ابراهيم ٢٦
ترجمه
| ابراهيم ٢٥ | آیه ٢٦ | ابراهيم ٢٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«کَلِمَةٍ خَبِیثَةٍ»: مراد انسانهای کافر و آلوده، سخن کفر و شرک، گفتار زشت و نادرست، دعوت به بی‌دینی، فتنه‌انگیزی، و غیره است. «أُجْتُثَّتْ»: کنده شده باشد. جثّه و تنه آن از زمین درآورده شده باشد.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۹ - ۳۴،سوره ابراهيم
- اشاره به معناى ((حق )) و بيان اينكه مراد از حق بودند خلقت آسمانها و زمين هدفداربودن عالم هستى است
- بيان جمله : ((ان يشايدهبكم و ياءت بخلق جديد)) و پاسخ به يك سؤال در اين مورد
- معناى جمله : ((و برزوا الله جميعا))
- بيان بگو مگوى كفار در روز قيامت
- سخن شيطان با پيروان خود در قيامت
- معناى اينكه در قيامت شيطان به اتباع خود مى گويد: ((خدا به شما وعده حق داد و من بهشما وعده دادم ولى وفا نكردم ))
- بيان اينكه شيطان بر مردم سلطه اى ندارد و فقط دعوت به گناه مى كند
- رد كلام فخر رازى در خصوص استثناء در آيه شريفه
- بيزارى جستن شيطان و هر متبوع ديگرى از پيروان خود، در روز قيامت
- انسان مختار است و خود مسؤ ول نيك و بد اعمال خويش است
- وجوهى كه در مورد تركيب و معناى آيه : ((الم تر كيف ضرب الله مثلا كلمة طيبة ...))گفته شده است
- موارد اختلاف مفسرين در بيان معنى و مفاد مفردات آيه فوق الذكر
- بيان مراد از ((كلمه طيبه )) اى كه به شجره طيبه تشبيه شده است
- مقصود از كلمه خبيثه كه به شجره خبيثه تشبيح شده شرك به خدا است
- آغاز و ادامه هدايت مؤ منين از ناحيه خداوند است (يثبت الله الذين آمنوابالقول الثابت ))
- چند معناى ديگر كه براى آيه : ((يثبت الله الذين آمنوا...)) ذكر كرده اند
- حكايت حال سردمداران و بزرگان ضلالت و ظلم كه كفران نعمت كرده مردم خود را هلاكتكشاندند
- انگيزه اصلى مشركين در شرك ورزيدن به عمد و اختيار
- وجه جمع بين دو آيه اى كه يكى وجود دوستى در قيامت اثبات و ديگرى نفى مى كند
- استدلال بر اختصاص ربوبيت براى خدا به اختصاص تدبير عام موجودات به او
- معناى ((سخر لكم الفلك )) و سخر لكم الانهار))
- معناى سؤ ال و توضيح مراد از جمله : اتيكم منكل ما سالتموه : خداوند از تمام آنچه از او خواستيد به شما داد))
- توضيحى درباره اينكه نعمت هاى الهى قابل شمارش نيست (و ان تعدوا نعمة الله لاتحصوها)
- روايتى درباره مراد از كلمه طيبه و كلمه خبيثه در آيه((مثل كلمة طيبة كشجرة طيبة ...))
- نقل ورد سخن ((آلوسى )) كه در روايتى بنابر آن مراد از شجره خبيثه بنى اميه اندمناقشه كرده
- چند روايت در مورد سؤ ال قبر و تطبيق آيه : (( يثبت الله الذين آمنوا...)) بر آن
- چند روايت در تطبيق آيه : (( الذين بدلوا نعمة الله كفرا...)) بر بنى اميه و بنى مغيره
- روايتى در اين باره كه اظهار عجز از شكر نعمتهاى الهى شكر است
نکات آیه
۱- کلمه خبیثه، چنان درخت پلیدى است که ریشه هایش از روى زمین کنده شده و ثبات و قرارى ندارد. (و مثل کلمة خبیثة کشجرة خبیثة اجتّثت من فوق الأرض ما لها من قرار) «جثّ» در لغت به معناى قلع و کنده شده است.
