الأنعام ٦٥
| کپی متن آیه |
|---|
| قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْکُمْ عَذَاباً مِنْ فَوْقِکُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ أَوْ يَلْبِسَکُمْ شِيَعاً وَ يُذِيقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْضٍ انْظُرْ کَيْفَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ |
ترجمه
| الأنعام ٦٤ | آیه ٦٥ | الأنعام ٦٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یَبْعَثَ»: بفرستد. برانگیزد. «یَلْبِسَکُمْ»: شما را به هم اندازد. شما را گروه گروه و دسته دسته سازد. کار را بر شما مشوّش و آمیخته کند. شما را دارای خواستها و آرزوهای مختلف و متناقض کند. «شِیَعاً»: جمع شیعه، گروهها و دسته‌ها. حال ضمیر (کُمْ) یا مفعول مطلق (یَلْبِسَ) از غیر لفظ خود می‌باشد. «بَأْسَ»: جنگ. عذاب.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
أَ فَأَمِنْتُمْ أَنْ يَخْسِفَ... (۰) أَمْ أَمِنْتُمْ أَنْ يُعِيدَکُمْ... (۰) أَ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ... (۰) أَمْ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ... (۰)
رَبُّکُمُ الَّذِي يُزْجِي لَکُمُ... (۰) وَ إِذَا مَسَّکُمُ الضُّرُّ فِي... (۰) وَ لَقَدْ کَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ... (۰) لاَ يُقَاتِلُونَکُمْ جَمِيعاً إِلاَّ... (۱)
نزول
محل نزول:
این آیه در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول آیات ۶۵، ۶۶ و ۶۷:[۲]
زید بن اسلم گوید: هنگامى كه اوائل آیه ۶۵ نازل شد، رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: مبادا بعد از من كافر شده و به كفر برگردید كه مجبور شوید بعضى از شما بعضى دیگر را با شمشیر به خاطر كفر گردن بزنید.
مردم گفتند: یا رسول الله ما شهادت به یكتائى خداوند و به رسالت و نبوت تو مى‌دهیم، بعضى دیگر از آنها گفتند: این همیشه نخواهد بود كه ما در حال اسلام آوردن بعضى از ما بعضى دیگر را كشته و به قتل برسانیم سپس بقیه آیه ۶۵ و نیز آیات ۶۶ و ۶۷ نازل گردید.[۳]
تفسیر
- آيات ۷۳ - ۵۶، سوره انعام
- حكم تكوينى ، مختص به خدا و حكم تشريعى ، همانند امور ديگر، بالاصالة و مستقلا منتسب به خداى تعالى است .
- معنا و تفسير (ان الحكم الا لله ) و (يقص الحق و هو خير الفاصلين ).
- افراط و تفريط دو گروه از مسلمين در مساءله حسن و قبح و رابطه آن با تشريع .
- شرايع و احكام الهى ، معلل به جهات حسن و مزاياى مصالح است ولى نه آنچنانكه افعال و احكام بشرى چنين است .
- عقول بشرى از درك تمام حقائق عاجز است .
- جهات حسن و مصلحت نسبت به احكام و افعال ما حاكميت دارند ولى خداوند محكوم به اين جهات نيست .
- وجه ارتباط اين آيه با ماقبل خودش .
- معناى خزائن غيب و مراد از (( مفاتح الغيب )) .
- مراد از (( كتاب مبين )) .
- فرق (( كتاب مبين )) با (( مفاتح غيب )) .
- عموميت علم خداوند و نامتناهى بودن آن (يعلم ما فى البرّ و البحر... )) .
- حقيقت انسان كه از آن به (( من )) تعبير مى شود، همان روح انسانى است و بس .
- جهت و هدف از گماشتن ملائكه (( حفظه )) براى آدمى تا زمان مرگ .
- ريشه فطرى توجه انسان به خدا و وعده شكر و طاعت دادن او به هنگام گرفتارى هاىشديد.
- تهديد امت به نزول عذاب از ناحيه خداى تعالى .
- وجوهى كه در معناى (( عذاب از فوق )) در آيه شريفه گفته شده است .
