البقرة ٦٤
| کپی متن آیه |
|---|
| ثُمَ تَوَلَّيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذٰلِکَ فَلَوْ لاَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَکُنْتُمْ مِنَ الْخَاسِرِينَ |
ترجمه
| البقرة ٦٣ | آیه ٦٤ | البقرة ٦٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«تَوَلَّیْتُمْ»: روی گرداندید. پشت کردید.
تفسیر
- آيات ۶۳ ۷۴ بقره
- برداشتن كوه بمنظور اكراه مردم نبوده
- نمى شود به خدا نسبت اميد داد
- نكاتى كه باعث بيان داستان گاو بنى اسرائيل با اسلوب مخصوص شده
- بى ادبى بنى اسرائيل و آزار حضرت موسى (ع ) توسط آنان كه از آيات قرآنى استفاده مى شود
- داستان گاو در تورات
- داستان گاو بنى اسرائيل و برخورد آنان با پيامبر عصر خود
- تشبيه قساوت قلوب به سنگ سخت
- بحث روايتى (شامل رواياتى در ذيل آيات گذشته و درباره داستان گاو بنىاسرائيل )
- بحث فلسفى (درباره دو معجزه : زنده كردن مردگان و مسخ )
- اشكالى بر گفتار فوق و پاسخ به آن
- بحث علمى و اخلاقى (درباره رفتار و اخلاق بنىاسرائيل )
- هر تقليدى مذموم نيست
- در زندگى اجتماعى ، انسان ناچار از تقليد است
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«64» ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ فَلَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَكُنْتُمْ مِنَ الْخاسِرِينَ
سپس شما بعد از اين جريان (كه كوه طور را بالاى سر خود ديديد، بازهم) روى‌گردان شديد و اگر فضل و رحمت خداوند بر شما نبود قطعاً از زيانكاران بوديد.
پیام ها
1- انسانِ غافل، مهم‌ترين تهديدها را فراموش مى‌كند. «ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ»
2- نوميد نشويد، زيرا كه خداوند با متخلّفان نيز با فضل و رحمت برخورد مى‌كند. «فَلَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ»
3- نجات از خسارت، در سايه‌ى فضل و رحمت الهى است. «فَلَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَكُنْتُمْ مِنَ الْخاسِرِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ فَلَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَكُنْتُمْ مِنَ الْخاسِرِينَ (64)
بعد از آن، نقض ميثاق و عهد ايشان را بيان مى‌فرمايد:
ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ: پس پشت نموديد و اعراض كرديد از وفاى به آن ميثاق، و نقض عهد نموديد بعد از قبولى آن و تعهّد به وفاى به آن. فَلَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ: و اگر نبود فضل خدا بر شما و بخشايش او نسبت به شما، به توفيق دادن به توبه و يا به وجود مقدّس محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه شما را به حق دعوت نموده و راه مستقيم را مبرهن ساخته، لَكُنْتُمْ مِنَ الْخاسِرِينَ: هر آينه بوديد از زيانكاران و مغبونان، به انهماك در معاصى و گمراهى.
از ابو العاليه نقل شده كه مراد به فضل اللّه سلام و مراد به رحمت قرآن مى‌باشد. يعنى اگر نبود اسلام و قرآن كه از فضل و رحمت سبحانى به شما
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 166
شده، هر آينه از زيانكاران بوديد در زمان فترت «1».
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ فَلَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَكُنْتُمْ مِنَ الْخاسِرِينَ (64)
ترجمه
پس رو گردانديد بعد از آن پس اگر نبود فضل خدا بر شما و رحمتش هر آينه بوديد از زيانكاران.
تفسير
رو گرداندند پيشينيان شما از قيام بعهد الهى و وفاى بآن و اگر خداوند تفضّل نمى‌فرمود و مهلت نميداد بشما براى توبه و انابه از مغبوبان بوديد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
ثُمَّ تَوَلَّيتُم مِن بَعدِ ذلِكَ فَلَو لا فَضل‌ُ اللّه‌ِ عَلَيكُم وَ رَحمَتُه‌ُ لَكُنتُم مِنَ الخاسِرِين‌َ (64)
(سپس اعراض نموديد بعد از اخذ ميثاق پس اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود هر آينه از زيانكاران بوديد).
تولّي بمعني استدبار (پشت كردن) كنايه از اعراض و مخالفت است و (من بعد ذلک) يعني از اخذ ميثاق.
