تفسیر:المیزان جلد۱۵ بخش۳۷: تفاوت میان نسخه‌ها

«'''هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلى مَن تَنزَّلُ الشيَطِينُ...كَاذِبُونَ'''»:

اين آيه معرفى مى كند كه شيطانها بر چه كسى نازل مى شوند، و صفات خاصه آن كس را بيان مى كند، تا بدانند كه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله ) از آن كسان نبوده و قرآن هم از القاآت شيطانها نيست و خطاب در آيه متوجه مشركين است .

پس اينكه فرمود: «'''آيا شما را خبر دهم كه شيطانها بر چه كسى نازل مى شوند؟ در معناى اين است كه بفرمايد: آيا به شما معرفى كنيم كسانى را كه شيطانهاى جنى اخبار را برايشان مى برند؟'''»

صاحب مجمع البيان در ذيل جمله «'''تنزل على كل افاك اثيم '''» گفته : «'''افاك '''» به معناى كذاب است و اصل كلمه افك به معناى قلب ، و زير و رو كردن است و افاك ( كه صيغه مبالغه آن است ) به معناى كسى است كه بسيار قلب مى كند و اخبار را از طرف راستش به طرف دروغ بر مى گرداند. و كلمه «'''اثيم '''» به معناى كننده كار زشت است ، وقتى مى گويند: «'''اثم - ياثم - اثما'''» كه فاعل عمل زشتى را مرتكب شده باشد و كلمه «'''تاءثم '''» به معناى ترك اثم است كه در فارسى هم مى گوييم «'''فلانى فلان عمل را زشت شمرد'''» يعنى از ارتكاب آن خوددارى كرد. مترجم )

و اما اينكه فرمود: شيطانها بر هر افاكى اثيم نازل مى شوند، جهتش اين است كه شيطانها هيچ كارى جز جلوه دادن باطل به صورت حق و زينت دادن عمل زشت ، كارى ندارند و معلوم است كه جز بر افاك اثيم ، هم نازل نمى شوند.

و در جمله «'''يلقون السمع و اكثرهم كاذبون '''» ظاهر چنين مى نمايد كه دو ضمير جمع در «'''يلقون '''» و در «'''اكثرهم '''» هر دو به شياطين بر مى گردد و سمع مصدر است ، ولى به معناى مسموع است و مراد از آن مسموع ، اخبار آسمانى است كه شيطانها و لو به طور ناقص مى شنيدند، چون شهاب ثاقب، آنها را مى راندند و نمى گذاشتند اخبار آسمانى را به طور كامل گوش دهند و آنچه استراق سمع مى كردند و مى شنيدند ناقص ‍ و غير تمام بود و به همين جهت دروغهاى بسيارى با آن مخلوط مى شد.

و اينكه فرمود: «'''و اكثرهم كاذبون '''» معنايش اين است كه بيشتر شيطانها دروغگويند و اصلا از راست خبر نمى دهند، اين در صورتى است كه مراد از اكثر را اكثر افراد بگيريم و ممكن هم هست مراد از آن كثرت از حيث تنزل باشد، كه در اين صورت معنايش اين مى شود كه اكثر اخبار شيطانها دروغ است .

و خلاصه حجتى كه آيات سه گانه اقامه كرده اين است كه : شيطانها از آنجا كه جبلت و طبيعتشان شرارت است ، نازل نمى شوند مگر بر هر كسى كه كذاب و فاجر باشد و خودشان هم بيشتر در آنچه خبر مى آورند كاذبند.

و بر عكس ، رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله ) نه افاك است و نه اثيم و نه آنچه به او وحى مى شود دروغ است و نه پراكنده ، پس او از آن كسان نيست كه شيطانها بر آنان نازل مى شوند و نه آن كسى كه بر او نازل مى شود شيطان است و نه آن قرآنى كه بر او نازل مى شود از القاء شيطانها است .