الانسان ٢٦
ترجمه
| الانسان ٢٥ | آیه ٢٦ | الانسان ٢٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مِنَ الَّیْلِ»: حرف (مِنْ) تبعیضیّه است. «فَاسْجُدْ لَهُ»: علاوه از عبادت شبانه، اشاره‌ای هم به ادای نماز مغرب و عشاء دارد. «سَبِّحْهُ لَیْلاً طَوِیلاً»: علاوه از ذکر و تسبیح شبانه، اشاره‌ای هم به نماز تهجّد دارد که از اهمّیّت خاصّی برخوردار است. واژه (طَوِیلاً) به ظاهر صفت (الَّیْلِ) است. ولی ذکر این قید برای این نیست که در شبهای کوتاه نماز تهجّد اداء نگردد، بلکه مراد این است که شب هر اندازه هم باشد دراز است و باید برای تقویت اراده و تهذیب نفس و افزایش ایمان، از آن استفاده کرد. یا این که (طَویلاً) صفت مصدر محذوف (تَسْبیحاً) است. یعنی خیلی خدا را در شب تسبیح و تقدیس کن (نگا: التفسیر القرآنی للقرآن). به هر حال این مقدار در (مزّمّل / - مشخّص شده است. به هر حال آیات و در حقیقت بیانگر لزوم توجّه شبانه‌روزی و مستمرّ به ذات اقدس پروردگار و ذکر او به زبان حال و قال است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ... (۲)
يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ (۰) قُمِ اللَّيْلَ إِلاَّ قَلِيلاً (۲) نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلاً (۰) أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَ رَتِّلِ... (۰)
تفسیر
- آيات ۲۳ - ۳۱، سوره دهر
- امر به صبر و نهى از اطاعت از فساق و كفار
- معناى آيه : ((نحن خلقناهم و شددنا اسرهم ...)) كه متضمّن دفع يك توّهم در مورد قدرت خداى تعالى است
- اشاره به اينكه مشيّت بنده موقوف بر مشيّت خدا است (و ما تشاؤ ن الا ان يشاء اللّه )
- (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته از جمله ((و ما تشاؤ ن ...))
نکات آیه
۱ - فرمان خداوند به پیامبر(ص)، مبنى بر سجده براى او در پاسى از شب (و من الّیل فاسجد له) «من» در «من اللیل»، براى تبعیض است; یعنى، بخشى از شب.
۲ - اقامه نماز در پاره اى از شب، توصیه خداوند به پیامبر(ص) (و من الّیل فاسجد له) مقصود از «سجده» - چنان که مفسران گفته اند - ممکن است نماز باشد.
۳ - سجده، رکن مهم نماز (و من الّیل فاسجد له) اطلاق «سجده» بر «نماز» ، از باب اطلاق جز بر کل است و این مى رساند که این جزء، از اجزاى مهم نماز است.
۴ - فرمان الهى به پیامبر(ص)، مبنى بر شب زنده دارى و تسبیح خداوند در بیشتر اوقات شب (و سبّحه لیلاً طویلاً)
۵ - ساحت خداوند، منزّه از هر عیب و نقص (و سبّحه) «تسبیح» (مصدر «سبّحه») به معناى تنزیه است. (لسان العرب)
۶ - منزّه دانستن خداوند از هر عیب و نقصى و اعتراف به این حقیقت، امرى مهم در سلسله معارف الهى (و سبّحه لیلاً طویلاً) توصیه خداوند به پیامبر(ص)، مبنى بر تسبیح او در بیشتر اوقات شب - به عنوان برنامه اى دائمى - بیانگر حقیقت یاد شده است.
۷ - فرمان خداوند به پیامبر(ص) مبنى بر گزاردن نماز شب (و سبّحه لیلاً طویلاً) یکى از معانى «تسبیح»، نماز است (قاموس المحیط و لسان العرب). بر این اساس مقصود از آن در این آیه، ممکن است نماز شب باشد.
۸ - تسبیح و تنزیه خداوند، از ارکان و اجزاى مهم نماز (و سبّحه لیلاً طویلاً)
۹ - اهمیت و جایگاه بلند شب زنده دارى، در سلسله تعالیم الهى (و سبّحه لیلاً طویلاً)
۱۰ - شب هنگام، وقت مناسب براى عبادت، تسبیح و ستایش خداوند (و من الّیل فاسجد له و سبّحه لیلاً طویلاً)
۱۱ - عبادت و شب زنده دارى، نیروبخش و مقاومت آفرین، در برابر مشکلات و سختى ها (فاصبر لحکم ربّک ... و من الّیل فاسجد له و سبّحه لیلاً طویلاً)
روایات و احادیث
۱۲ - «روى عن الرضا(ع) أنّه سأله احمد بن محمد عن هذه الآیة و قال: ما ذلک التسبیح، قال: صلاة اللیل;[۱] از ایشان روایت شده است که احمد بن محمد [بزنطى ]درباره آیه «و من اللیل فاسجد له و سبّحه لیلاً طویلاً» سؤال کرد و گفت: این تسبیح چیست؟ آن حضرت فرمود: نماز شب است».
۱۳ - «و عنه(ع) أنّه قال فى قوله عزّوجلّ «و من اللیل فاسجد له و سبّحه لیلاً طویلاً» قال: أمره أن یصلى فى ساعات من اللیل ففعل(ص)...;[۲] از امام صادق(ع) روایت شده که آن حضرت درباره سخن خداى عزّوجلّ «و من اللیل فاسجد له و سبّحه لیلاً طویلاً» فرمود: خداوند به [رسولش] دستور داده که در ساعاتى از شب، نماز گزارد. سپس آن حضرت این مأموریت را انجام داد...».
موضوعات مرتبط
- احکام :۳، ۸
- استقامت: زمینه استقامت ۱۱
- اسماء و صفات: صفات جلال ۵
- اقرار: اقرار به تنزیه خدا ۶
- تسبیح: آداب تسبیح خدا ۱۰; تسبیح در شب ۴، ۱۰; تسبیح در نماز ۸; وقت تسبیح خدا ۱۰
- تهجد: آثار تهجد ۱۱; اهمیت تهجد ۱، ۴، ۹
- جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۶
- خدا: اوامر خدا ۱، ۴، ۷; اهمیت تنزیه خدا ۶; تنزیه خدا ۵، ۸; توصیه هاى خدا ۲
- سجده: اهمیت سجده ۱; رکنیت سجده ۳; سجده بر خدا ۱
- سختى: صبر بر سختى ۱۱
- عبادت: آثار عبادت ۱۱; آداب عبادت خدا ۱۰; عبادت در شب ۱۰
- محمد(ص): تسبیح محمد(ص) ۴; تکلیف محمد(ص) ۱، ۴، ۷; توصیه به محمد(ص) ۲; تهجد محمد(ص) ۴; نماز شب محمد(ص) ۷
- نماز: اجزاء نماز ۸; احکام نماز ۳، ۸; ارکان نماز ۳; اهمیت نمازشب ۲، ۷، ۱۲، ۱۳