و از جمله فَلَو لا فَضل‌ُ اللّه‌ِ عَلَيكُم استفاده ميشود که اينها مستحق عذاب و خسران در اثر اعراض و مخالفت شدند ولي تفضل و رحمت الهي مانع از آن شد و حكمت اينکه تفضل امهال آنان بود تا موفق بتوبه شوند يا براي اينكه مؤمنيني که در نسل آنها بودند بوجود آيند و غير اينها از حكمتهاي ديگر، و مراد از رحمت اعطاء نعم الهي و دفع بليات و عقوبات دنيا و آخرت نسبت بهمه آنها يا بعض آنها است و معني خسران و زيان در ذيل آيه شريفه:
الَّذِين‌َ يَنقُضُون‌َ عَهدَ اللّه‌ِ مِن بَعدِ مِيثاقِه‌ِ الآية بيان شد«1»
برگزیده تفسیر نمونه
اشاره
(آیه 64)- ولی شما پیمان خود را به دست فراموشی سپردید «و بعد از این ماجرا، روی گردان شدید» (ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ).
«و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، از زیانکاران بودید» (فَلَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَکُنْتُمْ مِنَ الْخاسِرِینَ).
1- چگونه کوه بالای سر بنی اسرائیل قرار گرفت؟
مفسر بزرگ اسلام مرحوم طبرسی از قول «ابن زید» چنین نقل می‌کند: هنگامی که موسی (ع) از کوه طور بازگشت و تورات را با خود آورد، به قوم خویش اعلام کرد کتاب آسمانی آورده‌ام که حاوی دستورات دینی و حلال و حرام است، دستوراتی که خداوند برنامه کار شما قرار داده، آن را بگیرید و به احکام آن عمل کنید.
یهود به بهانه این که تکالیف مشکلی برای آنان آورده، بنای نافرمانی و سرکشی گذاشتند، خدا هم فرشتگان را مأمور کرد، تا قطعه عظیمی از کوه طور را بالای سر آنها قرار دهند.
در این هنگام موسی (ع) اعلام کرد چنانچه پیمان ببندید و به دستورات خدا عمل کنید و از سرکشی و تمرّد توبه نمایید این عذاب و کیفر از شما بر طرف می‌شود و گر نه همه هلاک خواهید شد.
آنها تسلیم شدند و تورات را پذیرا گشتند و برای خدا سجده نمودند، در حالی که هر لحظه انتظار سقوط کوه را بر سر خود می‌کشیدند، ولی به برکت توبه
ج1، ص86
سر انجام این عذاب الهی از آنها دفع شد».
اما در چگونگی قرار گرفتن کوه بالای سر بنی اسرائیل: این احتمال وجود دارد که قطعه عظیمی از کوه به فرمان خدا بر اثر زلزله و صاعقه شدید از جا کنده شد، و از بالای سر آنها گذشت بطوری که چند لحظه، آن را بر فراز سر خود دیدند و تصوّر کردند که بر آنها فرو خواهد افتاد.
2- پیمان اجباری چه سودی دارد؟
در پاسخ این سؤال می‌توان گفت: هیچ مانعی ندارد که افراد متمرّد و سرکش را با تهدید به مجازات در برابر حق تسلیم کنند، این تهدید و فشار که جنبه موقتی دارد، غرور آنها را در هم می‌شکند و آنها را وادار به اندیشه و تفکّر صحیح می‌کند و در ادامه راه با اراده و اختیار به وظایف خویش عمل می‌کند.
و به هر حال، این پیمان، بیشتر مربوط به جنبه‌های عملی آن بوده است و گر نه اعتقاد را نمی‌توان با اکراه تغییر داد.
نکات آیه
۱ - بنى اسرائیل از دستورات تورات اعراض کرده و پیمان الهى را شکستند. (أخذنا میثقکم ... ثم تولیتم من بعد ذلک) «تولى» (مصدر تولیتم) به معناى اعراض کردن است و متعلق آن - به قرینه آیه قبل - پیمان بنى اسرائیل بر پذیرش تورات و عمل به احکام آن مى باشد.
۲ - پیمان شکنى بنى اسرائیل، على رغم مشاهده معجزه اى چون برافراشته شدن کوه، امرى سنگین، شگفت و نامتوقع بود. (أخذنا میثقکم و رفعنا فوقکم الطور ... ثم تولیتم من بعد ذلک) «ثم» در جمله «ثم تولیتم» حاکى از ترتیب رتبى است; زیرا «من بعد ذلک» رساننده ترتیب زمانى مى باشد و آن گاه که «ثم» براى ترتیب رتبى به کار رود حکایت از عظمت، شگفتى و ... مضمون جمله بعد دارد.
۳ - ضرورت پایبندى به پیمانهایى که خداوند با انسانها دارد. (ثم تولیتم من بعد ذلک)
۴ - خداوند، گناه پیمان شکنى بنى اسرائیل را بخشود. (فلولا فضل اللّه علیکم و رحمته) شمول فضل و رحمت الهى پس از بیان خطا و گناه، کنایه از عفو و گذشت است.
