آل عمران ١٨٦
| کپی متن آیه |
|---|
| لَتُبْلَوُنَ فِي أَمْوَالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ وَ لَتَسْمَعُنَ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَکُوا أَذًى کَثِيراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَ ذٰلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ |
ترجمه
| آل عمران ١٨٥ | آیه ١٨٦ | آل عمران ١٨٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لَتُبْلَوُنَّ»: مسلّماً آزموده می‌شوید (نگا: بقره / و انبیاء / ). «لَتَسْمَعُنَّ»: مسلّماً خواهید شنید. مراد از شنیدن در اینجا دیدن و دریافتن است. «مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ»: مراد یهودیان و مسیحیان است. «مِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا»: مراد سائر کفّار است. «عَزْم»: مصدر است و در معنی اسم مفعول یعنی مَعْزُوم، به معنی آنچه باید در راه رسیدن بدان به تلاش ایستاد و جدّی بود، به کار رفته است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَدَّ کَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ... (۵) وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ... (۴)
وَدَّ کَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ... (۵) الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ... (۰)
نزول
محل نزول:
اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
«شیخ طوسى» گوید: عكرمة و ديگران گويند كه اين آيات درباره فنحاص يهودى سيد بنى قينقاع نازل شده هنگامى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله به وى نامه نوشت و از او استمداد كرد. فنحاص گفت: خداى شما از ما كمك مي‌خواهد و چنين گفت: همانا خداوند فقير است و ما از بى‌نيازان مى باشيم و باز هم درباره او آيه «لايَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ» آيه ۱۸. همين سوره نازل شده است.
زهرى گويد: اين آية درباره كعب بن الاشرف نازل گرديده كه رسول خدا صلى الله عليه و آله و مؤمنين را هجو مي‌نمود،[۳] و مشركين را بر ضد مسلمين تحريك مي‌كرد تا اين كه محمد بن مسلمة او را غفلة به قتل رسانيد.
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«186» لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذىً كَثِيراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ
قطعاً شما در اموال وجان‌هاى خويش آزمايش خواهيد شد و از كسانى كه پيش از شما كتاب (آسمانى) داده شده‌اند واز كسانى كه شرك ورزيده‌اند، آزار بسيارى مى‌شنويد و اگر صبورى و پرهيزگارى پيشه كنيد، پس قطعاً آن (صبر، نشانه‌ى) عزم استوار شما در كارهاست.
نکته ها
وقتى مسلمانان از مكّه به مدينه مهاجرت كردند، مشركان به اموال آنان يورش برده و به هركس كه دست مى‌يافتند، او را مورد آزار قرار مى‌دادند. از طرف ديگر، در مدينه هم يهوديان به آنها زخم زبان مى‌زدند و حتّى برخى با كمال بى‌شرمى براى زنان و دختران مسلمان، غزل سرايى كرده و يا آنها را هَجو مى‌نمودند.
سردمدارى اين جريان با شخصى به نام كعب‌بن اشرف بود كه رسول‌خدا صلى الله عليه و آله دستور قتل وى را داده بود. اين آيه ضمن تسلّى دادن به مسلمانان، از آنان مى‌خواهد در برابر آزار دشمنان صبر و تقوا پيشه كنند كه مايه‌ى استوارى آنان در ايمان مى‌گردد.
امام رضا عليه السلام پرداخت زكات را يكى از مصاديق آزمايش در اموال دانستند كه در اين آيه مطرح گرديده است. «1»
«1». تفسير نورالثقلين.
جلد 1 - صفحه 669
پیام ها
1- آزمايش، يك سنّت حتمى الهى است، خود را آماده كنيم. «لَتُبْلَوُنَّ» (حرف لام و نون مشدّد نشانه‌ى تأكيد و جديت است.)
2- ياد مرگ و زودگذرى دنيا، مسائل را براى انسان آسان مى‌كند. «كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ... لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوالِكُمْ»
3- بيشترين ابزار آزمايش، مال و جان انسان است. «أَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ»
4- علاوه بر پذيرش خطر جان و مال، بايد خود را براى شنيدن انواع نيش‌ها و تحقيرها آماده كرد. «وَ لَتَسْمَعُنَّ ...»