- پيشگوئى تفرقه امت و درگيرى هاى بين آنها پس ازرسول خدا (ص ).
- مردم از قوم رسول خدا كه براى نخستين بار نفاق ورزيده ، مخالفت و اعتراض كردند وراه مخالفت را براى سايرين باز كردند.
- آنچه بر سر امت اسلام پديد آمده همه زاييده اختلافات و مشاجرات بعد از رحلت پيامبراست .
- پيغمبر (ص ) معصوم از فراموشى است و خطاب (( ينسينك )) در حقيقت خطاب به امت است .
- آميزش با گناهكاران و حضور در مجلس معصيت ، خطر وقوع در معصيت را براى انسان افزايش مى دهد.
- معناى (بسل ) و مراد از (و ذكر به اءن تبسل نفس ).
- استدلالفاسد و عجيب برخى ، به بعضى آيات براى اثبات اين ادعا كه پيغمبران قبل از بعثت كافر بوده اند.
- معناى اينكه هدايت خدا هدايت است (ان هدى الله هوالهدى ).
- وجه وجهت اثبات ملك و سلطنت براى خداى تعالى در روز قيامت .
- چند نكته :
- رواياتى در ذيل آيه مربوط به نزول بلا بر امت محمد (ص ) و بيان اختلاف و عدم اعتباراين روايات .
- چند روايت در ذيل آيه نهى از نشستن با كسانى كه در آيات خدا خوض مى كنند.
تفسیر نور (محسن قرائتی)
قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذاباً مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعاً وَ يُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ انْظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآياتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ «65»
بگو: او تواناست كه از بالاى سرتان يا از زير پايتان عذابى بر شما بفرستد يا شما را به صورت گروههاى گوناگون با هم درگير كند، و طعم تلخ جنگ و خونريزى را توسط يكديگر به شما بچشاند. بنگر كه چگونه آيات را گونه‌گون بازگو مى‌كنيم، باشد كه بفهمند.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذاباً مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعاً وَ يُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ انْظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآياتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ (65)
«1» بحار الانوار، جلد 93، صفحه 380، حديث اوّل.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 297
بعد از آن انداز و تهديد قوم نموده بر وجه احتجاج فرمايد:
قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ: بگو اى پيغمبر، حق تعالى قادر است بر آنكه نازل فرمايد بر شما عَذاباً مِنْ فَوْقِكُمْ: عذابى از فوق شما مانند طوفان كه به قوم نوح و حجاره بر قوم لوط و اصحاب فيل نازل شد أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ: يا عذابى از زير قدم شما مانند آل فرعون كه در دريا غرق شدند يا قارون كه به زمين فرو رفت. از حضرت صادق عليه السّلام مروى است «1» عذاب فوق، حكّام ظالمند، و زير پا، بندگان و خدمتكاران بد باشند. يا «من فوق» كبائر قوم و «من تحت» صغايرند أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعاً: يا مختلط سازد شما را با هم دسته دسته و هر گروهى را سودائى و تمنائى و آرزوئى و مدعائى خلاف ديگرى تا آن مخالفت به مقاتله انجامد و همه در هم افتند و سبب اين عذاب سوء اختيار بندگان است كه به جهت فرط عناد و انكار فرمان الهى، شما را به حال خود گذارد و طريق الطاف از شما مسدود سازد تا شيطان مسلط شده سنگ مخالفت در شما انداخته علم جدال و قتال در بين برافرازد. وَ يُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ: و بچشاند بعض شما را رنج و سختى و قتال بعض ديگر را. مراد بدى اختلاف است. از ابى عبد اللّه عليه السّلام مروى است كه «2» مراد همسايه بد باشد.
قال رسول اللّه «3» صلى اللّه عليه و آله: سئلت ربّى ان لا يظهر على امّتى اهل دين غيرهم فاعطانى و سئلته ان لا يهلكهم جوعا فاعطانى و سئلته ان لا يجمعهم على ضلالة فاعطانى و سئلته ان لا يلبسهم شيعا فمنعنى ربّى. فرمود رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله: از پروردگار خود خواستم اهل كفر را بر امت من مسلط نفرمايد،
«1» مجمع البيان ج 2 ص 315.