۲- اعتقادات ناحق و باطل، بى ریشه و ناپایدار است. (و مثل کلمة خبیثة کشجرة خبیثة اجتثّت من فوق الأرض ما لها من قرار) «کلمه خبیثه» در مقابل «کلمه طیبه» است و مراد از آن طبق گفته مفسران و قرینه هایى که در مشبه به آمده است، شرک و عقیده باطل مى باشد.
۳- عقیده حق، دلپذیر و مطابق طبع آدمى بوده و عقیده باطل منفور است. (مثلاً کلمة طیّبة کشجرة طیّبة ... و مثل کلمة خبیثة کشجرة خبیثة) «طیب» در لغت به چیزى معنا شده است که مطابق طبع و میل آدمى مى باشد و «خبث» چیزى است که مورد کراهت و نفرت مى باشد. برداشت فوق، با توجه به معناى یاد شده، بنابر احتمالى است که مراد از «کلمه طیبه» عقیده حق و «کلمه خبیث» عقیده باطل باشد.
۴- استفاده از تشبیه به محسوس براى عینى و قابل فهم کردن تعالیم، از روشهاى تعلیمى قرآن کریم است. (مثل کلمة خبیثة کشجرة خبیثة اجتثّت من فوق الأرض ما لها من قرار)
۵- مقایسه بین عقاید حق و باطل، روشى براى تشخیص حق و رهنمودى کاربردى براى تعیین مسیر حرکت آدمى است. (مثلاً کلمة طیّبة کشجرة طیّبة أصلها ثابت و فرعها فى السّماء ... و مثل کلمة خبیثة کشجرة خبیثة اجتثّت من فوق الأرض ما لها من قرار) بى شک منظور از تشبیهات در قرآن، و از جمله موارد یاد شده در آیه هاى فوق، تبیین دقیق آن دسته از معارفى است که فهم آنها مشکل مى باشد و فلسفه چنین روشنگرى اى نیز، قطعاً ارائه راه روشن براى انسان است.
۶- عقاید باطل و ناحق، بى ثمر است. (مثل کلمة خبیثة کشجرة خبیثة اجتثّت من فوق الأرض ما لها من قرار) به قرینه مقابله با آیه قبل که در آن آمده بود: شجرهء طیبه هر لحظه ثمر مى دهد، ولى شجره خبیثه به بى ریشه و ناپایدار بودن توصیف شده است، برداشت فوق به دست مى آید.
روایات و احادیث
۷- «عن رسول الله(ص) [فى قوله تعالى]: «و مثل کلمة خبیثة کشجرة خبیثة ...» قال: هى الحنظلة;[۱] از رسول خدا(ص) درباره سخن خدا «و مثل کلمة خبیثة کشجرة خبیثة ...» روایت شده است که فرمود: مراد [از شجره خبیثه] هندوانه ابوجهل است».
موضوعات مرتبط
- باطل: روش تشخیص باطل ۵
- تشبیهات قرآن: تشبیه معقول به محسوس ۴
- حق: روش تشخیص حق ۵; مقایسه حق و باطل ۵
- شجره خبیثه: مراد از شجره خبیثه ۷
- عقیده: بی ثمرى عقیده باطل ۶; تنفر از عقیده باطل ۳; ناپایدارى عقیده باطل ۲
- قرآن: تشبیهات قرآن ۴; روش تعالیم قرآن ۴; مثالهاى قرآن ۱
- گرایشها: گرایش به عقیده حق ۳
- مثالهاى قرآن: تمثیل به شجره خبیثه ۱; مثل کلمه خبیثه ۱
- هدایت: روش هدایت ۵
منابع
- ↑ الدرالمنثور، ج ۵، ص ۲۲; تفسیر طبرى، ج ۸- ، ص ۲۱۲.