5- تحقير و دشنام و هجو و آزار ديدن از دشمن، يكى از وسايل آزمايش اهل ايمان است. «لَتُبْلَوُنَّ ... وَ لَتَسْمَعُنَّ ... أَذىً كَثِيراً»
6- براى رسيدن به اهداف مقدّس، گاهى بايد همه گونه سختى را تحمّل كرد.
ضربه به مال، جان، حيثيّت و آبرو. «أَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ ... أَذىً كَثِيراً»
7- انتظار زخم زبان از مخالفان، سبب آمادگى مسلمانان است. «لتسمعنّ ...»
8- مخالفان اسلام در ضربه زدن به مسلمان‌ها، وحدت در هدف و گاهى وحدت در شيوه دارند. «لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ ... وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا»
9- دشمن به كم قانع نيست. «أَذىً كَثِيراً»
10- صبر و تقوا در كنار هم رمز موفقيّت است. استقامت بدون تقوا، در افراد لجوج نيز پيدا مى‌شود. «تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا»
11- صبر و تقوا، ملازم يكديگرند. كلمه‌ى «ذلك» مفرد است، در حالى كه به صبر و تقوا كه دو چيزند، اشاره دارد.
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 670
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذىً كَثِيراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ (186)
شأن نزول: بعد از هجرت مهاجران به مدينه، مشركين دست تعدى به مال و ضياع اين جماعت كه در مكه داشتند دراز كرده، مى‌فروختند و هر كدام آنها در راه مى‌يافتند مى‌كشتند؛ حق تعالى جهت ثبات مؤمنين بر شدايد بيان فرمايد:
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 321
لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوالِكُمْ: هر آينه البته به خدا قسم كه امتحان و آزمايش كرده مى‌شويد در مالهاى خود به نقصان و تلف، وَ أَنْفُسِكُمْ: و در نفسهاى خود به اذيت و آزار و غير آن از امراض و علل.
ابن بابويه رضوان اللّه عليه از حضرت رضا عليه السّلام روايت نموده كه فرمود: هر آينه البته البته امتحان كرده مى‌شويد در مالهاى خود به اخراج زكات، و در نفسهاى خود به توطين بر صبر «1».
وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ: و هر آينه بشنويد از آنان كه اهل كتابند، مِنْ قَبْلِكُمْ: پيش از شما، يعنى يهود و نصارى، وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا: و از كسانى كه مشرك شدند، أَذىً كَثِيراً: اذيت بسيار، يعنى سخنانى كه موجب رنجش خاطر شما شود، هم نسبت به پيغمبر و هم نسبت به شما، وَ إِنْ تَصْبِرُوا: و اگر صبر كنيد بر آزارها و ناملايمات، وَ تَتَّقُوا: و پرهيزيد از مكافات و انتقام ايشان، و آن را به منتقم حقيقى واگذاريد، فَإِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ: پس بدرستى كه اين صبر و تقوا، از استقامت و استوارى و درستى كارهاى دين، و علامات ثبات بر آن است. يا صبر و تقوا، از عزائم امورى است كه واجب است عزم بر آن.
تذكره: آيه شريفه دو مطلب را به مؤمنين تذكر فرمايد: 1- امتحان و آزمايش نسبت به اموال و نفوس خود، در مقابل اطاعت و فرمانبردارى. 2- صبر و تقوى در ورود ناملايمات و پرهيز از محرمات و منهيّات.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذىً كَثِيراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ (186)
ترجمه
و هر آينه آزموده مى‌شويد در مالهاتان و جانهاتان و هر آينه خواهيد شنيد از آنانكه داده شدند كتاب را پيش از شما و از آنانكه شرك آوردند ناگوار بسيار و اگر صبر كنيد و بپرهيزيد پس همانا اين از خوبترين كارها است..