«2» مجمع البيان ج 2 ص 315.
«3» مجمع البيان، جلد 2، صفحه 315.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 298
پس عطا فرمود مرا. و مسئلت نمودم هلاك نفرمايد همه ايشانرا به گرسنگى، عطا فرمود. و درخواست كردم اين كه جمع نفرمايد همه ايشانرا بر گمراهى، پس عطا فرمود. و سؤال نمودم مخالفت و شدت بأس در ميان آنها نيفتد، مرا از آن منع (و فرمود: آن را به من واگذار).
در بحار «1» از جابر بن عبد اللّه انصارى مروى است: حج نمودم با پيغمبر صلى اللّه عليه و آله در حجة الوداع. پس از فراغ، آمد محل وداع كعبه، ملازم حلقه درب، و ندا نموده به صوت بلند: اى مردمان! جمع شدند اهل مسجد و بازار. پس فرمود بشنويد كه من گوينده‌ام آنچه را بعد از من مى‌شود؛ برسانيد شما حاضرين غايبين را. پس گريه نمود پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و گريه كردند به سبب گريه آن حضرت تمام مردم. بعد از ساكت شدن فرمود: بدانيد خدا رحمت كند شما را، مثل شما امروز مانند ورقى است بدون خار تا صد و چهل سال، پس بعد از آن آيد خار و ورق تا دويست سال، پس مى‌آيد بعد از آن خار كه ورق در آن نباشد (كنايه از اينكه صلاح و خير معدوم و فساد ظهور دارد) تا اينكه ديده نشود مگر سلطان جائر و غنىّ بخيل و عالم راغب به مال و فقير دروغگو و پيرمرد فاجر و بچه بى‌حيا و زن كم عقل. پس گريه كرد پيغمبر. سلمان ايستاد عرض كرد: يا رسول اللّه، خبر ده ما را چه زمان باشد؟ فرمود: اى سلمان، زمانى كه كم شوند علماى شما، و بروند قرّاء شما، و قطع شود زكات شما، و ظاهر گردد منكرات شما، و بلند شود صداهاى شما در مساجد، و قرار دهيد دنيا را بالاى سر خود و علم را زير اقدام؛ و دروغ صحبت شما، و غيبت ميوه مجلس شما، و حرام غنيمت شما باشد، و رحم نكند بزرگ شما كوچك را، و احترام نكند صغير كبير شما را، پس نزد اين افعال نازل شود لعنت بر شما و قرار داده شود بأس ميان شما و باقيماند دين لفظى به زبانهاى شما. پس زمانى كه آمد شما را اين صفات، متوقع باشيد باد سرخ يا مسخ يا باريدن سنگ را و تصديق اين در كتاب الهى است: «قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذاباً- الخ».
«1» بحار الانوار، جلد 52، صفحه 262، حديث 148.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 299
انْظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآياتِ: پس نظر كن چگونه مى‌گردانيم آيات خود را به وعد و وعيد لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ: براى اينكه بدانند حق را و متابعت كنند و بفهمند باطل را و اجتناب كنند و موجبات نزول عذاب را فراهم ننمايند.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذاباً مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعاً وَ يُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ انْظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآياتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ (65)
ترجمه
بگو او است قادر بر آنكه برانگيزد بر شما عذابى را از بالاى سرتان يا از زير پاهاتان يا درآميزد شما را با هم گروهانى و بچشاند بعضى از شما را آسيب بعضى بنگر چگونه مكرر مينمائيم آيتها را باشد كه ايشان بفهمند.
