الزخرف ٢٨
ترجمه
| الزخرف ٢٧ | آیه ٢٨ | الزخرف ٢٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«جَعَلَهَا»: مرجع ضمیر فاعلی فعل (جَعَلَ) خدا یا ابراهیم است. ضمیر (ها) به کلمه توحید، یعنی (لآ إِلهَ إِلاَّ اللهُ) برمی‌گردد که مفهوم از مجموع (الَّذِی فَطَرَنِی) و (إِنَّنِی بَرَآءٌ مِّمَّا تَعْبُدُونَ) است. یا این که مرجع (هذِهِ الْمَقَالَة) است که از فحوای کلام پیدا است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ وَصَّى بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ... (۰) إِنَ وَلِيِّيَ اللَّهُ الَّذِي... (۰) فَإِنَّهُمْ عَدُوٌّ لِي إِلاَّ رَبَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۲۶ - ۴۵ سوره زخرف
- معناى سخن ابراهيم (ع ) به پدر و قومش : ((انى براء مما تعبدون الا الذى فطرنىفانه سيهدين ))
- وجوهى كه درباره معناى آيه : ((و جعلها كلمة باقية فى عقبه لعلهم يرجعون )) گفته شده
- سخن مشركين كه در ردّ قرآن گفتند چرا بر يكى از بزرگان و توانگراننازل نشده و جواب به آنها با بيان اينكه روزى هاى مادى و معنوى را خداى تعالى تقسيممى كند
- پاسخ به گفتار مشركين مكه
- رزق دنيا به مشيت خداوند است و اختيار آن بدست انسان
- تقسيم معشيت و بيان علل انقسام آن در مجمع انسانى
- مقصود از اينكه فرمود: اگر مردم امت واحده نمى شدند، سقف خانه كافران را از نقره مىكرديم و...
- وصف حال كور دلان روى گردان از ذكر خدا، كه قرين شيطانى دارند و در عين ضلالتخود را راه يافته مى پندارند
- بيزارى جستن كافر كور دل از قرين شيطانى خود در قيامت
- وجوه مختلف در معناى جمله ((و لن ينفعكم اليوم اذ ظلتم انكم فى العذاب مشتركون )) كهخطاب به كفار و قرين هاى شيطانى آنها است
- اقوال مفسرين درباره مقصود از اينكه خطاب به پيامبر اكرم (ص ) فرمود: ((واسئل من ارسلنا من قبلك اجعلنا من دون الرحمن آلهه يعبدون ))
- توضيحى درباره روايتى كه جمله ((و جعلها كلمة باقية فى عقبه )) را به امامت ذريهابراهيم (ع ) تفسير كرده اند
- روايتى در ذيل آيه : ((و قالوا لا نزل هنا القرآن علىرجل من القريتين عظيم ))
- رواياتى ديگر در ذيل برخى آيات گذشته
نکات آیه
۱ - بقاى آیین توحید در نسل ابراهیم(ع)، ره آورد تلاش آن حضرت براى استمرار بخشیدن به آن (و جعلها کلمة باقیة فى عقبه) آیات قبل، مى تواند قرینه باشد که فاعل «جعل» ابراهیم(ع) است.
۲ - اهتمام ابراهیم(ع)، به هدایت نسل پس از خویش (و جعلها کلمة باقیة فى عقبه) چنانچه فاعل «جعل» ابراهیم(ع) باشد، به قرینه آیات پیشین - که در مورد آن حضرت بود - مطلب بالا قابل برداشت است.
۳ - تلاش انسان براى هدایت نسل هاى آینده خویش، اقدامى پسندیده و روشى ابراهیمى است. (و جعلها کلمة باقیة فى عقبه) چنانچه فاعل «جعل» ابراهیم(ع) باشد، از اسوه بودن عمل آن حضرت، مطلب بالا استفاده مى شود.
۴ - کلمه توحید، کلمه اى ماندگار در نسل ابراهیم(ع)، به اراده و لطف الهى (إنّنى براء ممّا تعبدون . إلاّ الذى فطرنى ... و جعلها کلمة باقیة فى عقبه) فاعل «جعل» - به قرینه آیه بعد - مى تواند خداوند باشد.
۵ - استمرار دین توحیدى در نسل ابراهیم(ع)، پاداش الهى به آن حضرت در قبال تلاش هاى او در مسیر اعتلاى کلمه توحید (و إذ قال إبرهیم ... و جعلها کلمة باقیة فى عقبه) برداشت یاد شده، مبتنى بر این احتمال است که «جعلها» در مقام بیان لطف خداوند در برابر مجاهدت ها و تلاش هاى حضرت ابراهیم(ع) باشد.