تفسير
دو امتحان بزرگ الهى يكى راجع باموال است كه مورد هر گونه آفات ميشود و بايد بنده صبر كند و راضى برضاى خدا باشد و از اداء صدقات واجبه بلكه مستحبه مضايقه ننمايد ديگر راجع بنفوس است كه بايد در راه خدا جهاد كند و از قتل و اسيرى و جراحت و مرض و تعب نترسد و در علل از حضرت رضا (ع) نقل نموده كه امتحان در اموال باخراج زكوة مال است و در أنفس بتوطين نفس بر صبر است و آنچه مؤمنين از كفار اهل كتاب و مشركين به بينند و بشنوند از ايذاء و ناملايمات از قبيل هجو پيغمبر (ص) و استهزاء بآنسرور و ساير مسلمين و طعن در دين و مذهب و غير اينها اگر صبر كنند و تقوى را شعار نمايند از كارهاى خوبى است كه بايد عزم ثابت بر آن نمود و خداوند قبل از صدور ناملايمات از كفار مسلمين را مطلع فرمود تا توطين نفس بر صبر و تقوى نمايند و در موقع ابتلاء خيلى ناگوار بر آنها نباشد و بتوانند خوب از امتحان جانى و مالى و ديدنى و شنيدنى بيرون بيايند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
لَتُبلَوُن‌َّ فِي أَموالِكُم وَ أَنفُسِكُم وَ لَتَسمَعُن‌َّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الكِتاب‌َ مِن قَبلِكُم وَ مِنَ الَّذِينَ أَشرَكُوا أَذي‌ً كَثِيراً وَ إِن تَصبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِكَ مِن عَزم‌ِ الأُمُورِ (186)
البته مبتلي خواهيد شد ببلاي سخت در اموال خود و در نفوس خود و خواهيد شنيد از اهل كتاب و مشركين كلمات زشت و ناهنجار که موجب خشم و اذيت شما ميشود و اگر در اينکه بليات و استماع اينکه كلمات صبر كنيد و تقوي را پيشه خود كنيد پس اينکه عمل شما از بردباري در كارها است.
لَتُبلَوُن‌َّ لام تأكيد است بمنزله لام قسم، نون هم تأكيد در تأكيد، تبلوا جمع و فتحه و او براي التقاء ساكنين است، و بلوي بمعني ابتلاء بمعني اختبار و امتحان است و مكرر گفته شده که امتحانات الهي نه براي كشف باطن است زيرا عالم ببواطن است بلكه براي امتياز خوب و بد است مؤمن و منافق و كشف حقايق بر خود شخص و بر ديگران لِيَمِيزَ اللّه‌ُ الخَبِيث‌َ مِنَ الطَّيِّب‌ِ انفال آيه 38 في اموالكم بذهاب اموالكم چه باداء حقوق ماليه از زكاة و خمس و ساير مصارف و چه بدست اعداء و غارت كردن آنها و چه در امر جهاد.
و انفسكم بموت و قتل و جرح و مرض و غير اينها.
وَ لَتَسمَعُن‌َّ لام و نون تأكيد مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الكِتاب‌َ يهود و نصاري بلكه مجوس که در حكم اهل كتاب هستند مِن قَبلِكُم قبل از اسلام و نزول قرآن از تورية و زبور و انجيل.
وَ مِنَ الَّذِينَ أَشرَكُوا كفار قريش و ساير مشركين اذي كثيرا که آنها هم نسبتهاي ناروا بپيغمبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم و اصحاب آن حضرت ميدادند و او را ساحر و كذاب و مجنون ميگفتند و هم اشعاري در هجو آنها ميسرودند و هم فتنه انگيزي ميكردند
جلد 4 - صفحه 453
که موجب تالّم پيغمبر و اصحاب ميشد و البته در مقابل اينکه ابتلائات و اذيّتها بايد استقامت ورزيد.
وَ إِن تَصبِرُوا تحمل اينکه اذيتها را نموديد که گفتند الصبر مفتاح الفرج وَ تَتَّقُوا خودداري كرديد و باصطلاح از ميدان در نرفتيد.
فَإِنَّ ذلِكَ مِن عَزم‌ِ الأُمُورِ بزرگترين اخلاق عزم در كار است تا بمقصد برسد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
اشاره
(آیه 186)
شأن نزول:
هنگامی که مسلمانان، از مکّه به مدینه مهاجرت نمودند و از خانه و زندگی خود دور شدند مشرکان دست تجاوز به اموال آنها دراز کرده و به تصرف خود در آوردند.
و به هنگامی که به مدینه آمدند، در آنجا گرفتار بدگویی و آزار یهودیان مدینه شدند، مخصوصا یکی از آنان به نام کعب بن اشرف شاعری بدزبان و کینه‌توز بود که پیوسته پیامبر و مسلمانان را به وسیله اشعار خود هجو می‌کرد، حتی زنان و دختران مسلمان را موضوع غزلسرایی و عشقبازی خود قرار می‌داد. خلاصه کار وقاحت را به جایی رسانید که پیامبر صلّی اللّه علیه و آله به ناچار دستور قتل او را صادر کرد، و به دست مسلمانان کشته شد.
