تفسیر:المیزان جلد۱۵ بخش۳۷: تفاوت میان نسخه‌ها

==اشاره به اينكه در دعوت دينى استثنا و تبعيض راه ندارد (و انذر عشيرتك الاقربين ) ==

و اگر بعد از نهى رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله ) از شرك و انذارش ، در جمله مورد بحث ، عشيره اقربين ، يعنى خويشاوندان نزديك تر را اختصاص به ذكر داد، براى افاده و اشاره به اين نكته است كه در دعوت دينى استثناء راه ندارد و اين دعوت ، قوم و خويش نمى شناسد و فرقى ميان نزديكان و بيگانگان نمى گذارد و مداهنه و سهل انگارى در آن راه ندارد و چون سنن و قوانين بشرى نيست ، كه تنها در بيگانگان و ضعفاء اجراء شود، بلكه در اين دعوت حتى خود رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله ) نيز با امتش فرقى ندارد، تا چه رسد به اينكه ميان خويشاوندان پيغمبر با بيگانگان فرق بگذارد، بلكه همه را بندگان خدا و خدا را مولاى همه مى داند.

يعنى به مؤ منين به خودت بپرداز و آنان را دور خود جمع كن و پر و بال رافت و رحمت برايشان بگستران، آنچنان كه طيور جوجه هاى خود را زير بال مى گيرند، و اين تعبير استعاره به كنايه است كه نظيرش در آيه «'''و اخفض جناحك للمؤ منين '''» گذشت .

و مراد از پيروى در اينجا اطاعت است ، به شهادت آيه بعدى كه مى فرمايد: «'''فان عصوك فقل انى برى ء مما تعملون '''»

پس خلاصه معناى دو آيه اين است : اگر به تو ايمان آوردند و پيرويت كردند، آنان را دور خود جمع كن و پر و بال رافت برايشان بگستران و به تربيتشان بپرداز و اگر نافرمانيت كردند از عملشان بيزارى جوى .

يعنى از امر اطاعت و نافرمانيشان هيچ چيز به دست تو نيست و تو به غير از آنچه كه ما تكليف كرديم وظيفه اى ندارى ، غير از تكليف هر چه هست به دست خداست كه او عزيز و مقتدر است ، و به زودى نافرمانان را عذاب ، و مؤ منين پيروت را رحمت مى دهد.

و اگر در اين مقام دو اسم «'''عزيز'''» و «'''رحيم '''» را اختصاص به ذكر داد، بدين جهت بود كه ذهن شنونده را به داستانهاى قبل ، كه يكى پس از ديگرى با اين دو اسم ختم شد توجه دهد.

پس اين تعبير در معناى اين است كه بفرمايد: تو در كار پيروان و نافرمانان هر دو طبقه به خدا توكل كن ، كه او عزيز و رحيم است ، همان عزيز و رحيمى كه با قوم نوح و هود و صالح و ابراهيم و لوط و شعيب و قوم فرعون ، آن رفتارها را كرد كه شنيدى و ما داستانهايشان را برايت گفتيم ، پس سنت ما همواره اين بوده كه به عزت خود نافرمانان را بگيريم و به رحمت خود مؤ منين را نجات دهيم .

«'''الَّذِى يَرَاك حِينَ تَقُومُ وَ تَقَلُّبَك فى الساجِدِينَ'''»:

ظاهر اين دو آيه - بطورى كه به ذهن مى رسد - اين است كه مراد از «'''ساجدين '''» ساجدان در نماز باشد، كه يكى از ايشان خود رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله ) است و اين قهرا با نماز جماعت آن جناب منطبق مى گردد و به قرينه مقابله ، مراد از قيام هم قيام در نماز است .

در نتيجه معناى آن چنين مى شود: «'''آن خدايى كه - و يا آن عزيز و رحيمى كه - تو را در دو حال قيام و سجده مى بيند، كه با ساير ساجدان پايين و بالا ميشوى و با ايشان نماز مى خوانى '''»

در معناى اين آيه رواياتى از دو طرق شيعه و سنى نيز وارد شده ، كه - ان شاء اللّه - در بحث روايتى آينده ، آن روايات را از نظرتان مى گذرانيم .

اين جمله بيان و علت جمله «'''و توكل على العزيز الرحيم '''» است و آيات شريفه به طورى كه معنايش گذشت ، در مقام آنست كه خاطر رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله ) را تسليت داده و نيز مؤ منين را به نجات ، بشارت دهد و كفار را به عذاب تهديد كند.