۶ - خداوند، حافظ و نگاهبان آیین توحید در گستره تاریخ (و جعلها کلمة باقیة) بنابراین که فاعل «جعل» خداوند باشد، مطلب بالا استفاده مى شود.
۷ - استمرار کلمه «توحید» در نسل ابراهیم(ع) و در پهنه قرن ها، تدبیرى خداوندى و به منظور بازگشت مشرکان هر نسل به توحید (و جعلها کلمة باقیة فى عقبه لعلّهم یرجعون)
۸ - وجود افرادى شرک پیشه، در نسل ابراهیم(ع) (لعلّهم یرجعون) با توجه به رجوع ضمیر «هم» به نسل ابراهیم(ع)، استفاده مى شود که برخى از آنان آلوده به شرک بودند; بنابراین مفاد آیه این مى شود که توحید در گروهى از نسل ابراهیم باقى ماند تا زمینه آن شود که گروه دیگر آنان نیز به توحید بازگردند.
۹ - نسل ابراهیم(ع)، پرچمدار توحید در طول تاریخ (و جعلها کلمة باقیة فى عقبه)
۱۰ - تأثیر عملکرد پدران، در سرنوشت نسل هاى آینده آنان (و إذ قال إبرهیم ... و جعلها کلمة باقیة فى عقبه) ذکر باقى ماندن توحید در نسل ابراهیم(ع) - پس از بیان اعلام شجاعانه برائت از شرک و روى آوردن آن حضرت به توحید - مى تواند اشاره به نقش پدران در سرنوشت نسل هاى بعد داشته باشد.
۱۱ - توبیخ عرب عصر بعثت، از سوى خداوند بر ترک آیین نیاکان یکتاپرست خویش و روى آوردن به شرک (بل قالوا إنّا وجدنا ءاباءنا ... و إذ قال إبرهیم ... و جعلها کلمة باقیة فى عقبه)
۱۲ - «سُلَیْم بن قَیْس قال: خرج علینا علىّ بن أبى طالب(ع) ... فقال ... و العلم فى عقبنا إلى أن تقوم الساعة ثمّ قرأ «و جعلها کلمة باقیة فى عقبه» ثمّ قال: کان رسول اللّه(ص) عقب إبراهیم و نحن أهل البیت عقب إبراهیم(ع) و محمد(ص);(۱) سلیم بن قیس مى گوید: حضرت على(ع) به سوى ما بیرون آمد و فرمود: علم در نسل ما است تا برپایى قیامت. سپس آیه «و جعلها کلمة باقیة فى عقبه» را تلاوت نمود، و فرمود: رسول خدا(ص) از نسل ابراهیم(ع) است و ما اهل بیت از نسل ابراهیم(ع) و محمد(ص) هستیم».
موضوعات مرتبط
- آیندگان: عوامل مؤثر در سرنوشت آیندگان ۱۰; هدایت آیندگان۳
- ابراهیم(ع): پاداش ابراهیم(ع) ۱، ۵; توحید در نسل ابراهیم(ع) ۹; جاودانگى توحید در نسل ابراهیم(ع) ۱، ۴، ۵، ۷; شرک در نسل ابراهیم(ع) ۸; فضایل نسل ابراهیم(ع) ۹; نسل ابراهیم(ع) ۱۲; هدایت نسل ابراهیم(ع) ۲; هدایتگرى ابراهیم(ع) ۲
- ادیان آسمانى: حامى ادیان آسمانى ۶
- اهل بیت(ع): علم نسل اهل بیت(ع) ۱۲; نیاکان اهل بیت(ع) ۱۲
- توحید: پیشگامان توحید ۹
- جاهلیت: سرزنش مشرکان جاهلیت ۱۱
- خدا: آثار اراده خدا ۴; آثار لطف خدا ۴; پاداشهاى خدا۵; حمایتهاى خدا ۶; سرزنشهاى خدا ۱۱; نشانه هاى تدبیر خدا ۷
- عمل: آثار عمل ۱۰; عمل پسندیده ۳
- محمد(ص): نیاکان محمد(ص) ۱۲
- مشرکان: توبه مشرکان ۷
- نیاکان: نقش نیاکان ۱۰ ۱. تأویل الأیات الظاهرة، ص ۵۴۰; تفسیر برهان، ج ۴، ص ۱۳۹، ح ۵.