تفسیر:
از مقاومت خسته نشوید- این آیه در حقیقت هشدار و آماده باشی است به همه مسلمانان که گمان نکنند حوادث سخت زندگی آنها، پایان یافته و یا مثلا با کشته شدن کعب بن اشرف، شاعر بدزبان و آشوب طلب، دیگر ناراحتی و زخم زبان از دشمن نخواهند دید، نخست می‌فرماید: «شما در جان و مالتان
ج1، ص359
مورد آزمایش قرار خواهید گرفت» (لَتُبْلَوُنَّ فِی أَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ).
در جمله بعد می‌گوید: «بطور مسلم در آینده از اهل کتاب (یهود و نصاری) و مشرکان سخنان ناراحت‌کننده فراوانی خواهید شنید» (وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا أَذیً کَثِیراً).
سپس قرآن به وظیفه‌ای که مسلمانان در برابر این گونه حوادث سخت و دردناک دارند اشاره کرده و می‌گوید: «اگر استقامت به خرج دهید، شکیبا باشید، و تقوی و پرهیزکاری پیشه کنید، این از کارهایی است که (نتیجه آن روشن است و لذا) هر انسان عاقلی باید تصمیم انجام آن را بگیرد» (وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ).
تقارن «صبر» و «تقوا» در آیه گویا اشاره به این است که بعضی افراد در عین استقامت و شکیبایی، زبان به ناشکری و شکایت باز می‌کنند، ولی مؤمنان واقعی صبر و استقامت را همواره با تقوا می‌آمیزند، و از این امور دورند.
نکات آیه
۱- آزمایش مستمر و مداوم مؤمنان، از سنتهاى خداوند (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) لام در «لتبلونّ»، براى تأکید و حاکى از قسم خداوند بر وقوع آزمایش است و نون تأکید نیز حتمیّت آن را مورد تأکید قرار مى دهد. همچنین فعل مضارع «لتبلونّ»، دلالت بر استمرار آزمایش دارد.
۲- مال و تن و جان مؤمنان، وسیله آزمایش آنان (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم)
۳- آزمایشِ به وسیله تن و جان، مرحله اى پس از آزمایش به وسیله مال* (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) تقدّم ذکرى «اموال» بر «انفس»، مى تواند اشاره به دو مرحله ترتیبى از آزمایش باشد.
۴- انفاق، عرصه آزمایش مالى مؤمنان و جهاد، عرصه آزمایش جانى آنان (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) با توجّه به آیات پیشین که درباره جهاد و انفاق بود، مى تواند امتحان مالى، ناظر به انفاق و امتحان جانى، ناظر به جهاد باشد.
۵- آزمایش و ابتلاى مؤمنان، راه تمایز صفوف پاکان از ناپاکان* (حتّى یمیز الخبیث من الطیّب ... لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) خداوند در آیه ۱۷۹ (حتّى یمیز الخبیث ... )، وعده مشخّص کردن ناپاکان را از پاکان داد و گویا در این آیه، طریقه آن را (که امتحان مالى و جانى است)، بیان مى کند.
۶- لزوم آمادگى مؤمنان، براى آزمایشهاى الهى (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) خداوند با تذکّر به اینکه مؤمنان در مال و جان خویش مورد آزمایش قرار خواهند گرفت، در حقیقت به آنان مى فهماند که باید براى چنین امرى آماده باشند.
۷- توجّه به مرگ و اجر اخروى و نیز فریبندگى دنیا، زمینه ساز پیروزى انسان در آزمایش الهى (کلّ نفس ذائقة الموت ... لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) ظاهراً آیه قبل (کلّ نفس ... ) رهنمودى براى پیروز شدن مؤمنان درامتحانهاى جانى و مالى است. چون بهترین راه براى از جان گذشتگى و جهاد این است که آدمى بداند چه جهاد کند و یا سستى نماید، طعم مرگ را خواهد چشید. و راه معقول براى صرفنظر کردن از اموال این است که آدمى بداند دنیا و آنچه در آن است، فریبنده و پوچ است.