تفسير
ارسال عذاب از فوق مانند صاعقه و سنگ ريزه كه بر امم سابقه و اصحاب فيل نازل شد و از زير پا مانند خسف و غرق كه نصيب قارون و فرعون شد و اختلاط و امتزاج فرق مختلفه در عقائد و افكار با يكديگر با آنكه همه اهل يك دين و كتاب و قبله هستند و رسيدن بهر يك از آن فرق آسيبى از فرقه ديگرى از قبيل طعن و لعن و قتل مانند اختلاط و نزاع ملل مختلفه اسلام است و اين عذابى است كه مسلمانان در نتيجه ترك عمل بنصوص ولايت مبتلا بآن شده‌اند و تغيير اسلوب آيات وعد و وعيد براى فهم و ارتداع است
جلد 2 صفحه 332
و جاى تعجّب است از آنكه خداوند چگونه يك دليل را به بيانات مختلفه تقرير فرموده است كه هر يك جايگيرتر و دلپذيرتر از ديگرى است و عياشى و قمى رحمة اللّه عليهما از حضرت باقر (ع) نقل نموده‌اند كه عذاب از فوق دود و صيحه آسمانى است و از زير پا خسف است و اختلاط فرق اختلاف در دين و طعن بعضى از آنها است بر بعضى و چشاندن بعضى را باس بعضى قتل برخى از آنها است برخى را و تمام اينها در اهل قبله است و در مجمع از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه عذاب فوق سلاطين جورند و عذاب تحت غلامان بد و بى‌خيرند و اختلاط فرق آميزشى است كه موجب عداوت و عصبيّت ميان آنها ميشود و چشاندن بأس سوء جوار است و روايت شده است كه چون اين آيه نازل شد پيغمبر (ص) از خداوند مسئلت نمود كه امّت او را بعذاب فوق و تحت و اختلاف كلمه و قتل بعضى بدست بعضى گرفتار نفرمايد و خداوند دو خواهش اول را قبول فرمود و دو خواهش آخر را اجابت نكرد و جبرئيل عرض كرد اختلاف كلمه و قتل در ميان امّت تو باقى است تا روز قيامت ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
قُل هُوَ القادِرُ عَلي أَن يَبعَث‌َ عَلَيكُم عَذاباً مِن فَوقِكُم أَو مِن تَحت‌ِ أَرجُلِكُم أَو يَلبِسَكُم شِيَعاً وَ يُذِيقَ بَعضَكُم بَأس‌َ بَعض‌ٍ انظُر كَيف‌َ نُصَرِّفُ الآيات‌ِ لَعَلَّهُم يَفقَهُون‌َ (65)
بگو اي رسول گرامي خداوند تبارك و تعالي قدرت دارد بر اينكه بفرستد بر شما عذابي از بالاي سر شما يا از زير پاي شما يا بپوشاند بشما لباس اختلاف مسلك و بچشاند بعض شما را بآزار بعض ديگري يعني شما را بجان يكديگر اندازد نظر نما چگونه ما نشانه‌هاي مختلف بر آنها بيان ميكنيم شايد اينها درك كنند و بفهمند.
قُل هُوَ القادِرُ قدرت يكي از صفات ذاتيه حق است بعضي گفتند معناي قدرت (ان شاء فعل و ان شاء لم يفعل) و بعضي تعبير كردند (بتساوي فعل و ترك) و ثبوت قدرت دليل بر ردّ حكماء است که توهّم كردند که از خداوند يك فعل بيشتر واقع نميشود بواسطه دو قاعده مسلّمه يكي (الواحد لا يصدر عنه الا الواحد)
جلد 7 - صفحه 101
و ديگر (لا يصدر الواحد الا عن الواحد) و استدلال بر اينکه دعوي نمودند که خداوند بسيط است چون صرف وجود است در غاية بساطة و مناسبت بين علت و معلول شرط است و تركيب در او روا نيست نه تركيب خارجي و نه ذهني و نه وهمي لكن اينکه توهّم فاسد است زيرا اينکه كلام و اينکه دو قاعده در علة تامه تمام است و خداوند علة فاعليست و شرائط ديگري هم لازم است محل قابليت وجود داشته باشد، مصلحت در ايجاد باشد، وجودش قبيح نباشد و بواسطه اختلاف مصالح و حكم فعل مختلف ميشود و لذا عالم را حادث و مسبوق بعدم ميدانيم و آنها چون علة تامه فرض كردند و انفكاك علة از معلول هم محال است عالم را قديم دانسته و فقط از خدا همان صادر اول که عقل اول باشد صادر شده و كثرات بمسلك افلاطون عقول طوليه که عقول عشره باشد و از عقل عاشر كثرات موجود شده، و بمسلك ارسطو عقول عرضيه و تمام اينکه مزخرفات با معناي قدرت سازش ندارد و تفصيل اينکه كلام را در مجلد اول كلم الطيب در باب قدرت داده‌ايم.
