النساء ٤٠
ترجمه
| النساء ٣٩ | آیه ٤٠ | النساء ٤١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مِثْقَالَ»: وزن. اندازه. «ذَرَّةٍ»: دانه‌ای از آن گرد و غبار گونه‌ای که به هنگام تابش خورشید از سوراخی به درون منزل در میان پرتو نور دیده می‌شود. «مِثْقَالَ ذَرَّةٍ»: هم‌وزن ذرّه‌ای. به اندازه ذرّه‌ای. مراد کمترین و سبکترین چیز است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ... (۲) وَ نَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ... (۴) فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ... (۲) وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ... (۲) وَ وُضِعَ الْکِتَابُ فَتَرَى... (۱) وَ نَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ... (۴) لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا... (۱) وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا... (۲) ذٰلِکَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ... (۳)
إِنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ... (۰) فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ فَلاَ... (۰) يَا بُنَيَ إِنَّهَا إِنْ تَکُ... (۳) يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتاً... (۰) وَ مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ... (۲) وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ... (۱) لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَ... (۰)
تفسیر
نکات آیه
۱- خداوند، حتى اندکى ستم به کسى روا نمى دارد. (انّ اللّه لا یظلم مثقال ذرّة) «مثقال» به معناى «وزن» است و «ذرّة» به معناى مورچه کوچک و یا غبار معلق در هوا.
۲- ظلم و ستم به دیگران، به هر اندازه که باشد، نارواست. (انّ اللّه لا یظلم مثقال ذرّة)
۳- آگاهى کامل خداوند به ناچیزترین اعمال، تضمین کننده عدالت در مجازاتها و پاداشهاى الهى (کان اللّه بهم علیماً. انّ اللّه لا یظلم مثقال ذرّة) ظاهراً جمله «ان اللّه ... »، نتیجه اى است مترتب بر آگاهى خداوند. یعنى چون خداوند آگاه به تمامى جهات است، ظلم نمى کند. زیرا از ریشه هاى ظلم، جهل است.
۴- کیفر بخیلان و ریاکاران (عذاب، محرومیت از محبت خداوند، همراهى با شیطان)، بازتاب عمل خود آنان است، نه ستمى از جانب خداوند. (انّ اللّه لا یحبّ ... الذین یبخلون ... و الذین ینفقون اموالهم رئاء النّاس ... و من یکن الشیطان له قریناً ... انّ اللّه لا یظلم مثقال ذرّة) جمله «انّ اللّه ... » مى تواند پاسخى باشد براى این سؤال که چرا خداوند مردم را به عذاب و ... مبتلا مى کند. خداوند مى فرماید این عذابها ناشى از ستم او نیست، بلکه دستاورد خود بخیلان است.
۵- مجازاتهاى الهى، عادلانه و به دور از هر گونه ظلم (انّ اللّه لا یظلم مثقال ذرّة و ان تک حسنة یضاعفها) جمله «و ان تک حسنة» عطف بر جمله اى مقدر است ; یعنى «ان تک سیئةً فلا یجزى الا مثلها و ان تک حسنة ... ».
۶- خداوند، اعمال نیک را هر چند اندک باشد به چندین برابر پاداش مى دهد. (و ان تک حسنة یضاعفها) ضمیر «هى» در «تَکُ» به «مثقال» برمى گردد و چون خبر «تک»، یعنى «حسنةً»، مؤنث است، فعل آن به صورت مؤنّث آورده شده است.
۷- نادیده گرفتن اعمال نیک دیگران هر چند اندک باشد سزاوار نیست. (و ان تک حسنة یضاعفها)
۸- خداوند با لطف و تفضل خویش، هر عمل نیکى را پاداشى عظیم عطا خواهد کرد. (و ان تک حسنة یضاعفها و یؤت من لدنه اجراً عظیماً) لطف و تفضل از کلمه «من لدنه» استفاده شده است.
۹- اعمال نیک آدمى در پى دارنده پاداشى الهى در دنیا و آخرت* (و ان تک حسنة یضاعفها و یؤت من لدنه اجراً عظیماً) بدان احتمال که مراد از «یضاعفها» پاداش دنیوى و «یؤت من لدنه ... » ناظر به پاداش اخروى باشد.
۱۰- ایمان و انفاق، حسنه اى است که، هر چند اندک باشد، پاداش عظیم الهى را در پى خواهد داشت. (ماذا علیهم لو امنوا باللّه و الیوم الاخر و انفقوا ... و ان تک حسنة یضاعفها و یؤت من لدنه اجراً عظیماً) از مصادیق مورد نظر براى حسنه، به دلیل آیه قبل، ایمان و انفاق است.
۱۱- وعده پاداش، از روشهاى قرآن براى برانگیختن مردم به نیکوکارى (و ان تک حسنة یضاعفها و یؤت من لدنه اجراً عظیماً)
۱۲- توجه به آگاهى خداوند بر کوچکترین انفاق، و پاداش عظیم خداوند به انفاقگران، درمان بخل و ترک احسان (و انفقوا ... و کان اللّه بهم علیماً. انّ اللّه لا یظلم مثقال ذرّة و ان تک حسنة یضاعفها و یؤت من لدنه اجراً عظیماً)
۱۳- پاداش عظیم خداوند، جبران کننده خسارتهاى انفاق کنندگان (و ماذا علیهم لو ... انفقوا ... و ان تک حسنة یضاعفها و یؤت من لدنه اجراً عظیماً) جمله «یضاعفها و یؤت من لدنه اجراً عظیماً» مى تواند پاسخى باشد به این توهم که انفاق، موجب خسارت مالى است.
موضوعات مرتبط
- احسان: تشویق به احسان ۱۲
- انفاق: پاداش انفاق ۱۰، ۱۲، ۱۳ ; خسارت انفاق ۱۳
- انگیزش: عوامل انگیزش ۱۱
- ایمان: پاداش ایمان ۱۰
- بخل: روش درمان بخل ۱۲
- بخیل: عذاب بخیل ۴ ; کیفر بخیل ۴
- پاداش: مضاعف ۶ ; تضمین پاداش ۳ ; عدالت در پاداش ۳ ; مراتب پاداش ۸، ۱۰ ،۱۲، ۱۳ ; وعده پاداش ۱۱
- تربیت: روش تربیت ۱۱
- حسنه: موارد حسنه ۱۰
- خدا: پاداش خدا ۹، ۱۰، ۱۲، ۱۳ ; خدا و ظلم ۱، ۴، ۵ ; عدالت خدا ۵ ; عطایاى خدا ۸ ; علم خدا ۳، ۱۲ ; فضل خدا ۸ ; کیفر خدا ۵ ; لطف خدا ۸
- ذکر: آثار ذکر ۱۲
- ریاکار: عذاب ریاکار ۴ ; کیفر ریاکار ۴ ; محرومیت ریاکار ۴
- شیطان: دوستى با شیطان ۴
- ظلم: ناپسندى ظلم ۲
- عمل: آثار عمل ۴ ; پاداش اخروى عمل ۹ ; پاداش دنیوى عمل ۹ ; پاداش عمل ۳ ; پاداش عمل صالح ۶، ۷، ۸، ۹ ; عمل ناپسند ۲ ; کیفر عمل ۳
- کیفر: عدالت در کیفر ۳، ۵
- نظام قضایى:۵
- نیکى: تشویق به نیکى ۱۱