۵ - خداوند، بنى اسرائیل را - على رغم پیمان شکنى و اعراضشان از فرامین تورات - مورد تفضل و رحمت خویش قرار داد. (فلولا فضل اللّه علیکم و رحمته لکنتم من الخسرین)
۶ - بنى اسرائیل بر اثر شکستن پیمان الهى، در آستانه زیانکارى و تباه کردن هستى خویش، قرار گرفتند. (فلولا فضل اللّه علیکم و رحمته لکنتم من الخسرین)
۷ - فضل و رحمت الهى بر بنى اسرائیل، نجات دهنده آنان از زیان و خسران شد. (فلولا فضل اللّه علیکم و رحمته لکنتم من الخسرین)
۸ - شکستن پیمانهاى الهى، مایه زیانکار شدن آدمى و تباه کردن هستى خویش است. (ثم تولیتم من بعد ذلک فلولا فضل اللّه ... لکنتم من الخسرین) «ذلک» اشاره به پیمان و التزام به پذیرش کتاب آسمانى و تنظیم کردن عقاید و معارف بر اساس آن است.
۹ - اعراض از معارف و احکام کتابهاى آسمانى، مایه خسارت و تباه کردن هستى خویش (خذوا ما أتینکم بقوة ... ثم تولیتم من بعد ذلک فلولا ... لکنتم من الخسرین)
۱۰ - گنهکاران نباید از شمول فضل و رحمت خداوند، ناامید باشند. (ثم تولیتم ... فلولا فضل اللّه علیکم و رحمته)
۱۱ - بنى اسرائیل عصر بعثت، همسان با اسلاف گذشتگان خویش در برخورد با کتابهاى آسمانى و احکام دین (ثم تولیتم) نسبت دادن رفتار پیشینیان بنى اسرائیل به موجودین عصر بعثت و عصرهاى پس از آن (ثم تولیتم)، بیانگر اتحاد و اشتراک آنان در خصلتها و ویژگیهاست.
۱۲ - بنى اسرائیل پس از دریافت تورات و عمل به محتواى آن، به قدرت و حکومت رسیدند.* (ثم تولیتم من بعد ذلک) از معانى «تولى» ولایت پیدا کردن و حکومت یافتن است. برداشت فوق ناظر به این احتمال مى باشد. گفتنى است بر این مبنا مراد از فضل خدا و رحمت او، همان اعطاى تورات و توفیق عمل به احکام آن مى باشد و مقصود از خسران در «لکنتم من الخاسرین» قرار گرفتن در تحت سیطره حکومتهاى کفر و جور خواهد بود.
موضوعات مرتبط
- امور: امور شگفت آور ۲
- انحطاط: عوامل انحطاط ۸، ۹
- انسان: عهد خدا با انسان ها ۳
- بنى اسرائیل: آثار عهد شکنى بنى اسرائیل ۶; آمرزش بنى اسرائیل ۴; اعراض بنى اسرائیل از تورات ۱، ۵; بنى اسرائیل صدر اسلام ۱۱; بنى اسرائیل و تورات ۱۲; بنى اسرائیل و دین ۱۱; بنى اسرائیل و کتب آسمانى ۱۱; تاریخ بنى اسرائیل ۱، ۱۱، ۱۲; تفضل خدا بر بنى اسرائیل ۵، ۷; حکومت بنى اسرائیل ۱۲; زیانکارى بنى اسرائیل ۶، ۷; عوامل نجات بنى اسرائیل ۷; عهد خدا با بنى اسرائیل ۶; عهد شکنى بنى اسرائیل ۱، ۲، ۴، ۵; قدرت بنى اسرائیل ۱۲; لجاجت بنى اسرائیل ۲
- تورات: آثار عمل به تورات ۱۲; اهمیّت عمل به تورات ۱۲
- خدا: آثار رحمت خدا ۷; آثار فضل خدا ۷; آمرزش خدا ۴
- رحمت: مشمولان رحمت ۵
- زیان: عوامل زیان ۶، ۸، ۹
- عهد: اهمیّت وفاى به عهد ۳
- عهدشکنى: آثار عهدشکنى با خدا ۸; گناه عهدشکنى ۴
- فضل خدا: مشمولان فضل خدا ۵
- کتب آسمانى: آثار اعراض از کتب آسمانى ۹ کوه طور: بالا رفتن کوه طور گناهکاران: گناهکاران و رحمت خدا ۱۰ ; گناهکاران وفضل خدا ۱۰ معجزه: معجزه کوه طور ۲ هلاکت: عوامل هلاکت ۶ یأس: اجتناب از یأس ۱۰ ; یأس از رحمت خدا ۱۰
منابع