عَلي أَن يَبعَث‌َ عَلَيكُم بعث بمعني ارسال است چنانچه بعث انبياء ارسال رسل است يعني خداوند قادر است که بر شما ارسال نمايد و نازل كند عَذاباً مِن فَوقِكُم مثل صاعقه، صيحه، امطار حجاره، و امروز بام اتم و ساير بلاهاي آسماني أَو مِن تَحت‌ِ أَرجُلِكُم مثل زلزله، خسف و اينکه تصادفات که هر روز پيش‌آمد ميشود و ساير بليات ارضيه مثل وباء، طاعون، قتال و جدال و امراض جديده غير قابل معالجه.
أَو يَلبِسَكُم شِيَعاً كنايه از افتراق و اختلاف و دسته‌بنديها و احزاب مختلفه و عقائد كثيره که باعث شود بجان يكديگر بيفتند و همديگر را بكشند که هيچ بلائي بدتر از دوئيت نيست، و كلمه شيعا جمع شيعه و شيعه اگرچه فعلا متصرف بكسانيست که معتقد بخلافت بلا فصل امير المؤمنين علي عليه السّلام هستند
جلد 7 - صفحه 102
در مقابل سنّي که معتقد بخلافت خلفاء سه‌گانه هستند، لكن در لغت عبارت از تبعه يك شخصيت است چنانچه از فرمايشات منسوبه بحضرت سيّد الشهداء عليه السّلام است خطاب بلشگر كربلا
يا شيعة آل ابي سفيان
و در قرآن مجيد حضرت ابراهيم عليه السّلام را شيعه نوح قرار داد يعني تابع نوح (ع) چنانچه ميفرمايد وَ إِن‌َّ مِن شِيعَتِه‌ِ لَإِبراهِيم‌َ صافات آيه 81، و در علائم آخر الزمان دارد که هر گوشه يك علمي بلند ميشود و يك داعي باطلي پيدا ميشود و هر دسته بيك لباسي ملبس ميشوند که امروز که قلم و زبان آزاد شده چه اندازه تبليغات سوء و مقاله‌ها و مجله‌ها و روزنامه‌جات پخش ميشود و مردم را ببي‌ديني سوق ميدهند و يكديگر را هلاك ميكنند وَ يُذِيقَ بَعضَكُم بَأس‌َ بَعض‌ٍ که بيك‌ديگر ظلم و اذيت ميكنند.
انظُر يا رسول اللّه بنظر المعرفة كَيف‌َ چگونه نُصَرِّفُ الآيات‌ِ ادله و براهين و قضاياي پيشينيان که تمام حجت است و عبرت است
(ما اكثر العبر و اقل‌ّ الاعتبار) نهج البلاغه.
لَعَلَّهُم يَفقَهُون‌َ مكرر بيان شده که لعل‌ّ در مورد خداوند که بمعني ترجّي است غلط است چون ترديد در ذات مقدّس او روا نيست بلكه بمعني اينکه است که اينکه آيات اقتضاء تامه دارد بر اينكه بفهمند و درك كنند و متنبّه شوند اگر مانعي در بين نباشد از عناد و عصبيت و حب‌ّ جاه و مال هرآينه تأثير تامي دارد لكن بواسطه اينکه موانع تمام اينکه آيات را مستند بطبيعت ميكنند يا حمل بر سحر ميكنند يا بمذاق كفر و فسق تأويل ميكنند.