۸- پیش بینىِ آزار فراوان اهل کتاب و مشرکان به مسلمانان (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً)
۹- اطلاع و آگاهى از مشکلات آینده، آسان کننده تحمل آن (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً) هدف از آگاه کردن مسلمانان به آزار و اذیّت مخالفان پیش از وقوع آن، براى آماده سازى آنان است تا با برخورد ناگهانى تاب و تحمّل خویش را از دست ندهند.
۱۰- مسلمانان صدر اسلام، مواجه به آزار فراوان اهل کتاب و مشرکان بودند. (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً)
۱۱- آزار زبانى (تبلیغات سوء) از روشهاى اهل کتاب و مشرکان علیه مسلمانان (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً)
۱۲- دشمنى مداوم اهل کتاب و مشرکان با مسلمانان (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً)
۱۳- رویارویى و برخورد مداوم حقّ و باطل (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً)
۱۴- شناعت و زشتى همسویى اهل کتاب با مشرکان در دشمنى با مسلمانان (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً) نام بردن از یهود و نصارا با وصف اهل کتاب، اشاره به زشتى همسویى و همکارى آنان با مشرکان دارد. زیرا اهل کتاب آسمانى بودن، اقتضا مى کند با مشرکان ضد توحید و مخالف برنامه هاى الهى در نبرد باشند ; نه با مسلمانان که مروّج توحید و برنامه هاى الهى هستند.
۱۵- آزارهاى اهل کتاب و مشرکان نسبت به مسلمانان، از مهمترین موارد آزمایش و امتحان مؤمنان (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب من قبلکم و من الّذین اشرکوا اذًى کثیراً) جمله «و لتسمعنّ ... »، مى تواند توضیح یکى از موارد امتحان مالى و جانى باشد ; چرا که تهمتها و سخنان ناروا، جانها را مى گزد و تبلیغات سوء علیه انفاق مى تواند موجب ازدیاد بخل شود.
۱۶- تأثیر شدید و آزار دهنده زخم زبان، بر روح و جان انسان (لتبلونّ ... و لتسمعنّ من الّذین ... اذًى کثیراً) بنابر اینکه «لتسمعنّ»، بیان مصداقى براى «لتبلونّ فى ... انفسکم» باشد.
۱۷- لزوم پیشه کردن صبر و تقوا در برابر آزمایشهاى الهى و آزارهاى دشمنان (لتبلونّ ... و لتسمعنّ ... و ان تصبروا و تتّقوا فانّ ذلک من عزم الامور)
۱۸- صبر و مقاومت، حتّى در برابر دشمن، باید آمیخته با تقوا و رعایت حدود الهى باشد. (و لتسمعنّ ... اذًى کثیراً و ان تصبروا و تتّقوا) از ذکر تقوا پس از صبر، معلوم مى شود که در برابر اذیّتهاى دشمن نباید دستورات الهى را نادیده گرفت.
۱۹- نقش مؤثر تبلیغات سوء در بازداشتن مردم از راه ایمان (و لتسمعنّ من الّذین اوتوا الکتب ... و ان تصبروا و تتّقوا) دستور مقاومت در برابر تبلیغات دشمن، حکایت از خطر تأثیر آن در روحیه مسلمانان دارد.
۲۰- صبر توأم با تقوا، شرط موفقیّت در آزمایشهاى الهى (لتبلونّ ... و ان تصبروا و تتّقوا فانّ ذلک من عزم الامور)
۲۱- ارزش والاى صبر توأم با تقوا (و ان تصبروا و تتّقوا فانّ ذلک من عزم الامور) کلمه «عزم» مصدر و به معناى مفعول است و «عزم الامور»، اضافه صفت به موصوف است ; یعنى «الامور المعزومة»، و معزوم، به هدف و مقصود ارجمندى گویند که باید به سوى آن حرکت کرد. بنابراین، معناى آیه چنین مى شود که صبر و تقوا از امورى است که باید به خاطر کمال و شرف آن، به سویش حرکت کرد. و از اینکه اسم اشاره مفرد «ذلک» براى اشاره به صبر و تقوا به کار برده شده، لزوم توأم بودن آن دو استفاده مى شود.
۲۲- صبر توأم با تقوا، دژ مستحکم مؤمنان در برابر آزارهاى دشمنان (و لتسمعنّ ... و ان تصبروا و تتّقوا فانّ ذلک من عزم الامور) در برداشت فوق، «عزم» به معناى محکم گرفته شده، چنانچه مجمع البیان نقل کرده است که: قیل من محکم الامور.
