ۲، ص ۸۹، ح ۱ ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۴۲۱، ح ۴۷۴.
