البقرة ١٥٢
ترجمه
| البقرة ١٥١ | آیه ١٥٢ | البقرة ١٥٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لا تَکْفُرُونِ»: منکر نعمتهای من بر خود با سپاسگزاری نکردن از آنها نشوید. یاء متکلّم برای تخفیف و تناسب فواصل حذف شده است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِنْ... (۲) وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً قَرْيَةً... (۱) اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْکَ مِنَ... (۱)
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا... (۰) هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْکُمْ وَ... (۰) وَ مَا مَنَعَ النَّاسَ أَنْ... (۰)
تفسیر
نکات آیه
۱ - ضرورت به یاد خدا بودن و غفلت نکردن از ذکر او فاذکرونى
۲ - به یاد خدا بودن، مایه جلب رضایت و توجّه خاص خداوند است. فاذکرونى أذکرکم فعل «أذکر» در جواب امر قرار گرفته و لذا با حرف شرطى مقدر، مجزوم شده است. در نتیجه جمله با تقدیر آن چنین مى شود: «فاذکرونى ان تذکرونى أذکرکم; به یاد من باشید، اگر به یاد من باشید به یاد شما خواهم بود.» یاد کردن خدا از بندگان، به معناى عنایت و توجّه خاص به آنهاست.
۳ - ضرورت شکرگزارى به درگاه خداوند واشکروا لى
۴ - رسالت پیامبر(ص) و تغییر قبله از بیت المقدس به مسجدالحرام، از نعمتهایى که مسلمانان باید به پاس آنها، همواره به یاد خدا باشند. فولوا وجوهکم شطره ... کما أرسلنا فیکم رسولا ... فاذکرونى برداشت فوق از حرف «فاء» که «اذکرونى» را بر نعمتهاى یاد شده (تغییر قبله و رسالت پیامبر(ص)) تفریع کرده است، به دست مى آید.
۵ - بعثت پیامبر(ص) و تغییر قبله، نمونه اى از توجّه و یاد خدا از بندگان خویش * و حیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره ... کما أرسلنا فیکم رسولا ... فاذکرونى أذکرکم برداشت فوق احتمال دیگرى است که مى توان از تفریع جمله «فاذکرونى ...» بر بعثت پیامبر و تغییر قبله، استفاده کرد; یعنى: فاذکرونى أذکرکم کما ذکرتکم بارسال الرسول و تحویل القبلة.
۶ - رسالت پیامبر(ص) و تغییر قبله، دو نعمتى شایسته و بایسته شکرگزارى به درگاه خدا فولوا وجوهکم شطره ... کما أرسلنا فیکم رسولا ... واشکروا لى شکر، در برابر نعمت است و مصداق مورد نظر براى نعمت - به قرینه آیات قبل - نعمت رسالت و تغییر قبله مى باشد.
۷ - ضرورت پرهیز از کفران نعمتهاى خداوند و لاتکفرون برداشت فوق بر این اساس است که «لاتکفرون» به تقدیر «نعمة» در اصل «و لاتکفروا نعمتى» بوده باشد.
۸ - غفلت از یاد خدا و ناسپاسى نعمتهایش، به منزله انکار اوست. فاذکرونى ... واشکروا لى و لاتکفرون نهى از کفرورزى و انکار خدا (لاتکفرون) - پس از فرمان دادن به ذکر و سپاس او - مى رساند که: غفلت از یاد خدا و ناسپاسى در برابر او، آدمى را به کفرورزى و انکار خدا مى کشاند و یا خود به منزله کفر و انکار خداوند است.
روایات و احادیث
۹ - ابوعمرو زبیرى از امام صادق (ع) روایت کرده است که آن حضرت فرمود: «الوجه الثالث من الکفر کفر النعم و ذلک قوله تعالى ... فاذکرونى أذک--رکم و اشکروا لى و لاتکفرون ...;[۱] وجه سوم از اقسام کفر، کفران نعمت است و این است سخن خداوند که مى فرماید: ... فاذکرونى أذکرکم واشکروا لى و لاتکفرون ... ».
۱۰ - محمّد بن مسلم از امام باقر(ع) روایت کرده است که فرمود: «تسبیح فاطمة (ع) من ذکر اللّه الکثیر الذى قال: اذکرونى اذکرکم;[۲] تسبیح فاطمه(س) ذکر کثیرى است که خداوند فرموده: به یاد من باشید تا به یاد شما باشم».
۱۱ - «و روى ان رسول اللّه(ص) خرج على اصحابه فقال: ... قال سبحانه: فاذکرونى أذکرکم; یعنى، اذکرونى بالطاعة و العبادة اذکرکم بالنعم و الاحسان و الرحمة و الرضوان;[۳] از رسول خدا(ص) درباره سخن خداوند که فرموده «فاذکرونى أذکرکم» روایت شده که یعنى، مرا با اطاعت و عبادت خود یاد کنید تا شما را با نعمتها و احسان و رحمت و رضوان خود یاد نمایم».
۱۲ - از امام باقر(ع) روایت شده که رسول خدا(ص) فرمود: «ان الملک ینزل الصحیفة اول النهار و اول اللیل یکتب فیهاعمل ابن آدم فاملوا فى اولها خیراً و فى آخرها خیراً فان اللّه یغفر لکم ما بین ذلک انشاء اللّه، فان اللّه یقول: اذکرونى اذکروکم;[۴] ملک کارنامه عمل [انسان] را در اول روز و اول شب مى آورد و اعمال بنى آدم را ثبت مى کند، پس سعى کنید در اول روز و اول شب خوبى را املا نمایید که خداوند ان شاء اللّه ما بین آن را مى بخشد; زیرا خداوند مى فرماید: «اذکرونى اذکرکم».
موضوعات مرتبط
- اطاعت: اطاعت از خدا ۱۱
- انسان: ثبت عمل انسان ۱۲
- بندگان خدا: ذکر خدا از بندگان خدا ۵; عوامل ذکر خدا از بندگان خدا ۲، ۱۱
- خدا: رحمت خدا ۱۱; زمینه تکذیب خدا ۸; زمینه جلب عنایت خدا ۲; نعمتهاى خدا ۴
- ذکر: آثار ذکر خدا ۲; اهمیّت ذکر خدا ۴; ذکر خدا ۱۰، ۱۱
- شکر: اهمیّت شکر خدا ۳; شکر نعمت ۴، ۶
- عبادت: عبادت خدا ۱۱
- غفلت: آثار غفلت از خدا ۸; اجتناب از غفلت ۱
- فاطمه(س): تسبیحات فاطمه(س) ۱۰
- قبله: اهمیّت تغییر قبله ۶; تغییر قبله ۵; نعمت تغییر قبله ۴، ۶
- کفر: اقسام کفر ۹
- کفران: آثار کفران نعمت ۸; اجتناب از کفران نعمت ۷; کفران نعمت ۹
- محمّد(ص): اهمیّت بعثت محمّد(ص) ۶; بعثت محمّد(ص) ۵; نعمت بعثت محمّد(ص) ۶; نعمت رسالت محمّد(ص) ۴
- مسلمانان: مسؤولیت مسلمانان ۴
- ملائکه: ملائکه ثبت عمل ۱۲; نقش ملائکه ۱۲
