الأنعام ٣
ترجمه
| الأنعام ٢ | آیه ٣ | الأنعام ٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«هُوَ اللهُ فِی السَّمَاوَاتِ ...»: تنها او معبود و متصرّف است در آسمانها و ... «سِرّ»: راز. اقوال و افعال نهانی. «جَهْر»: آشکار. اقوال و افعال ظاهری.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۳ - ۱، سوره انعام
- بيان اينكه سوره انعام مكى و داراى سياق واحد مى باشد، ونقل اقوالى در مورد اينكه بعضى آيات اين سوره مدنى است
- ثناى خداى تعالى در سه آيه اول سوره انعام متضمن اشاره به معارفى است كه ماده اساسى شريعت مى باشند
- جهت و سبب جمع آوردن (( ظلمات )) و مفرد آوردن (( نور )) در جمله : (( وجعل الظلمات و النور )) معناى (( اجل )) و مراد از (( اجل مسمى ))
- وجوهى كه در بيان مراد از دو قسم اجل در آيه (( ثم قضى اجلا واجل مسمى عنده )) ذكر شده است .
- رواياتى درباره فضيلت سوره مباركه انعام
- رواياتى در بيان مراد از اجل معلق و اجل مسمى
نکات آیه
۱- تدبیر و حاکمیت مطلقه و یکسان خداوند بر آسمانها و زمین (و هو اللّه فى السموت و فى الأرض) اهل ادب گفته اند که در مانند آیه مورد بحث، «فى السماوات ... » نمى تواند متعلق به «اللّه» باشد، مگر اینکه معنى فعلى در آن منظور گردد و معنى مناسب در این مورد، به قرینه آیات قبل و بعد، مسأله تدبیر و نظارت خداوند بر تمامى موجودات است (مجمع البیان).
۲- جهان هستى تنها تحت تدبیر آفریدگار آن است. (الحمد للّه الذى خلق ... و هو اللّه فى السموت و فى الأرض) تأکید به حاکمیت خداوند بر هستى، پس از طرح اصل آفرینش، بیانگر این نکته است که تنها آفریننده جهان اداره کننده و یگانه حاکم بر آن است.
۳- خداوند تنها معبود حقیقى و شایسته پرستش در جهان هستى (و هو اللّه فى السموت و فى الأرض) اگر «فى السماوات»، متعلق به «اللّه» باشد. کمله «اللّه»، به تأویل مشتق رفته و مى تواند مشتق از «إله» به معنى معبود باشد. «حصر» نیز از معرفه بودن مبتدا و خبر استفاده شده است.
۴- تعدّد آسمانها در جهان آفرینش (و هو اللّه فى السموت)
۵- خداوند، آگاه از نهان و آشکار انسان (یعلم سرکم و جهرکم)
۶- آشکار و نهان آدمى، در نزد خداوند یکسان است. (یعلم سرکم و جهرکم) عطف «جهرکم» بر مفعول «یعلم» و تکرار نشدن فعل مى تواند بیانگر مطلب فوق باشد.
۷- آگاهى خداوند بر سرّ و آشکار آدمى، برخاسته از حاکمیت کامل او بر سراسر هستى است. (و هو اللّه فى السموت و فى الأرض یعلم سرکم و جهرکم)
۸- آگاهى خداوند از اعمال انسان (و یعلم ما تکسبون)
۹- آگاهى خداوند از نتیجه و سرانجام عمل انسان (و یعلم ما تکسبون) مراد از «ما تکسبون» مى تواند جزا و نتیجه عمل باشد که آدمى آن را با عمل خود به دست مى آورد.
۱۰- چون خداوند خالق است، بر مخلوق خویش آگاهى کامل دارد. (هو الّذى خلقکم من طین ... یعلم سرکم و جهرکم و یعلم ما تکسبون)
۱۱- توجه به احاطه علمى خداوند، بازدارنده انسان از انحراف در اعمال و نیات (و یعلم سرکم و جهرکم و یعلم ما تکسبون) هدف از بیان آگاهى کامل خداوند بر سرّ و نهان آدمى و اعمال او، بازداشتن وى از خطا و لغزش است. لذا توجه به این مطلب اثر بازدارنده از یکسو و برانگیزاننده از جهت دیگر دارد.
روایات و احادیث
۱۲- عن أبى جعفر (اظنه محمّد بن نعمان) قال: سألت ابا عبداللّه (ع) عن قول اللّه عز و جل «و هو اللّه فى السموات و فى الأرض» قال: کذلک هو فى کل مکان ... (محیط بما خلق عملا و قدرة و احاطة و سلطاناً و ملکاً ... .[۱]) ابوجعفر (احتمالا همان محمّد بن نعمان است) گوید: از امام صادق (ع) درباره این جمله از آیه «و هو اللّه ... » سؤال کردم، امام فرمود: یعنى او به تمامى مخلوقات خویش از نظر علم، قدرت، سلطه و حاکمیت احاطه دارد ... .
موضوعات مرتبط
- آسمان: تدبیر آسمان ۱ ; تعدد آسمان ۴ ; حاکم آسمان ها ۱
- آفرینش: تدبیر آفرینش ۲
- انحراف: موانع انحراف ۱۱
- انسان: اسرار انسان ۵، ۶، ۷ ; عمل انسان ۸، ۹
- جهانخبینى: و ایدئولوژى ۱۱
- خدا: احاطه خدا ۱۱، ۱۲ ; اختصاصات خدا ۳ ; تدبیر خدا ۱، ۲ ; حاکمیت خدا ۱، ۷، ۱۲ ; خالقیت خدا ۱۰ ; علم خدا ۸، ۱۲ ; علم غیب خدا ۵، ۶، ۷، ۹ ; قدرت خدا ۱۲ ; منشأ علم خدا ۷، ۱۰
- ذکر: آثار ذکر خدا ۱۱
- رفتار: پایه‌هاى رفتار ۱۱
- زمین: تدبیر زمین ۱ ; حاکم زمین ۱
- عبادت: خدا ۳
- معبود راستین:۳
منابع
- ↑ توحید صدوق، ص ۱۳۳، ح ۱۵، ب ۹ ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۷۰۴، ح ۲۰.
