تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۳۰: تفاوت میان نسخه‌ها

معناى آيه : «'''لتركبن طبقا عن طبق '''»

اين آيه جواب همه سوگندهاى قبلى است ، و خطاب در آن به مردم است ، و كلمه «'''طبق '''» به معناى چيزى و يا حالى است كه مطابق چيز ديگر و يا حال ديگر باشد، چه اينكه يكى بالاى ديگرى قرار بگيرد و چه نگيرد، (بلكه پهلوى هم باشند) و به هر حال منظور مراحل زندگى است كه انسان آن را در تلاشش به سوى پروردگارش طى مى كند، مرحله زندگى دنيا و سپس مرحله مرگ و آنگاه مرحله حيات برزخى ، (و سپس مرگ در برزخ و هنگام دميدن صور) و در آخر انتقال به زندگى آخرت و حساب و جزا.

و اين سوگندها هم تاءكيد مضمون «'''يا ايها الانسان انك كادح ...'''» و آيات بعد است كه خبر از بعث مى دهد، و هم زمينه چينى است براى آيه «'''فما لهم لا يومنون '''» كه از در تعجب و به منظور توبيخ مى فرمايد: «'''پس چه مى شود ايشان را كه ايمان نمى آورند؟'''» و هم براى آيه «'''فبشرهم بعذاب ...'''» كه مشتمل است بر تهديد و بشارت .

و در اين آيه اشاره اى است به اينكه مراحلى كه انسان در مسيرش به سوى پروردگارش طى مى كند، مراحلى مترتب و با يكديگر متطابق است .

فَمَا لهَُمْ لا يُؤْمِنُونَ وَ إِذَا قُرِىَ عَلَيهِمُ الْقُرْءَانُ لا يَسجُدُونَ

گفتيم : اين استفهام براى برانگيختن تعجب شنونده از ايمان نياوردن كفار و توبيخ خود كفار است ، و به همين جهت مناسب بود كه از خطاب آيه قبل «'''تركبن '''» به غيب «'''فما لهم '''» التفات شود، گويا وقتى ديد كه كفار با تذكر او متذكر نمى شوند و با اندرز او پند نمى گيرند، روى از ايشان بگردانيد، و روى سخن را متوجه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) كرده ، او را مخاطب قرار داد، و فرمود: «'''پس چه مى شود ايشان را...'''».

معناى جمله «'''والله اعلم بما يوعون '''»

بَلِ الَّذِينَ كَفَرُوا يُكَذِّبُونَ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُوعُونَ

كلمه «'''يكذبون '''» (بخاطر اينكه مضارع است ) استمرار را مى رساند، و اگر از آنان به «'''الذين كفروا'''» تعبير كرد براى اين بود كه بر علت تكذيب دلالت كند، و كلمه «'''يوعون '''» (مضارع از مصدر «'''ايعاء'''» است ) - و بطورى كه گفته شده - به معناى قرار دادن چيزى در وعاء - ظرف - است .

و معناى آيه اين است كه : اينان اگر ايمان را ترك گفتند براى آن نبوده كه بيان دعوت كننده به ايمان ، قاصر و يا دليلش كند بوده ، بلكه براى اين بوده كه كفار پابند سنت گذشتگان و روساى خويشند، و همين باعث شده كه كفر در دلهايشان رسوخ كند، و به كار تكذيب خود ادامه دهند، و خدا بدانچه در سينه هاى خود جمع كرده اند و كفر و شركى كه در دلهاى خود پنهان نموده اند آگاه است .

بعضى گفته اند: مراد از جمله «'''و اللّه علم بما يوعون '''» اين است كه كفار علاوه بر تكذيب ، نيات سوئى هم در دلهاى خود پنهان دارند كه مردم از آن آگاهى ندارند، و تنها خداى تعالى بدان آگاه است . ولى اين معنا از نظر سياق بعيد است .

فَبَشرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ

در اين جمله (و در موارد بسيار ديگر) خداى تعالى تهديد به عذاب را تعبير فرموده به مژده به عذاب ، و اين از باب تهكم و استهزاء است ، و چون در ابتداى جمله حرف «'''فاء'''» آمده ، مى فهماند اين تهديد نتيجه تكذيب است .

إِلا الَّذِينَ ءَامَنُوا وَ عَمِلُوا الصلِحَتِ لهَُمْ أَجْرٌ غَيرُ مَمْنُونِ

اين استثنا به اصطلاح استثناى منقطع است ، يعنى داخل در مستثنى منه نبوده ، تا خارج شود، چون مستثنى منه آن ضمير در «'''فبشرهم '''» است كه به كفار تكذيب گر بر مى گردد، و «'''كسانى كه ايمان آورده اعمال صالح مى كنند'''» جزو آنان نبودند تا با استثنا خارج شوند، و مراد از اينكه فرمود «'''اجرشان ممنون نيست '''» اين است كه به دنبال دادن اجر، بر آنان منت نمى گذارند، و با منت ، آن اجر را سنگين و ناگوار نمى سازند.