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- فقط خداوند توانا بر فرستادن و مسلط کردن عذابهاى گوناگون بر مشرکان است. (قل هو القادر على أن یبعث علیکم عذابا)
۲- یادآور شدن قدرت اختصاصى خداوند بر فرستادن انواع عذاب بر مشرکان و کافران، از وظایف تبلیغى پیامبر (ص) (قل هو القادر على أن یبعث علیکم عذابا)
۳- خداوند توانمند بر فرستادن عذاب از بالا (آسمان) و از زیر پاها (زمین) بر مشرکان است. (قل هو القادر على أن یبعث علیکم عذابا من فوقکم أو من تحت أرجلکم)
۴- تقسیم شدن مردم به فرقه هاى مختلف و درگیرى و جنگ بین آنان، از انواع عذاب الهى بر مردم است. (أو یلبسکم شیعا و یذیق بعضکم بأس بعض) «شیع»، جمع «شیعه»، به معنى گروهها و فرقه هاست و «بأس» نیز به معنى جنگ و یا شدت جنگ است. (لسان العرب). جمله «و یذیق ...» عطف تفسیر و یا عطف سبب بر مسبب است، یعنى نتیجه گروه گروه شدن جنگ و درگیرى است.
۵- گروه گروه شدن، زمینه درگیرى و خونریزى و نشانه عذاب الهى است. (أو یلبسکم شیعا و یذیق بعضکم بأس بعض)
۶- خداوند در عین قدرت بر فرستادن انواع عذاب بر مشرکان و کافران، به آنان مهلت مى دهد. (قل هو القادر على أن یبعث علیکم) چون در آیات گذشته سخن از نزول عذاب و درخواست مشرکان در این زمینه بود، این آیه با بیان قدرت خداوند بر عذاب به طور ضمنى دلالت بر مهلت دادن به مشرکان دارد.
۷- خداوند در عین قدرت بر عذاب و نابودى مشرکان، آنان را از مهلکه ها نجات مى دهد. (قل الله ینجیکم ممنها و من کل کرب ... قل هو القادر على أن یبعث علیکم عذابا)
۸- شرک زمینه ساز نزول عذابهاى گوناگون و پیدایش جنگ و اختلاف در جامعه (ثم أنتم تشرکون. قل هو القادر على أن یبعث علیکم عذابا)
۹- تنوع و گوناگونى بیان، از شیوه هاى به کار رفته در آیات قرآن (انظر کیف نصرف الأیت)
۱۰- مبلغان دین وظیفه دار تأمل و تحقیق در شیوه هاى بیان حقایق در قرآن و به کارگیرى آن در تبلیغ هستند. (انظر کیف نصرف الأیت لعلهم یفقهون)
۱۱- روشهاى گوناگون و متنوع قرآن در بیان مفاهیم و مقاصد، جولانگاهى است براى تأمل و اندیشه. (انظر کیف نصرف الأیت لعلهم یفقهون)
۱۲- دریافت و فهم مقاصد قرآن، هدف از بیان آیات به شکلهاى متنوع و گوناگون است. (انظر کیف نصرف الأیت لعلهم یفقهون)
۱۳- بیان مطلب به شیوه هاى گوناگون و متنوع، روشى کارساز در تعلیم و تربیت است. (انظر کیف نصرف الأیت لعلهم یفقهون) «لعل» حرف ترجى و کاربرد آن در جایى است که امید به عملى شدن فعل وجود داشته باشد. در این بخش از آیه چون فعل «یفقهون» در پى حرف ترجى آمده، چنین بر مى آید که «فهم» پس از بیان آیات به شیوه هاى مختلف متوقع است.
روایات و احادیث
۱۴- روى عن أبى عبدالله (ع) إنه قال: معنى «عذابا من فوقکم» السلطان الجائر «و من تحت أرجلکم» السفلة و من لاخیر فیه ... «و یذیق بعضکم بأس بعض» قال: سوء الجوار.[۴] امام صادق(ع) فرمود: معناى «عذابا من فوقکم»، سلطان ستمگر و معناى «و من تحت ارجلکم»، زیردستان و افراد بى خیرو معناى «و یذیق بعضکم بأس بعض»، بدرفتارى همسایگان است.
۱۵- «أو یلبسکم شیعا» المروى عن أبى عبداللّه (ع): عنى به یضرب بعضکم ببعض بما یلقیه بینکم من العداوة و العصبیة.[۵] از امام صادق (ع) درباره «أو یلبسکم شیعا»، روایت شده است: مراد این است که با ایجاد دشمنى و عصبیت بین شما، بعضى را به جان بعضى دیگر مى اندازد.