روایات و احادیث
۲۳- پرداخت زکات، مصداق آزمایش در اموال و واداشتن خویش به صبر، آزمایش در انفس است. (لتبلونّ فى اموالکم و انفسکم) امام رضا (ع) پس از تلاوت آیه فوق فرمود: «لتبلونّ فى اموالکم» باخراج الزکاة و «فى انفسکم» بتوطین الانفس على الصبر.[۴]
موضوعات مرتبط
- اذیت:۸، ۱۰، ۱۵، ۱۷، ۲۲ زبانى ۱۱، ۱۶ ; انواع اذیت ۸، ۱۰، ۱۵، ۱۷، ۲۲ ۱۶
- استقامت: در جهاد ۱۸
- امتحان:۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ با انفاق ۴ ; امتحان ۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ با جان ۲، ۳، ۲۳ ; امتحان ۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ با جهاد ۴ ; امتحان ۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ با سختى ۱۵ ; امتحان ۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ با مال ۲، ۳، ۴، ۲۳ ; انواع امتحان ۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ ۲، ۳، ۴، ۱۵، ۲۳ ; فلسفه امتحان ۱، ۶، ۷، ۱۷، ۲۰ ۵
- انفاق:۴
- اهل کتاب: دشمنى اهل کتاب ۱۲، ۱۴
- ایمان: موانع ایمان ۱۹
- پاداش: اخروى ۷
- پاکان:۵
- تاریخ: عبرت از تاریخ ۹
- تبلیغ: آثار تبلیغ ۱۹
- تقوا: آثار تقوا ۲۰، ۲۲ ; ارزش تقوا ۲۱ ; اهمیّت تقوا ۱۷، ۱۸ ; تقوا در امتحان ۱۷، ۲۰
- جهاد:۴، ۱۸
- حق و باطل: مبارزه حق و باطل ۱۳
- خدا: حدود خدا ۱۸ ; سنّت خدا ۱
- دشمنان:۱۲، ۱۴ روش برخورد ۲۲
- دشمنى:۱۲، ۱۴
- دنیا: فریبکارى دنیا ۷
- دوراندیشى: آثار دوراندیشى ۹
- ذکر:۷
- رشد: موانع رشد ۱۹
- زکات: پرداخت زکات ۲۳
- سختى:۱۵ روش تسهیل سختى ۱۵ ۹
- صبر: آثار صبر ۲۰، ۲۲ ; ارزش صبر ۲۱، ۲۳ ; اهمیّت صبر ۱۷، ۱۸ ; صبر در امتحان ۱۷، ۲۰
- مال:۲، ۳، ۴، ۲۳
- مبارزه:۱۳ با اذیت ۱۷، ۲۲
- مرگ: آثار ذکر مرگ ۷
- مسلمانان: اذیت مسلمانان ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۵ ; دشمنان مسلمانان ۱۲، ۱۴ ; مسلمانان صدر اسلام ۱۰
- مشرکان:۸، ۱۰، ۱۱، ۱۵ دشمنى مشرکان ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۵ ۱۲، ۱۴
- موفقیت: عوامل موفقیت ۷ ; موفقیت در امتحان ۷، ۲۰
- مؤمنان: امتحان مؤمنان ۱، ۴، ۵، ۶، ۱۵
منابع
- ↑ طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۲، ص ۶۹۳.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شيخ طوسي و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۱۶۹.
- ↑ صاحب مجمع البيان بنا به نقل از زهرى چنين گويد: در قبال هجوكردن كعب از رسول خدا صلی الله علیه و آله و مؤمنين و تحريك او مشركين را بر ضد مؤمنين، پيامبر فرمود: كيست كه كار ابن الاشرف را يكسره كند. محمد بن مسلمة گفت: يا رسول اللَه من اين كار را انجام خواهم داد سپس با ابونائله و جماعتى بر سر او ريختند و او را كشته سرش را براى پيامبر آوردند. موقعى كه سر او را آورده بودند اواخر شب بود و رسول خدا به نماز ايستاده بود.
- ↑ عیون اخبار الرّضا (ع)، ج ۲، ص ۸۹، ح ۱ ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۴۲۱، ح ۴۷۴.