۱۶- عن أبى جعفر (ع) فى قوله: «... عذابا من فوقکم» هو الدخان و الصیحة «او من تحت ارجلکم» و هو الخسف «او یلبسکم شیعا» و هو اختلاف فى الدین و طعن بعضکم على بعض «و یذیق بعضکم بأس بعض» و هو ان یقتل بعضکم بعضا و کل هذا فى أهل القبلة ... .[۶] از امام باقر (ع) روایت شده است: مراد از «عذابا من فوقکم»، دود و صیحه آسمانى و مراد از «أو من تحت أرجلکم»، فرو رفتن در زمین و مراد از «یلبسکم شیعا»، اختلاف در دین و بدگویى بعضى از شما نسبت به بعض دیگر مى باشد، و مراد از «و یذیق بعضکم بأس بعض» این است که گروهى از شما گروه دیگر را بکشد و تمام اینها مربوط به اهل قبله است ... .
موضوعات مرتبط
- اختلاف: آثار اختلاف ۵; اختلاف دینى ۱۶; زمینه اختلاف ۸
- بدگویى: زشتى بدگویى ۱۶
- پادشاه: ظالم ۱۴
- تبلیغ: تنوّع در بیان تبلیغ ۱۰; روش تبلیغ ۱۰
- تذکر: به مشرکان ۲
- تربیت: روش تربیت ۱۳
- تعصب: آثار تعصب ۱۵
- تعلیم: تنوع در بیان تعلیم ۱۳; روش تعلیم ۱۳
- قرآن: تفقّه در قرآن ۱۰، ۱۱
- جنگ: زمینه جنگ ۵، ۸
- خدا: اختصاصات خدا ۱، ۲; عذابهاى خدا ۱، ۴، ۵; قدرت خدا ۱، ۳، ۶، ۷; مهلت خدا ۶; نجات بخشى خدا ۷
- دشمنى: منشأ دشمنى ۱۵
- دوست: بى خیر ۱۴
- ذکر: قدرت خدا ۲
- زمین: فرو رفتن در زمین ۱۶
- شرک: آثار شرک ۸
- عذاب: اقسام عذاب ۱، ۲، ۳، ۴، ۸; عذاب با جنگ ۴; عذاب با دود ۱۶; عذاب با صیحه آسمانى ۱۶; منشأ عذاب زمینى ۳; موجبات عذاب ۸; مهلت در عذاب ۶; نزول عذاب آسمانى ۳; نشانه هاى عذاب ۵
- قتل: زمینه قتل ۵
- قرآن: تنوّع آیات قرآن ۹; تنوّع بیانى قرآن ۹، ۱۰، ۱۱; فلسفه تنوّع بیانى قرآن ۱۲; فهم قرآن ۱۲; ویژگى آیات قرآن ۹; ویژگى قرآن ۱۱
- کافران: عذاب کافران ۶; منشأ عذاب کافران ۲; مهلت به کافران ۶
- گروهبندى: آثار گروهبندى ۵
- گروههاى اجتماعى: اختلاف گروههاى اجتماعى ۴
- مبلغان: مسؤولیت مبلغان ۱۰
- محمّد (ص): تبلیغ محمّد (ص) ۲; مسؤولیت محمّد (ص) ۲
- مشرکان: عذاب مشرکان ۳، ۶; منشأ عذاب مشرکان ۱، ۲; مهلت به مشرکان ۶; نجات مشرکان از هلاکت ۷
- هلاکت: عوامل نجات از هلاکت ۷
- همسایه: بد ۱۴
منابع
- ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۴، ص ۴۲۱.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۳۳۸.
- ↑ تفسیر ابن ابى‌حاتم.
- ↑ تفسیر تبیان، ج ۴، ص ۱۶۳; مجمع البیان، ج ۳- ، ص ۴۸۷.
- ↑ مجمع البیان، ج ۳، ص ۴۸۷; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۷۲۴، ح ۱۱۰.
- ↑ تفسیر قمى، ج ۱، ص ۲۰۴; نورالثقلین، ج ۱، ص ۷۲۴، ح ۱۰۹.
